Nhiễm cholesterol thành túi mật: Khi nào cần can thiệp y tế khẩn cấp?

Nhiễm cholesterol thành túi mật là gì?

Nhiễm cholesterol thành túi mật (tên khoa học: cholesterolosis) là một bệnh lý lành tính ở túi mật, được nhận diện trên mô bệnh học bởi sự lắng đọng bất thường của cholesterol – chủ yếu ở dạng cholesteryl esters – cùng với các lipid khác trong lớp niêm mạc túi mật. Quá trình này thường xảy ra khi các đại thực bào (tế bào miễn dịch) hấp thu và tích tụ cholesterol, tạo nên các tế bào “bọng mỡ” đặc trưng.

Tình trạng này có mối liên quan chặt chẽ với tăng cholesterol máu, béo phì, thừa cân hoặc rối loạn chuyển hoá lipid.

Ảnh chụp tổng quát túi mật bị cholesterol hóa cho thấy nhiều chấm vàng trên nâu đen 

Cơ chế hình thành nhiễm cholesterol thành túi mật

Bình thường, gan sản xuất cholesterol và tiết vào dịch mật để hỗ trợ tiêu hóa chất béo. Dịch mật bao gồm nhiều thành phần như axit mật và lecithin, giúp hòa tan cholesterol.

Khi nồng độ cholesterol trong dịch mật vượt quá khả năng hòa tan của các thành phần này, lượng cholesterol dư thừa sẽ kết tủa và lắng đọng vào niêm mạc túi mật.

Các đại thực bào trong niêm mạc sẽ “nuốt” cholesterol này, phình to thành tế bào chứa mỡ và tạo nên các mảng hoặc đốm vàng, đôi khi có dạng lưới, trên bề mặt niêm mạc túi mật. Sự phân bố tổn thương có thể khu trú tại một vùng hoặc lan rộng toàn bộ túi mật, tùy thuộc vào mức độ tích tụ cholesterol.

Triệu chứng thường gặp của nhiễm cholesterol thành túi mật 

Nhiễm cholesterol thành túi mật thường không có triệu chứng rõ rệt và thường được phát hiện tình cờ khi siêu âm ổ bụng hoặc trong mổ cắt túi mật. Tuy nhiên ở một số bệnh nhân có tổn thương lan tỏa hoặc kèm theo sỏi mật/tắc mật, người bệnh có thể biểu hiện các triệu chứng giống bệnh túi mật thông thường. 

Triệu chứng thường gặp bao gồm: 

• Đau vùng hạ sườn phải hoặc đau quặn mật thường xuất hiện sau bữa ăn nhiều dầu mỡ; 
• Cảm giác chướng/buồn nôn, nôn, ợ hơi hoặc khó tiêu và khó chịu sau ăn;
• Vàng da/vàng mắt, nước tiểu sẫm màu, phân bạc màu, sốt kèm rét run (Cần đánh giá gấp để loại trừ viêm túi mật cấp, nhiễm trùng đường mật hoặc sỏi ống mật chủ).

Ở một số trường hợp cholesterol lắng đọng thành polyp hay dày thành, siêu âm có thể thấy hình ảnh dày thành túi mật hoặc các đốm nhỏ, nhưng hình ảnh này không đặc hiệu và phải kết hợp lâm sàng để quyết định theo dõi hay can thiệp. 

Khi nào nhiễm cholesterol thành túi mật cần can thiệp y tế khẩn cấp? 

Mặc dù tình trạng nhiễm cholesterol thành túi mật thường lành tính và hiếm khi đòi hỏi can thiệp y tế khẩn cấp. Tuy nhiên, có một số tình huống đặc biệt, mặc dù không thường gắn liền trực tiếp với nhiễm cholesterol thành túi mật, nhưng nếu xảy ra đồng thời có thể khiến người bệnh cần xử trí cấp cứu như: 

