Nổi hạch ở má và các dấu hiệu đi kèm cần cảnh giác

Nổi hạch vùng má là hiện tượng gì?

Nổi hạch ở má là hiện tượng sờ thấy hoặc quan sát thấy khối mô dạng nốt hoặc cục bất thường nổi lên ở vùng má, thường do sự phì đại của các hạch bạch huyết vùng mặt – đặc biệt là hạch trước tai, hạch dưới hàm, hạch mặt giữa hoặc hạch vùng má nông. Đây không phải là một bệnh lý riêng biệt mà là một biểu hiện thứ phát, xảy ra khi hệ thống bạch huyết vùng mặt phản ứng lại với các tác nhân kích thích tại chỗ hoặc toàn thân.

Nổi hạch vùng má thường do sự phản ứng của hệ miễn dịch đối với nhiễm trùng, viêm hoặc các vấn đề sức khỏe khác

Đặc biệt, vùng má là khu vực dễ bị kích thích do tiếp xúc thường xuyên với môi trường ngoài và gần các cấu trúc như răng, xoang hàm, tuyến nước bọt, da mặt. Vì vậy, nổi hạch ở má thường có liên hệ chặt chẽ với các bệnh lý vùng tai mũi họng, răng hàm mặt hoặc da liễu. Một số trường hợp hạch có thể nằm sâu dưới cơ hoặc tuyến, khó sờ thấy bằng tay, chỉ được phát hiện thông qua siêu âm mô mềm hoặc chẩn đoán hình ảnh.

Một số đặc điểm phân loại hạch vùng má

Nguyên nhân nổi hạch ở má 

Nổi hạch ở má có thể đến từ nhiều nguyên nhân khác nhau, cụ thể: 

Nhiễm trùng 

Đây chính là nguyên nhân phổ biến nhất. Khi cơ thể bị nhiễm trùng do virus, vi khuẩn, ký sinh trùng, nấm, hạch sẽ phản ứng để tiêu diệt các tác nhân gây bệnh, dẫn đến vị trí bị tổn thương sưng to, đau nhức. 

Nhiễm trùng có thể xảy ra ở răng, lợi, miệng, tai, họng, da, mắt hoặc các bộ phận khác xung quanh khu vực má trái. Chẳng hạn như nhiễm trùng răng khôn, viêm amidan, viêm xoang, viêm mắt, viêm da, viêm tuyến nước bọt, mụn nhọt,....đều có thể gây nổi hạch ở má. 

Dị ứng

Dị ứng có thể là do một số loại thực phẩm, thuốc, chất tẩy rửa, mỹ phẩm, phấn hoa,...Khi tiếp xúc với các tác nhân này, cơ thể sẽ phát ra các kháng thể để chống lại, gây ra các triệu chứng như phát ban, ngứa, sưng mặt, nổi hạch ở má trái - phải hoặc cả hai bên. 

Ung thư

Mặc dù phần lớn các trường hợp nổi hạch ở má là lành tính, liên quan đến phản ứng viêm thông thường, nhưng trong một số trường hợp khác, đây có thể là dấu hiệu sớm của bệnh lý ác tính (ung thư hạch, ung thư tuyến nước bọt, di căn) hoặc rối loạn miễn dịch hệ thống. Hạch ung thư thường có kích thước lớn, cứng, không di động, không sưng đỏ, không đau và không hạ nhiệt khi dùng thuốc kháng sinh. 

Vì vậy, việc phân tích đặc điểm của hạch như kích thước, mật độ, mức độ di động và thời gian tồn tại là yếu tố then chốt trong quá trình chẩn đoán và theo dõi.

Bệnh lý hệ bạch huyết 

Hệ bạch huyết là hệ thống gồm các mạch bạch huyết và hạch bạch huyết, có chức năng lọc và tiêu diệt các tác nhân gây bệnh. Đồng thời sản sinh các tế bào miễn dịch. Khi hệ bạch huyết bị bệnh lý, hạch bạch huyết sẽ sưng to, không đau, cứng, không di động có thể lan rộng ra nhiều vị trí khác trên cơ thể. Các bệnh lý hệ bạch huyết thường gặp là bệnh bạch cầu, bệnh non-Hodgkin, bệnh Hodgkin, bệnh Castleman. 

