Khô giác mạc: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Khô giác mạc là gì?

Khô giác mạc hay khô mắt là hệ quả của việc mất cân bằng lượng nước bôi trơn bề mặt nhãn cầu. Trong đó liên quan chủ yếu đến hai vấn đề sau:

• Lượng nước mắt sản xuất từ tuyến lệ không đủ, thường bị ảnh hưởng bởi yếu tố lão hóa của cơ thể. Ngoài ra có thể do điều kiện khí hậu nơi sinh sống hanh khô, khiến tốc độ bốc hơi nước mắt nhanh hơn bình thường.
• Rối loạn màng phim nước mắt khiến các lớp dầu, nước, chầy nhầy không được trải đều bề mặt giác mạc hoặc bay hơi quá nhanh. Điều này làm mắt thiếu đi độ ẩm cần thiết, dẫn đến tình trạng khô.

Khô giác mạc được xác định khi lượng nước mắt sản xuất không đủ hoặc màng phim nước mắt bị rối loạn

Về cơ bản giác mạc thiếu độ ẩm không quá nguy hiểm đến sức khỏe mắt hay tính mạng người bệnh. Song những triệu chứng nhức mỏi, đỏ tròng trắng, rát, chảy nước mắt hay tiết nhiều ghèn lại tác động xấu đến chất lượng công việc, học tập và sinh hoạt thường ngày.

Nguyên nhân khiến giác mạc bị khô

Sự mất cân bằng nước mắt chịu ảnh hưởng bởi nhiều nhóm yếu tố khác nhau, khiến cấu trúc màng phim nước mắt thay đổi hoặc đẩy nhanh tốc độ bay hơi nước mắt hơn bình thường. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến mà bạn có thể đối mặt:

• Tuổi tác: Khô giác mạc được coi là một phần của quá trình lão hóa của con người. Trung bình sau 65 tuổi, tuyến lệ cơ thể có sự suy giảm hoạt động rõ rệt, nước mắt ít sản xuất hơn bình thường.
• Giới tính: Hormone nữ giới thường thay đổi trong các giai đoạn mang thai, tiền mãn kinh, mãn kinh hoặc dùng thuốc tránh thai. Điều này cũng tác động ít nhiều đến màng phim nước mắt, làm rối loạn quá trình hoạt động.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc có thể làm giảm sản xuất nước mắt như thuốc chống tăng huyết áp, thuốc kháng histamin, thuốc chống trầm cảm, thuốc chống viêm, thuốc lợi tiểu hoặc một số loại thuốc giảm đau khác.
• Bệnh lý nền: Tình trạng khô giác mạc dễ khởi phát ở nhóm bệnh nhân có tiền sử viêm khớp dạng thấp, đái tháo đường, rối loạn tuyến giáp, viêm bờ mi, rối loạn tuyến Meibomian hoặc đái tháo đường.
• Môi trường sống: Nước mắt có xu hướng bốc hơi nhanh hơn khi mắt phải tiếp xúc nhiều với các thiết bị điện tử như tivi, máy tính, điện thoại. Một số yếu tố môi trường khác cũng có thể ảnh hưởng như ngồi trước gió điều hòa, thời tiết hanh khô, tiếp xúc với khói bụi hoặc khói thuốc lá.

Nhóm nguyên nhân khiến giác mạc bị khô, thiếu độ ẩm bình thường

Một số khác, rất hiếm, bị ảnh hưởng bởi thói quen sử dụng kính áp tròng thường xuyên, ngủ không đủ giấc, dinh dưỡng kém hoặc uống ít nước. Các phẫu thuật LASIK, mổ đục thủy tinh thể cũng có thể ảnh hưởng đến hoạt động tiết nước mắt, người bệnh tạm thời cảm thấy khô mắt.

Triệu chứng khô giác mạc

Giác mạc khô thông thường biểu hiện bởi nhiều triệu chứng khó chịu, dễ dàng nhận biết như:

• Nhìn mờ thoáng qua sau mỗi lần chớp mắt.
• Mắt khô, đỏ rát, cảm giác cộm, xốn như có dị vật trong mắt.
• Nước mắt chảy nhiều do phản ứng bù trừ của cơ thể khi mắt bị khô.
• Ghèn trắng ở khóe mắt xuất hiện nhiều, đặc biệt vào buổi sáng sau khi ngủ dậy.
• Kết mạc khô, mắt bóng, có thể thấy rõ các nếp gấp quanh vùng kết mạc.
• Nước mắt tạo bọt bám quanh bờ mi, thường xảy ra do màng phim nước mắt mất ổn định hoặc bốc hơi quá nhanh.