• Biến chứng cấp tính: Nếu cholesterolosis đi kèm với các biến chứng như sỏi mật gây tắc nghẽn ống dẫn mật, viêm túi mật cấp có biến chứng (như áp xe, hoại tử thành túi mật), hoặc tắc mật cấp (ví dụ bị sỏi kẹt ở cổ hoặc ống mật chủ), thì cần phải can thiệp cấp cứu theo hướng điều trị viêm hoặc tái thông mật – không phải vì cholesterolosis, mà vì những biến chứng nghiêm trọng đó.
• Xuất hiện triệu chứng viêm hoặc biến chứng nguy hiểm: Chẩn đoán chỉ ra tình trạng viêm túi mật cấp, viêm vùng quanh gan hoặc thay đổi huyết động do biến chứng túi mật (ví dụ: viêm hoại tử, thủng túi mật) là những trường hợp đòi hỏi can thiệp cấp cứu.
• Ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng: Nếu cholesterolosis lan rộng hình thành polyp rất lớn gây tắc hoặc ảnh hưởng đến chức năng túi mật, cùng với xuất hiện triệu chứng nghiêm trọng (đau dữ dội, sốt cao, vàng da nhiều) thì bác sĩ có thể cân nhắc chỉ định phẫu thuật gấp, mặc dù tình huống này hiếm gặp và thường liên quan tới polyp đường kính lớn, nhiều nguy cơ ác tính.

Xem thêm:

• Dày thành túi mật có cần phẫu thuật không?
  
• Túi mật xẹp là gì? Có nguy hiểm không? Chữa bằng cách nào?
  

Nhiễm cholesterol túi mật có liên quan tới sỏi cholesterol không? 

Nhiễm cholesterol túi mật và sỏi cholesterol có mối liên hệ chặt chẽ bởi cả hai đều bắt nguồn từ tình trạng lắng đọng cholesterol bất thường trong túi mật. Tuy nhiên, cơ chế hình thành của hai bệnh lý này lại hoàn toàn khác nhau.

Hình ảnh cho thấy cả cholesterolosis và một số sỏi mật cholesterol 

Nhiễm cholesterol thành túi mật là hiện tượng cholesterol dư thừa tích tụ trong các đại thực bào thuộc lớp niêm mạc túi mật. Quá trình này không làm cholesterol kết tủa trong dịch mật mà chủ yếu liên quan đến sự lắng đọng lipid trong tế bào miễn dịch, gây thay đổi cấu trúc niêm mạc và có thể ảnh hưởng đến khả năng co bóp của túi mật.

Sỏi cholesterol hình thành khi cholesterol trong dịch mật kết tủa và tạo thành các tinh thể rắn, dần kết hợp lại thành viên sỏi. Cơ chế này xảy ra khi tỷ lệ cholesterol trong dịch mật quá cao so với khả năng hòa tan của các thành phần khác như muối mật và lecithin. Khi mất cân bằng này kéo dài, cholesterol sẽ kết tinh, tạo nhân sỏi và phát triển theo thời gian.

Một yếu tố quan trọng là suy giảm chức năng co bóp của túi mật – tình trạng có thể bắt nguồn từ nhiễm cholesterol thành túi mật. Khi túi mật co bóp kém, dịch mật không được tống xuất hiệu quả, dẫn đến ứ đọng dịch mật. Đây chính là môi trường thuận lợi để cholesterol lắng đọng, kết tủa và hình thành sỏi.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị nhiễm cholesterol thành túi mật 

Cholesterol hóa túi mật

Ghi chú:

• Hình ảnh siêu âm (a và b) của túi mật từ hai bệnh nhân khác nhau cho thấy nhiều ổ phản âm nhỏ không có bóng mờ dọc theo thành túi mật do cholesterol hóa túi mật đã được chứng minh về mặt bệnh lý. 
• (c) Hình ảnh chụp CT bụng dọc trục cho thấy tình trạng tăng mật độ nhẹ dọc theo thành túi mật.

Quá trình điều trị nhiễm cholesterol thành túi mật phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. 

Đối với những trường hợp không có triệu chứng hoặc triệu chứng nhẹ: 

• Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống để kiểm soát bệnh; 
• Giảm tiêu thụ chất béo bão hoà;
• Tăng cường chất xơ và duy trì cân nặng hợp lý;
• Uống thuốc và tuân thủ nghiêm túc các hướng dẫn khác của bác sĩ trong quá trình điều trị.

Đối với những trường hợp nặng, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh cần phẫu thuật cắt túi mật. 

Kết luận

Nhiễm cholesterol thành túi mật không chỉ là vấn đề “tồn tại âm thầm” mà có thể trở thành mối đe dọa lớn nếu không được phát hiện và xử lý đúng lúc. Khi xuất hiện các triệu chứng như đau bụng dữ dội vùng hạ sườn phải, sốt, vàng da hay buồn nôn kéo dài, người bệnh cần nhanh chóng đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị. Chủ động kiểm tra sức khỏe định kỳ, duy trì chế độ ăn uống hợp lý và lối sống lành mạnh sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh cũng như phòng tránh các biến chứng nghiêm trọng.