Dấu hiệu và triệu chứng nổi hạch ở má 

Nổi hạch ở má có thể xuất hiện với nhiều triệu chứng khác nhau, phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra. Các dấu hiệu nhận biết là: 

• Hạch sưng to, có thể sờ thấy dưới da, kích thước chỉ từ vài milimet đến vài centimet. 
• Hạch có thể mềm, di động hoặc cứng, không di động, cứng; 
• Hạch có thể đau, nhức hoặc không nhức cũng không đau; 
• Hạch có thể kèm theo các triệu chứng khác của bệnh lý như gây đau họng, sốt, sổ mũi, đau răng, đỏ mắt,...

Bị nổi hạch ở gò má có nguy hiểm không?

Không phải tất cả các trường hợp nổi hạch đều nguy hiểm; nhiều khi chúng chỉ là phản ứng tạm thời của cơ thể đối với viêm nhiễm

Có thể có hoặc không, tuỳ vào nguyên nhân gây ra hạch. Cách phân biệt hạch lành tính và ác tính là yếu tố quan trọng để xác định được tình trạng này có đáng lo hay không.

Trong trường hợp hạch lành tính 

Nguyên nhân chủ yếu là do phản ứng viêm tạm thời của cơ thể với các yếu tố như: 

• Nhiễm trùng răng miệng (viêm lợi, sâu răng, viêm nướu); 
• Viêm họng, cảm cúm, viêm tai; 
• Viêm tuyến nước bọt; 
• Tổn thương nhẹ hoặc dị ứng vùng má; 

Đặc điểm thường thấy: 

• Hạch nhỏ (<1cm), mềm; 
• Có sự di động khi sờ vào; 
• Đau nhẹ; 
• Tự biến mất sau vài ngày - 1 tuần. 

Hạch không nguy hiểm, thường không cần điều trị đặc hiệu, chỉ cần theo dõi và chăm sóc sức khỏe tốt. 

Trong trường hợp hạch ác tính

Nếu nguy hiểm, hạch có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý ác tính như: 

• Ung thư hạch (u lympho); 
• Ung thư di căn từ vùng đầu cổ; 
• Lao hạch; 
• Nhiễm trùng mạn tính hoặc suy yếu hệ miễn dịch.

Đặc điểm thường thấy: 

• Sờ thấy cứng, không di động; 
• Không đau nhưng kích thước ngày càng to; 
• Kéo dài hơn 2 tuần không giảm; 
• Đi kèm các triệu chứng: Sốt, sụt cân, ra mồ hôi ban đêm, mệt mỏi. 

Cần đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. 

Phương pháp điều trị nổi hạch ở má 

Phương pháp điều trị nổi hạch ở má là tập hợp các biện pháp y học được áp dụng nhằm loại bỏ, thu nhỏ hoặc kiểm soát tình trạng hạch vùng má bị sưng to bất thường do phản ứng miễn dịch hoặc bệnh lý nền tiềm ẩn. Về bản chất, đây không phải là một hướng xử lý đơn tuyến mà là một chuỗi can thiệp lâm sàng có định hướng nguyên nhân, nghĩa là phương pháp điều trị sẽ thay đổi tùy thuộc vào đặc điểm mô học, vị trí, kích thước, mức độ lan tỏa, cũng như bản chất lành tính hay ác tính của hạch.

Khác với các vùng khác như cổ hoặc nách, hạch ở má có đặc điểm giải phẫu đặc biệt: chúng thuộc nhóm hạch ngoại biên mặt – phân bố nông, gần da, liên quan mật thiết đến hệ thống bạch huyết vùng mặt và cấu trúc tuyến nước bọt mang tai. Do đó, việc điều trị đòi hỏi phải cân nhắc giữa can thiệp cục bộ và điều trị hệ thống, tránh gây tổn thương các dây thần kinh mặt hoặc biến dạng thẩm mỹ vùng má.

