Tại sao nên cảnh giác với gai xương? Có phải khi nào cũng cần điều trị?

Gai xương là gì?

Gai xương (bone spurs hoặc osteophytes) là tình trạng các mấu xương cứng, nhẵn hình thành ở đầu xương hoặc chồi xương có khớp bị thương tổn. Bất thường này thường xuất hiện khi cơ thể cố gắng sửa chữa các tổn thương bằng cách tạo thêm xương nhưng lại gây viêm, đau hoặc bị hạn chế vận động. 

Gai xương có thể bắt gặp ở bất cứ vị trí nào trên cơ thể nhưng thường gặp nhất ở cột sống, đầu gối, cổ, gót chân, háng, vai và cổ tay. Đây là bệnh lý thường gặp nhưng không đe dọa trực tiếp đến tính mạng. 

Tuy nhiên các bác sĩ chuyên khoa Cơ xương khớp khuyến cáo, người bệnh gai xương vẫn phải điều trị. Nếu không, các gai trên xương lớn đến mức độ nhất định sẽ cọ xát vào các xương khác khi người bệnh vận động hoặc chèn ép rễ thần kinh và tuỷ sống gần đó khiến bệnh nhân bị đau yếu và cứng khớp. 

Hình chụp X Quang của xương có các mấu xương cứng

Ai dễ bị gai xương?

Bất kỳ ai cũng có thể hình thành các gai ở xương nhưng theo thống kê, các đối tượng dưới đây có nguy cơ phải điều trị bệnh lý sớm hơn như sau:

• Người trên 40 tuổi, đặc biệt sau 60 tuổi trở lên
• Người trẻ tuổi làm việc văn phòng, ít thời gian vận động 
• Người lao động nặng 
• Bệnh nhân thừa cân, béo phì khiến áp lực lên khớp gối, háng lớn
• Người đã và đang điều trị các bệnh lý xương khớp như viêm khớp dạng thấp, thoái hóa khớp

Các loại gai xương thường gặp

Các chuyên gia Cơ xương khớp chia gai xương thành nhiều nhóm khác nhau dưới đây:

Người bệnh có thể bị gai hoá đốt sống

Nguyên nhân khiến người bệnh bị gai xương

Căn cứ vào cơ chế hình thành gai xương, khi lớp sụn bào mòn sẽ làm lộ các đầu xương khiến chúng trực tiếp cọ xát vào nhau khi cơ thể cử động dẫn đến mất xương. Lúc này, cơ thể sẽ tự chữa lành bằng cách thúc đẩy quá trình hình thành các đoạn xương mới. 

Ngoài ra các nhân tố sẽ thúc đẩy xương bị gai hoá nhanh hơn, bao gồm:

• Thoái hóa khớp: Lão hóa làm sụn khớp mòn, xương cọ xát, kích thích tạo gai.
• Chấn thương do tai nạn, va chạm: Tổn thương khớp hoặc cột sống (gãy, trật) gây phản ứng tạo xương.
• Viêm khớp: Viêm khớp dạng thấp hoặc viêm cột sống dính khớp làm tăng hình thành gai.
• Cong vẹo cột sống do ngồi sai tư thế
• Thừa cân, béo phì
• Cong vẹo cột sống
• Đã từng phải điều trị gãy xương
• Lớn tuổi
• Thường xuyên đi giày không vừa chân
• Di truyền

Các dấu hiệu nhận biết gai xương 

Có thể bạn chưa biết, gai xương không gây ra các triệu chứng khiến người bệnh đau đớn. Các biểu hiện thường xuất hiện dưới dạng triệu chứng của các biến chứng thoái hoá, viêm khớp,....

Đồng thời, như đã nhắc đến ở trên, nếu kích thước của gai xương quá lớn có thể dẫn đến các rủi ro về mặt sức khoẻ như đau ngứa, tê yếu hay châm chích ở một số bộ phận tay chân và tuỳ vào dây thần kinh bị ảnh hưởng.

Mặt khác, tuỳ vào vị trí mà bệnh nhân sẽ nhận thấy các vấn đề sức khoẻ khác nhau như:

• Rách cơ chóp xoay vai, viêm gân,... nếu bị gai hoá ở vai
• Khó khăn trong co, duỗi chân,... khi bị gai hoá ở đầu gối
• Nốt sần (u) hình thành dưới da… khi bị  gai hoá ở ngón tay

Người bị gai xương không thể duỗi chân như bình thường

Chẩn đoán gai xương như thế nào?

Sau khi thăm khám lâm sàng, để hỗ trợ chẩn đoán chính xác, bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân thực hiện các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như chụp X Quang, chụp CT để kiểm tra chi tiết cấu trúc xương và nhiều mô khám mà phim X Quang bỏ sót.

Hoặc bệnh nhân sẽ được thực hiện chụp MRI để kiểm tra tình trạng cụ thể ở lớp sụn và dây chằng. 

