Gãy xương sống có phổ biến không? Điều trị như thế nào?

Gãy xương sống là gì?

Xương sống, hay còn gọi là cột sống là trục xương chính của cơ thể, kéo dài từ sau gáy đến xương cụt. Nó được cấu tạo từ 33 – 35 đốt sống xếp chồng lên nhau, kết nối với nhau bằng khớp, dây chằng và đĩa đệm. Cột sống không chỉ giúp nâng đỡ cơ thể, duy trì tư thế đứng thẳng mà còn bảo vệ tủy sống – cơ quan thần kinh trung ương quan trọng điều khiển vận động và cảm giác.

Gãy xương sống (hay gãy xương cột sống) là tình trạng 1 hoặc nhiều đốt sống bị nứt, xẹp hoặc gãy rời. Đây là chấn thương nghiêm trọng vì gây ảnh hưởng trực tiếp đến tủy sống, làm rối loạn vận động, cảm giác hoặc thậm chí liệt.

Theo các bác sĩ chuyên khoa, xương có thể gãy ở bất kỳ vị trí nào trên cột sống. Tuy nhiên, đoạn cổ - thắt lưng và đoạn lưng - thắt lưng là các điểm thường bị gãy nhất do đây là các điểm yếu nơi tiếp giáp giữa những đốt sống di động và ít di động. Tổn thương thường hay gặp ở một đốt sống nhưng cũng có thể tổn thương 2 -3 đốt sống liền hay không liền nhau. 

Tổn thương này có thể xảy ra ở 1 hay nhiều đốt sống liền nhau

Một số nguyên nhân có thể dẫn đến xương sống bị gãy, bao gồm:

• Tai nạn giao thông.
• Tai nạn thể thao.
• Ngã từ trên cao.
• Mang vác nặng bị ngã.
• Bạo lực hoặc tác động mạnh trực tiếp.

Xét theo cơ chế gây gãy xương, có hai cơ chế gây chấn thương chính, bao gồm:

• Trực tiếp: Cột sống gãy do bị tác động mạnh từ vật cứng, ngã ngửa hoặc cúi/gập quá mức.
• Gián tiếp: Cột sống bị ép dọc trục từ trên xuống hoặc từ dưới lên, ví dụ vật nặng rơi trúng vai gây gãy.

Một số dạng gãy thường gặp xương thường gặp có thể kể đến như:

• Gãy xẹp đốt sống.
• Gãy nhiều mảnh.
• Gãy kèm trật khớp (dễ gây tổn thương tủy sống).

Gãy xương cột sống lưng có triệu chứng gì không?

Theo các bác sĩ có thể chia các ca xương cột sống bị gãy thành 2 trường hợp chính như sau:

Gãy xương sống không liệt tủy

Với trường hợp không liệt tuỷe, không có biến chứng thần kinh, người bệnh có thể có các biểu hiện như sau:

• Đau dữ dội tại vị trí gãy, đặc biệt khi cử động.
• Đau khu trú rõ ở 1 – 2 gai cột sống.
• Co cứng cơ quanh cột sống, khiến việc đi lại hoặc vận động bị hạn chế.
• Cột sống biến dạng: có thể thấy chỗ gồ lên, khoảng cách giữa các mấu gai rộng hơn, có bầm tím hoặc sưng nề.
• Một số trường hợp nhẹ: đau ít, không biến dạng, chỉ phát hiện qua X-quang hoặc CT.

Gãy xương sống có liệt tủy

Trong khi đó, tổn thương tủy sống có thể gây ra nhiều triệu chứng nặng nề:

• Liệt chi:
• Gãy ở cổ cao → liệt cả tứ chi.
• Gãy ở lưng hoặc thắt lưng → liệt hai chi dưới.
• Gãy ở cổ thấp → liệt hai chi dưới hoặc một phần tứ chi.
• Mất cảm giác, rối loạn vận động.
• Rối loạn cơ tròn: bí tiểu, bí đại tiện.
• Rối loạn khác tùy vị trí tổn thương: khó thở, rối loạn tim mạch, nuốt khó, nói khó...

Gãy xương không điều trị không kịp thời có thể dẫn đến mất khả năng vận động

Cần lưu ý gì khi sơ cứu cho người bị gãy xương sống

Như đã nhắc đến ở trên, chấn thương cột sống dạng này thường là chấn thương nặng và yêu cầu được sơ cứu đúng cách càng sớm càng tốt. Một số điểm quan trọng khi sơ cứu cho bệnh nhân, gia đình và người nhà nên lưu ý bao gồm:.

