Tại Việt Nam, số lượng ca mắc bệnh sốt rét ngày càng gia tăng vào thời điểm đầu và cuối mùa mưa. Đối tượng mắc bệnh đa số là trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người lớn tuổi và thai phụ. Nguyên nhân chính gây bệnh là sự xâm nhập của ký sinh trùng sốt rét từ tuyến nước bọt của muỗi vào cơ thể người. Nếu mỗi người tự trang bị kiến thức về đặc điểm, phương thức lây nhiễm ký sinh trùng sốt rét và cách phòng ngừa thì sẽ giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.
Tên của ký sinh trùng sốt rét là Plasmodium - một chi của ký sinh trùng đơn bào thuộc lớp bào tử. Lối sống dinh dưỡng của chúng là kí sinh trên cơ thể. Đây là ký sinh gây bệnh sốt rét chủ yếu ở trẻ em và người trưởng thành. Hiện nay có trên 200 loài tồn tại với hình thái và khu vực sống khác nhau.
Trùng sốt rét có 5 chủng ký sinh được phát hiện bao gồm:
Plasmodium Falciparum là thể gây bệnh chính ở Việt Nam
Có 4 giai đoạn phát triển trong cơ thể người
Trùng sốt rét là động vật nguyên sinh có đời sống kí sinh. Đối tượng tấn công là hồng cầu ở người. Nhờ vết cắn của muỗi Anophen, trùng sốt rét kí sinh nội bào hồng cầu, ăn chất nguyên sinh ở hồng cầu và sản sinh nhiều kí sinh cho đến khi hồng cầu bị vỡ. Sau đó, chúng sẽ tìm hồng cầu khác để chui vào và phá vỡ, lặp lại chu trình ký sinh.
Con đường truyền bệnh chủ yếu qua vết cắn của muỗi, đặc biệt là muỗi Anophen chuyên sống ở vùng ẩm ướt, vùng rừng núi. Đối tượng dễ bị nhiễm bệnh bao gồm trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người trưởng thành và thai phụ.
Có 4 con đường lây bệnh:
Phương thức truyền bệnh chủ yếu là do muỗi đốt
Bệnh sốt rét không thể truyền trực tiếp từ người bệnh sang người khoẻ mạnh mà không có vật trung gian truyền bệnh. Muỗi chính là vật trung gian truyền ký sinh trùng sốt rét vào cơ thể người theo đường máu, sau đó di chuyển đến gan. Chúng sẽ ở trong gan vài ngày để phát triển số lượng sau đó quay lại hệ thống máu. Lúc này các biểu hiện của bệnh bắt đầu xuất hiện và cần điều trị ngay lập tức.
Bệnh nhân bị sốt rét còn nguồn lây bệnh khi giao bào ký sinh trùng còn trong máu. Khi muỗi đốt những người này, nó sẽ bị nhiễm bệnh và truyền ký sinh trùng vào người tiếp theo nó đốt. Muỗi nhiễm ký sinh trùng sốt rét có khả năng truyền bệnh suốt cuộc đời.
Bệnh sốt rét ở nước ta thường có tốc độ lây lan mạnh vào tháng 4- 5, tháng 9- 10 (đầu và cuối mùa mưa). Đặc biệt với miền Nam, bệnh sốt rét xuất hiện quanh năm và phát triển nhiều vào mùa mưa.
Muỗi Anophen là loại thích ứng với sự phát triển của ký sinh trùng sốt rét. Dạ dày muỗi tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình sinh sản hữu tính (sự kết hợp giữa giao bào đực và giao vào cái) để tạo thành hợp tử. Sau đó, hợp tử phát triển thành trứng. Trứng khi đủ điều kiện sẽ tự chui ra ngoài thành dạ dày muỗi, phóng thích các thoa trùng vào tuyến nước bọt của muỗi. Ở giai đoạn này, chúng đã sẵn sàng truyền bệnh và bắt đầu chu kỳ mới trong cơ thể người bị nhiễm.
Muỗi Anophen cái khi cắn vào người khoẻ mạnh, các thoa trùng từ tuyến nước bọt xâm nhập vào hệ thống mạch máu đến gan. Chúng tiến vào tế bào chủ và sinh sản vô tình, đây được gọi là chu trình tiền hồng cầu. Một thoa trùng có thể tạo từ 10000 đến hơn 30000 mảnh trùng.