Các phương pháp điều trị thường tuân theo một tiến trình chặt chẽ gồm 3 pha chính:

Pha đánh giá chẩn đoán có định hướng điều trị: Giai đoạn này bao gồm các xét nghiệm sinh thiết hạch, siêu âm hoặc chụp CT để xác định bản chất tổn thương. Đây là yếu tố quyết định lựa chọn phác đồ điều trị chính xác và tránh điều trị mù.

Pha điều trị đặc hiệu: Tùy thuộc vào nguyên nhân nền, phương pháp điều trị sẽ khác nhau:

• Với hạch lành tính do viêm, thường ưu tiên điều trị nội khoa như kháng sinh, kháng viêm, giảm đau.
• Với hạch tăng sinh do bệnh tự miễn, hướng điều trị có thể bao gồm thuốc ức chế miễn dịch hoặc corticoid đường toàn thân.
• Trong trường hợp hạch nghi ngờ ác tính (ví dụ: lymphoma, di căn ung thư), cần can thiệp phối hợp giữa phẫu thuật cắt hạch, hóa trị hoặc xạ trị tùy theo mô học và giai đoạn bệnh.

Pha theo dõi sau điều trị và tái khám: Bao gồm việc đánh giá đáp ứng với điều trị thông qua hình ảnh học và lâm sàng. Ở những bệnh nhân có yếu tố nguy cơ tái phát (như lao hạch, u lympho), việc theo dõi cần được thực hiện định kỳ theo khuyến cáo chuyên ngành.

Xem thêm:

• Viêm lợi là gì? 6 cách chữa viêm lợi tại nhà hiệu quả
  

Cách phòng ngừa nổi hạch ở má 

Hạch là một phần của hệ thống miễn dịch, giúp cơ thể chống lại virus và vi khuẩn. Tuy nhiên, khi hạch sưng to bất thường hoặc kéo dài không rõ nguyên nhân, có thể là dấu hiệu cảnh báo tình trạng sức khỏe cần lưu ý. 

Dưới đây là cách phòng ngừa nổi hạch ở má mà bạn có thể tham khảo:

 Vệ sinh cá nhân tốt và giữ gìn vệ sinh răng miệng để giảm nguy cơ nhiễm trùng

• Đánh răng ít nhất 2 lần/ngày, sử dụng chỉ nha khoa và nước súc miệng để loại bỏ mảng bám và vi khuẩn; 
• Bổ sung rau xanh, trái cây tươi, thực phẩm giàu vitamin A, C, kẽm; 
• Uống đủ nước mỗi ngày, để giúp cơ thể giải độc và duy trì hoạt động miễn dịch hiệu quả; 
• Nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc 7–8 tiếng; 
• Không làm việc quá sức, căng thẳng kéo dài vì stress làm suy giảm miễn dịch, dễ bị viêm nhiễm; 
• Dành thời gian thư giãn, tập luyện thể dục đều đặn mỗi ngày; 
• Điều trị triệt để các bệnh lý về răng miệng như sâu răng, viêm lợi, viêm nướu; 
• Kiểm soát tốt các bệnh mãn tính như tiểu đường, viêm gan, bệnh lý tuyến giáp,...; 
• Không tự ý dùng thuốc lạ khi chưa có chỉ định của bác sĩ; 
• Tái khám định kỳ và tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ để ngăn ngừa biến chứng xảy ra. 

Kết luận

Nổi hạch ở má không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng nếu xuất hiện kèm theo những biểu hiện bất thường như đau nhức, sưng to, hạch không di động hoặc kéo dài nhiều ngày không giảm, bạn cần đặc biệt lưu ý. Việc chủ động nhận biết và xử lý đúng cách sẽ giúp bạn phòng ngừa được những biến chứng nghiêm trọng.