• Không di chuyển bệnh nhân tùy tiện: Tránh làm tổn thương nặng hơn tủy sống. Không đỡ bệnh nhân ngồi dậy, không xoay trở mạnh.
• Cố định tư thế nằm ngửa trên mặt phẳng cứng: Dùng cáng cứng hoặc tấm phản, tuyệt đối không dùng cáng vải vì sẽ làm cột sống gấp lại.
• Nếu gãy cột sống cổ:
• Đặt thêm gối nhỏ dưới cổ.
• Hai bên cổ – đầu chèn gối hoặc vật cố định để tránh lệch.
• Giảm đau khi cần thiết: Có thể tiêm thuốc giảm đau (theo chỉ định y tế) trước khi vận chuyển.
• Xử trí tình trạng sốc và tổn thương phối hợp: Theo dõi dấu hiệu sinh tồn, bảo đảm đường thở.
• Vận chuyển an toàn: Chỉ di chuyển bằng xe cứu thương hoặc ô tô, tuyệt đối không dùng xe máy.

Điều trị cho bệnh nhân gãy xương cột sống như thế nào?

Đối với trường hợp gãy xương không liệt tuỷ

Trong trường hợp bệnh nhân bị gãy cột sống cổ, đốt sống cổ – lưng hoặc đoạn lưng cao, bác sĩ sẽ đặt người bệnh nằm thật nhẹ nhàng với tư thế cổ hơi ưỡn ra, sau đó tiến hành bó bột cố định. Người bệnh thường phải nằm bất động trong khoảng 2–3 tháng để xương có thời gian liền lại.

Với những ca gãy cột sống ở vị trí lưng – thắt lưng nhưng chưa gây tổn thương tủy, phương pháp nắn chỉnh kiểu Boehler thường được áp dụng. Cột sống sẽ được kéo ưỡn tối đa, rồi bó bột bất động khoảng 3 tháng. Trong một số trường hợp, phẫu thuật chỉnh hình xương có thể được chỉ định để hỗ trợ điều trị. Sau khi xương ổn định, bệnh nhân cần tập luyện vận động đều đặn nhằm phục hồi khả năng di chuyển và giảm nguy cơ biến chứng.

Bệnh nhân sẽ được điều trị nắn chỉnh xương

Đối với trường hợp gãy xương có liệt tuỷ

Trên thực tế, nếu tủy bị tổn thương nặng (giập nát) thì không thể hồi phục. Lúc này, bệnh nhân gần như không thể vận động được cần chăm sóc toàn thân để chống loét do nằm lâu, ngăn ngừa nhiễm khuẩn tiết niệu và phòng ngừa viêm phổi, bội nhiễm.

Ngoài ra, bệnh nhân sẽ được cân nhắc tập phục hồi chức năng tích cực để duy trì chức năng vận động còn lại.

Gãy xương sống bao lâu thì lành?

Thời gian lành xương của mỗi người không không giống nhau, thời gian cụ thể sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố như sau:

• Vị trí và mức độ gãy.
• Tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân.
• Phương pháp điều trị (bảo tồn hay phẫu thuật).

Nếy điều trị gãy xương bằng phương pháp bảo tồn, thời gian để xương hồi phục hoàn toàn sẽ rơi vào khoảng 3 tháng. Nếu phải phẫu thuật điều trị gãy xương, việc điều trị có thể tốn nhiều thời gian hơn. 

Lưu ý khi chăm sóc người bệnh bị gãy xương cột sống lưng

Chăm sóc đúng cách sẽ giúp người bệnh phục hồi nhanh hơn và tránh biến chứng sau gãy xương. Để rút ngắn thời gian phục hồi sau chăm sóc sức khoẻ, bạn nên lưu ý những điểm quan trọng dưới đây:

• Sau khi điều trị, cần theo dõi sát sao tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, hãy báo ngay cho bác sĩ để xử lý kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.
• Tái khám đúng lịch hẹn là việc bắt buộc, giúp bác sĩ kiểm tra tiến trình liền xương và phát hiện sớm những vấn đề ngoài ý muốn.
• Người nhà nên hỗ trợ bệnh nhân tập phục hồi chức năng theo hướng dẫn của bác sĩ, nhằm lấy lại khả năng vận động nhanh chóng và an toàn.
• Trong chế độ ăn uống, hãy hạn chế đồ ngọt, nước lạnh, rượu, cà phê và thuốc lá, vì đây là những yếu tố cản trở quá trình hồi phục xương.
• Tăng cường bổ sung canxi, vitamin D và protein trong bữa ăn hàng ngày để giúp xương chắc khỏe và liền nhanh hơn.
• Mỗi ngày nên đưa bệnh nhân ra ngoài vào buổi sáng sớm để hấp thụ vitamin D tự nhiên từ ánh nắng mặt trời – một yếu tố quan trọng trong quá trình tái tạo xương.

Xem thêm: Thực đơn cho người bị gãy xương: 6 Nhóm dưỡng chất tốt nhất

Có thể nói, gãy xương sống là chấn thương nguy hiểm, có thể gây tàn phế hoặc ảnh hưởng đến tính mạng nếu không được sơ cứu, điều trị kịp thời. Việc nhận biết sớm triệu chứng, xử trí ban đầu đúng cách và tuân thủ phác đồ điều trị, chăm sóc phục hồi là chìa khóa giúp người bệnh mau chóng trở lại cuộc sống bình thường.