Sau khi tiến vào cơ thể người qua đường máu, ký sinh trùng nhanh chóng đến gan. Tại đây, chúng bắt đầu phân chia đến một lượng nhất định làm tế bào gan bị vỡ ra giải phóng ký sinh trùng mới, đây là giai đoạn phát triển của nhiều thoa trùng. Trong giai đoạn phát triển và nhân lên ở gan chúng không gây ra bất kì triệu chứng phát bệnh nào.
Sau giai đoạn sinh trưởng ở gan, chúng sẽ bắt đầu xâm nhập vào các tế bào hồng cầu. Chúng tiếp tục phát triển, sinh sản vô tính đến một lượng có thể làm vỡ hồng cầu để giải phóng thế hệ kí sinh trùng mới. Quá trình này khiến nồng độ hồng cầu bị suy giảm nặng, bắt đầu xuất hiện triệu chứng như sốt cao, mệt mỏi, rét run, buồn nôn, và trong trường hợp nặng có thể gây tử vong.
Từ đó, ký sinh trùng sốt rét liên tục tạo ra những vòng sốt rét trên cơ thể người, tạo những biến chứng nguy hiểm cho đến khi có sự can thiệp.
Đối với chủng P.vivax và P.ovale, ký sinh trùng không phân chia ngay mà nằm yên trong thời gian dài ở thể ngủ. Các thể này tiềm tàng trong gan, từng đợt thành thể phân liệt, vỡ ra từng mảnh trùng vào máu gây ra những cơn tái phát.
Ký sinh trùng sốt rét sinh sản vô tính ở hồng cầu để giải phóng thế hệ ký sinh trùng mới
Vòng đời cơ bản của ký sinh trùng gây bệnh sốt rét như nhau:
Trùng sốt rét là nguyên nhân gây bệnh sốt rét ở người, để phòng tránh các bệnh từ loại trùng này, người dân cần thực hiện các bước sau:
Ngủ trong mùng là phương pháp tránh bị muỗi đốt vào ban đêm
Khác với trùng kiết lị có chân giả thực hiện chức năng di chuyển, trùng sốt rét không có bộ phận di chuyển.
Trùng sốt rét trải qua 3 giai đoạn sinh sản:
Giai đoạn 1: Ký sinh trong gan.
Giai đoạn 2: Trong hồng cầu.
Giai đoạn 3: Hữu tính trong muỗi.
Vật chủ trung gian gây bệnh sốt rét là muỗi Anophen, truyền vào máu người. Lối sống chính của trùng là kí sinh trong máu bằng cách phá huỷ các tế bào hồng cầu.
Sử dụng phương pháp nhuộm giemsa dựa trên hình thể, tính chất, cấu tạo và kích thước.
Các bước tiến hành bao gồm:
Trùng sốt rét là nguyên nhân gây bệnh sốt rét điển hình ở người. Chúng không thể truyền trực tiếp từ người sang người mà cần vật trung gian là muỗi. Khi chúng vào cơ thể người, ở giai đoạn ký sinh trong gian, không xuất hiện triệu chứng của bệnh. Sau khi từ gan đến hồng cầu, chúng sẽ sinh sản cho đến khi hồng cầu vỡ, từ đây những dấu hiệu của bệnh bắt đầu xuất hiện. Việc tự nâng cao nhận thức về đặc điểm tổng quát của trùng sốt rét sẽ giúp người dân phòng ngừa những trường hợp lây nhiễm.
Nếu có bất cứ thắc mắc về bệnh sốt rét hoặc bất kì bệnh nào khác thì hãy vui lòng liên hệ qua hotline 1900 1806 của Bệnh viện Đa khoa Phương Đông để được tư vấn hoặc để lại thông tin tại Đặt lịch khám để đặt lịch.
BỆNH VIỆN ĐA KHOA PHƯƠNG ĐÔNG
Địa chỉ: Số 9, Phố Viên, Cổ Nhuế 2, Bắc Từ Liêm, Hà Nội
Tổng đài tư vấn: 19001806
Website: https://benhvienphuongdong.vn
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể.
Bệnh tả không còn xa lạ ở nhiều quốc gia, đặc biệt là những nơi có điều kiện vệ sinh kém. Vậy, bệnh tả có triệu chứng ra sao và...
