Rối loạn nội tiết ở tuổi dậy thì: 5 nguyên nhân phổ biến ít ai ngờ tới

Như thế nào là rối loạn nội tiết tố ở tuổi dậy thì?

Hệ thống nội tiết tố ở nam và nữ 

Rối loạn nội tiết tố ở tuổi dậy thì là tình trạng cơ thể của trẻ bị suy giảm hormone estrogen và mất đi sự cân bằng trong việc sản xuất hoặc điều tiết các hormon khác (estrogen, progesterone, testosterone, hormone tăng trưởng – GH hay hormone tuyến giáp – T3, T4) 

Khi các hormone này không được sản xuất với mức độ phù hợp, cơ thể sẽ gặp rối loạn trong quá trình phát triển. Điều này ảnh hưởng đến tốc độ dậy thì, sự phát triển giới tính, vóc dáng, tâm lý và thậm chí là khả năng sinh sản về sau.

Rối loạn nội tiết tố ở tuổi dậy thì không chỉ đơn thuần là vấn đề sinh lý đơn thuần mà còn phản ánh sự thay đổi phức tạp trong toàn bộ hệ thống nội tiết – thần kinh – miễn dịch. Vì vậy, việc hiểu đúng và phát hiện các rối loạn nội tiết tố đóng vai trò quan trọng để trẻ phát triển toàn diện. 

Dấu hiệu nhận biết rối loạn nội tiết ở tuổi dậy thì

Khi bị rối loạn nội tiết tố ở tuổi dậy thì, một số dấu hiệu nhận biết như: 

• Cơ thể mệt mỏi, uể oải, thiếu sức sống, thường xuyên ốm vặt; 
• Cảm xúc thay đổi thất thường, dễ bị tổn thương, trở nên nhạy cảm hơn; 
• Xuất hiện mụn ở trên mặt và cơ thể (đặc biệt là lưng); 
• Chu kỳ kinh nguyệt không đều, có thể chậm hoặc kéo dài từ 35–37 ngày. 
• Cơn đau bụng kinh diễn biến thất thường. 
• Dễ bị mất tập trung. 
• Phát triển cơ thể không đồng đều. 
• Rụng tóc, rậm lông. 

Trong một số trường hợp nghiêm trọng, cha mẹ cần đưa con mình tới các phòng khám chuyên khoa để được tư vấn và đưa ra hướng điều trị phù hợp. 

5 nguyên nhân gây rối loạn nội tiết tố ở tuổi dậy thì 

Tuổi dậy thì là “giai đoạn vàng” phát triển của con trẻ cả về thể chất lẫn tinh thần. Nhưng nếu trẻ không xây dựng một đời sống lành mạnh có thể gây rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến sức khỏe một cách tiêu cực. 

Chế độ ăn uống thiếu khoa học 

Nhiều bạn trẻ thường có xu hướng tiêu thụ thực phẩm không lành mạnh cho cơ thể

Bao gồm thực phẩm chứa nhiều đường, dầu mỡ, chứa nhiều chất bảo quản như đồ ăn nhanh, nước ngọt có gas, snack,...tăng nguy cơ mắc bệnh béo phì, mất cân bằng hormone leptin điều chỉnh cảm giác no hay hormone insulin kiểm soát đường huyết. Cơ thể khi không được cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết sẽ dẫn đến thiếu hụt các chất như vitamin D, kẽm, omega – 3, gây ra các vấn đề về rối loạn kinh nguyệt ở nữ hoặc giảm testosterone ở nam. 

Lối sống ít vận động

Ngồi nhiều, lười vận động khiến tỷ lệ mỡ cơ thể tăng, làm rối loạn hormone liên quan đến chuyển hóa, gây giảm độ nhạy insulin, dẫn tới rối loạn nội tiết tố.  

Theo khảo sát của Viện Dinh Dưỡng Quốc gia (2023), cho thấy đa số thanh thiếu niên có hoạt động thể chất thấp (dưới 60 phút/ngày) có thể dễ bị rối loạn chuyển hoá và nội tiết tố – đây là mức thấp hơn khuyến nghị của WHO. 

Căng thẳng, áp lực học tập kéo dài  

Đối mặt với những yêu cầu cao trong học tập và cuộc sống nhiều thanh thiếu niên cảm thấy lo âu và mệt mỏi

Tuổi dậy thì là giai đoạn rất nhạy cảm với stress tâm lý, dễ bị căng thẳng trong việc học. Stress kéo dài khiến tuyến thượng thận sản xuất nhiều cortisol hơn bình thường, gây rối loạn các hormon như estrogen, testosterone và insulin. Nếu không kiểm soát tốt căng thẳng có thể dẫn đến các rối loạn như kinh nguyệt không đồng đều, giảm năng lượng hoặc gặp các vấn đề về da như mụn trứng cá, mất cân bằng hormon androgen.