Dấu hiệu nhận biết giác mạc thiếu nước hoặc thiếu độ ẩm cần thiết

Thông thường các triệu chứng của bệnh khô giác mạc sẽ thuyên giảm, ít gây khó chịu khi người bệnh di chuyển đến môi trường có đủ độ ẩm, ít gió và không nhiều khói bụi. Trong trường hợp giác mạc khô kéo dài, bệnh nhân cần nhanh chóng điều trị phòng ngừa biến chứng giảm thị lực, sẹo giác mạc, nhiễm trùng mắt hoặc thủng giác mạc.

Phương pháp chẩn đoán khô giác mạc

Bệnh nhân cần được thăm khám nhiều bước khác nhau để đánh giá toàn diện tình trạng sức khỏe mắt, xác định giác mạc mắt có bị khô hay không. Dưới đây là những phương pháp thường được áp dụng:

• Khai thác tiền sử bệnh lý, triệu chứng, quá trình sử dụng thuốc, thói quen sinh hoạt hoặc môi trường sinh sống.
• Kiểm tra vùng ngoài nhãn cầu để phát hiện các bất thường như lật mi ra ngoài, mi hở dù đã nhắm mắt hoặc tần số chớp mắt.
• Đánh giá tổn thương mi mắt, kết giác mạc dưới kính hiển vi và đèn khe chuyên dụng với độ phóng 10 - 16 lần.
• Một số bài kiểm tra chuyên sâu như Schirmer, test phá vỡ màng phim nước mắt, nhuộm fluorescein, lissamine green hoặc đánh giá hoạt động của tuyến Meibomian.

Các phương pháp chẩn đoán giác mạc khô như Schirmer, lissamine green,...

Cách phòng ngừa khô giác mạc

Nhằm hạn chế nguy cơ khô giác mạc, bệnh nhân cần thiết lập thói quen sinh hoạt và chế độ dinh dưỡng lành mạnh để đảm bảo độ ẩm luôn trong ngưỡng lý tưởng. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa được chuyên gia y tế khuyến nghị:

• Tập thói quen chớp mắt mỗi khi đọc sách, sử dụng thiết bị điện tử trong thời gian dài. Chuyên gia khuyến nghị mỗi phút bạn nên chớp mắt khoảng 12 - 18 lần, thực hiện chậm và đều để nước mắt dàn đều bề mặt giác mạc.
• Khi sử dụng máy tính nên đặt màn hình thấp hơn hoặc ngang tầm mắt, giữa khoảng cách tối thiểu 50cm để hạn chế tình trạng mắt mở quá rộng làm nước mắt bốc hơi nhanh.
• Cứ mỗi 20 phút làm việc liên tục nên dành 20 giây nghỉ ngơi, đưa mắt nhìn vào khoảng không gian xa trong vòng 6m. Quy tắc này đảm bảo mắt không bị mệt mỏi, độ ẩm được duy trì ổn định.
• Chủ động tăng độ ẩm môi trường bằng cách sử dụng máy tạo ẩm, đặt thêm chậu nước trong phòng để giảm độ khô không khí. Đặc biệt khuyến nghị thực hiện với người sử dụng điều hòa thường xuyên.
• Tránh để mắt tiếp thời gian dài với khói bụi, ánh sáng gắt, môi trường ô nhiễm nhiều khói thuốc. Tốt hơn hết khi phải di chuyển ngoài đường, đặc thù môi trường làm việc, bạn nên đeo kính râm hoặc kính chống bụi để bảo vệ màng phim nước mắt.
• Mỗi đêm nên cố gắng ngủ sâu 7 - 8 tiếng, tránh thức khuya sau 11 giờ đêm hoặc sử dụng thiết bị điện tử trước khi đi ngủ.
• Nếu thường xuyên sử dụng kính áp tròng, bạn cần chú ý công tác vệ sinh, thay mới định kỳ theo khuyến nghị của nhà sản xuất. Đồng thời dùng thêm nước mắt nhân tạo để cung cấp độ ẩm cần thiết cho giác mạc.

Chủ động điều chỉnh thói quen sinh hoạt, lối sống giúp phòng tránh khô giác mạc

Khô giác mạc tuy không đe dọa ngay lập tức đến sức khỏe thị lực nhưng kéo dài có thể dẫn đến viêm, trầy xước và suy giảm thị lực. Mỗi người cần duy trì thói quen chăm sóc mắt đúng cách, bảo vệ mắt tránh khỏi các tác nhân gây hại, kết hợp dùng nước mắt nhân tạo để kiểm soát hiệu quả độ ẩm của giác mạc.