Các cách điều trị gai xương

Tuỳ tình trạng gai hoá nhẹ, trung bình hay nặng mà bệnh nhân sẽ được chỉ định thực hiện các phương pháp điều trị khác nhau như sau:

Dùng thuốc giảm đau

Để giảm nhẹ các cơn đau do quá trình gai xương gây ra, bệnh nhân có thể chỉ định dùng thuốc paracetamol hoặc NSAIDs (ibuprofen) giúp giảm đau và viêm. Đây là đơn thuốc dành cho đa số các ca bệnh đau ít, nhẹ hoặc đau không quá nghiêm trọng.

Mặc dù các loại thuốc này có tác dụng ức chế enzyme liên quan đến tình trạng gây đau nhức nhưng nếu dùng không đúng liều lượng có thể đem đến các tác dụng phụ như gây ảnh hưởng đến dạ dày, tim mạch và thận nếu không được sử dụng đúng cách. Do đó, bệnh nhân không nên tự ý điều trị hay bỏ thuốc mà nên uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ. 

Trong trường hợp có tiền sử về bệnh lý dạ dày, hãy liên hệ ngay với bác sĩ chuyên khoa để kê loại thuốc phù hợp hơn, tránh làm trầm trọng hơn tình trạng đau dạ dày. 

Tiêm steroid để giảm sưng, đau ở các khớp

Nếu bệnh nhân dùng thuốc giảm đau không hiệu quả thì có thể được cân nhắc tiêm steroid để thay thế. Hoạt chất này có tác dụng hạn chế sưng viêm tại các khu vực xung quanh và giảm đau, cứng khớp.

Tuy nhiên, để hạn chế các rủi ro trong quá trình sử dụng, người bệnh nên lưu ý:

• Chỉ tiêm tối đa 3 mũi steroid trên cùng 1 khớp trong vòng 1 năm
• Thuốc chỉ có tác dụng giảm đau, khám viêm không có khả năng điều trị dứt điểm

Người bệnh có thể được tiêm thuốc vào vị trí bị gai hoá xương

Tập vật lý trị liệu

Biện pháp này tập trung vào tăng cường sức mạnh và tính linh hoạt của các cơ, khớp và hỗ trợ giãn cơ, qua đó nâng cao khả năng vận động của bệnh nhân. Tuy nhiên, mỗi người sẽ có kế hoạch luyện tập riêng, tuỳ theo tình trạng và vị trí hình thành mẩu xương thừa.

Nếu muốn thực hành theo biện pháp này, bạn nên phối hợp với chuyên gia vật lý trị liệu chuyên sâu để hướng dẫn và theo dõi quá trình phục hồi kỹ càng nhất. 

Dành thời gian nghỉ ngơi

Bên cạnh tập luyện và duy trì vận động để hạn chế nguy cơ cứng cơ, vận động kém linh hoạt, người bệnh nên dành thời gian nghỉ ngơi để cơ thể có thời gian hồi phục. Bạn hãy tự sắp xếp công việc và đảm bảo bản thân được nghỉ đầy đủ, thả lỏng cả về thể chất và tinh thần. 

Cách chăm sóc dành cho người bị gai xương

Để hỗ trợ cải thiện khả năng vận động và nâng cao chất lượng cuộc sống, bạn nên thay đổi thói quen sinh khoa học hơn như:

• Tập luyện nhẹ nhàng: Thực hiện các bài tập như yoga, bơi lội, hoặc đi bộ 3-4 lần/tuần, mỗi lần 20-30 phút, để tăng cường cơ và khớp.
• Chế độ ăn uống: Bổ sung thực phẩm giàu canxi (sữa, phô mai, rau xanh), vitamin D (cá hồi, trứng), omega-3 (hạt chia, cá thu) để hỗ trợ xương khớp. Hạn chế thực phẩm gây viêm (đồ chiên rán, đường tinh luyện).
• Duy trì tư thế: Ngồi thẳng lưng, tránh cúi đầu lâu, sử dụng ghế công thái học khi làm việc.
• Kiêng bia rượu và sử dụng các chất kích thích

• Duy trì cân nặng: Giữ BMI 18.5-24.9 để giảm áp lực lên khớp chịu lực (gối, háng, cột sống).

Phòng tránh gai xương như thế nào?

Bệnh nhân nên thực hiện các biện pháp phòng ngừa gai hoá ở xương như sau:

• Đeo giày vừa vặn, đúng số, có phần đệm và hỗ trợ vòm chân tốt
• Thường xuyên vận động và rèn luyện thể chất
• Giảm cân nếu chỉ số BMI cao hơn mức thông thường
• Thăm khám sớm nếu phát hiện các bất thường ở khớp 
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện các nguy cơ liên quan như thoái hoá khớp, thoái hoá cột sống

Có thể nói, bài viết trên đã giải đáp chi tiết về gai xương. Đây không chỉ đơn giản là hiện tượng “mọc thêm xương” mà còn báo hiệu các dấu hiệu của thoái hóa khớp và tổn thương khớp kéo dài. Mặc dù không trực tiếp đe dọa đến tính mạng nhưng nó có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động của người bệnh. Vì thế, ngay khi phát hiện các dấu hiệu bất thường, bạn không nên chần chừ mà nên sắp xếp đến Bệnh viện sớm nhất càng sớm càng tốt.