Việc duy trì tâm lý tích cực, nghỉ ngơi hợp lý, luyện tập thể thao hoặc thiền nhẹ sẽ giúp cơ thể ổn định nồng độ hormone tự nhiên.

Ngủ không đủ giấc, sử dụng thiết bị điện tử quá nhiều 

Thiếu ngủ hoặc ngủ không đúng nhịp sinh học trong giai đoạn dậy thì có thể làm thay đổi nồng độ hormon tăng trưởng (GH), melatonin và hormon sinh dục, từ đó ảnh hưởng đến khởi phát và tiến triển dậy thì. Theo các chuyên gia, thanh thiếu niên cần ngủ đủ 7-8 giờ để hệ nội tiết hoạt động hiệu quả.

Thêm vào đó, việc sử dụng thiết bị điện tử nhiều giờ liền làm tăng tiếp xúc ánh sáng nhân tạo, ức chế melatonin và làm thay đổi đồng hồ sinh học, có thể dẫn tới rối loạn nội tiết tố. Ví dụ, nghiên cứu thấy thiếu ngủ liên quan tới thói quen ăn không lành mạnh và phản ứng insulin bất thường ở thanh thiếu niên.

Sử dụng mỹ phẩm không an toàn 

Các sản phẩm làm đẹp chứa hóa chất độc hại có thể gây ảnh hưởng xấu đến hệ thống nội tiết

Ở giai đoạn dậy thì, trẻ bắt đầu biết quan tâm đến vẻ ngoài và sử dụng các sản phẩm chăm sóc cơ thể. Việc sử dụng các loại mỹ phẩm chứa các chất gây rối loạn nội tiết (EDCs) như phthalates, parabens, bisphenol A (BPA) trong tuổi vị thành niên có thể khiến hormone sinh dục bị ảnh hưởng, dẫn tới dậy thì sớm hoặc rối loạn chức năng sinh sản về sau. 

Vì vậy, cha mẹ nên hướng dẫn trẻ lựa chọn mỹ phẩm có nguồn gốc rõ ràng, thành phần tự nhiên và đạt chứng nhận an toàn da liễu. 

Xem thêm:

• Bổ sung estrogen từ thực phẩm thiên nhiên và lối sinh hoạt
  
• Thiếu hụt estrogen: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị
  

Cách khắc phục tình trạng rối loạn nội tiết tố ở tuổi dậy thì

Để chữa rối loạn nội tiết tố ở tuổi dậy thì, hiện có nhiều cách khác nhau. Dưới đây là các cách cụ thể: 

• Bổ sung đầy đủ dưỡng chất cần thiết để phát triển, duy trì cân nặng hợp lý. Hạn chế ăn món cay nóng, thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn nhanh vì có thể gây nóng trong người. 
• Hạn chế thực phẩm nhiều đường, tinh bột sẽ giúp tối ưu hóa chức năng của hormone. Tránh béo phì, tiểu đường hay các vấn đề sức khoẻ khác. 
• Hấp thu chất béo lành mạnh có trong trứng, dầu thực vật, các loại hạt, cá hồi, cá thu, cá mòi, cá ngừ, quả bơ,... sẽ tạo cảm giác no, làm chậm quá trình tiêu hóa Carbohydrate, tăng hương vị cho món ăn. 
• Ăn đầy đủ chất xơ như rau xanh, trái cây giúp hỗ trợ tuần hoàn máu, giảm stress, đào thải estrogen có hại ra khỏi cơ thể. 
• Không nên ăn quá nhiều hoặc quá ít. 
• Không nên dùng loại nhựa tái chế, không để hộp nhựa trong lò vi sóng nhiệt độ cao trong quá trình chế biến thực phẩm. 
• Giảm căng thẳng, sắp xếp thời gian làm việc, cân bằng cảm xúc, nghỉ ngơi, thư giãn phù hợp. 
• Thường xuyên tập thể dục, thể thao tối thiểu 30 phút/ngày. 
• Ngủ đủ giấc, tránh thức khuya. 
• Hạn chế dùng thuốc tránh thai. 
• Dùng thuốc điều trị rối loạn nội tiết tố nữ theo chỉ định của bác sĩ. 

Kết luận

Rối loạn nội tiết ở tuổi dậy thì không chỉ là “chuyện tạm thời” mà nếu kéo dài, có thể ảnh hưởng đến cả vóc dáng, làn da, tâm lý và khả năng sinh sản trong tương lai. Việc nhận diện đúng nguyên nhân tiềm ẩn giúp phụ huynh và thanh thiếu niên chủ động điều chỉnh lối sống, dinh dưỡng và quản lý căng thẳng hiệu quả hơn. Đừng chờ đến khi các dấu hiệu trở nên rõ rệt mới bắt đầu lo lắng, bởi cân bằng nội tiết tố sớm chính là chìa khóa giúp tuổi dậy thì phát triển toàn diện, khỏe mạnh và tự tin nhất.