Viêm lưỡi: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Viêm lưỡi là gì?

Viêm lưỡi là tình trạng các nhú lưỡi (gai lưỡi) có thể biến mất, khiến bệnh nhân không còn cảm nhận được mùi vị đồ ăn hoặc thay đổi vị giác. Một số triệu chứng khác cũng có thể xuất hiện, ví dụ như sưng tấy, thay đổi màu sắc lưỡi, nói chuyện và ăn uống gặp khó khăn.

Viêm lưỡi là hiện tượng các gai lưỡi có thể tiêu biến hoặc sưng tấy quá mức

Lưỡi là bộ phận quan trọng của khoang miệng, đảm nhiệm chức năng nói, nuốt và nhai thông thường của con người. Lưỡi gồm 2 phần miệng chính phía trước và phần hầu nằm phía sau. Mặt trên của lưỡi được goi là mặt lưng, phân chia đối xứng bởi rãnh giữa.

Phân loại bệnh

Viêm lưỡi có thể xuất hiện đột ngột (cấp tính) hoặc tiến triển theo thời gian, tái đi tái lại nhiều lần trong năm (mạn tính). Trong đó:

• Viêm lưỡi cấp tính khi người bệnh xuất hiện loạt triệu chứng nghiêm trọng đột ngột, như một phản ứng dị ứng.
• Viêm lưỡi mạn tính là tình trạng bệnh tái phát nhiều lần trong năm, cảnh báo bệnh lý tiềm ẩn cần can thiệp sớm.

Hai dạng lưỡi viêm nhiễm cấp tính hoặc mạn tính

Theo chuyên gia y tế, viêm lưỡi tiến triển với nhiều dạng khác nhau:

• Viêm teo lưỡi là hiện tượng lưỡi mất nhiều gai lưỡi - bộ phận chứa nhiều nụ vị giác, khiến lưỡi bạn trông mịn và bóng.
• Viêm lưỡi giữa hình trám nổi bật với phần lưỡi màu đỏ, nhẵn, phẳng, nhô cao chủ yếu ở phần giữa hoặc gốc lưỡi, chủ yếu do nấm gây nên.
• Lưỡi bản đồ khiến các mảng nhú lưỡi bị biến mất, hình thành tổn thương màu đỏ nhẵn như bản đồ địa lý, song bệnh lý này lành tính.
• Hội chứng rát lưỡi ảnh hưởng chủ yếu lên đầu lưỡi, vòm miệng của người bệnh, có thể khởi phát ở mọi lứa tuổi nhưng tập trung ở phụ nữ mãn kinh.

Nguyên nhân gây viêm lưỡi

Nhiễm trùng lưỡi xuất hiện do nhiều nguyên nhân khác nhau, cần được chẩn đoán phân biệt tại cơ sở y tế chuyên môn. Cụ thể như:

Tác nhân gây dị ứng

Khi cơ thể tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng (thuốc, thực phẩm), các mô lưỡi có thể xuất hiện tình trạng viêm kèm loạt triệu chứng bất thường khác. Khi này bệnh nhân cần tham vấn với bác sĩ, thay thế loại thuốc đang sử dụng nhằm giảm ngừa tối đa các biến chứng.

Nhiễm virus

Virus là tác nhân gây bệnh phổ biến ở lưỡi, dẫn đến hiện tượng viêm nhiễm không mong muốn. Khi tác nhân xấu xâm nhập vào lưỡi sẽ tấn công hệ miễn dịch, khiến hàng rào bảo vệ suy yếu và ảnh hưởng đến các gai và mô cơ lưỡi.

Nhiễm virus là một trong những nguyên nhân gây viêm lưỡi

Loại virus gây bệnh phổ biến nhất là virus Herpes Simplex, có khả năng nhân đôi mạnh mẽ khi tấn công vào tế bào. Người bệnh khi này xuất hiện các triệu chứng khó chịu như đau, sưng, nổi mụn rộp hoặc nốt phồng quanh miệng.

Cơ thể thiếu sắt

Lưỡi bị viêm nhiễm là dấu hiệu cảnh báo cơ thể đang bị thiếu hụt chất sắt - thành phần tham gia tạo tế bào hồng cầu. Mô cơ lưỡi rất cần tế bào hồng cầu nuôi dưỡng, cung cấp năng lượng hoạt động và chống lại các tác nhân gây hại.

Chấn thương vùng miệng

Chấn thương vùng đầu cổ, hoặc do vô tình cắn phải lưỡi có thể khiến niêm mạc lưỡi bị tổn thương. Khi này các vi khuẩn gây hại thuận lợi tấn công, liên tục phát triển dẫn đến nhiễm trùng khó chịu.

Triệu chứng nhận biết

Mỗi nguyên nhân sẽ có biểu hiện bệnh viêm lưỡi khác nhau, xuất hiện đột ngột hoặc tiến triển theo thời gian. Một số triệu chứng mà bạn nên chú ý như:

• Lưỡi bóng, mịn làm mất, suy nụ vị giác khiến người bệnh không còn cảm nhận được mùi thức ăn.
• Lưỡi mềm nhưng đau.
• Sưng tấy mặt lưỡi.
• Màu sắc lưỡi chuyển đỏ.
• Nóng rát, ngứa lưỡi.
• Việc ăn uống, nói chuyện, nuốt gặp khó khăn.

Triệu chứng nhận biết cơ bản khi lưỡi bị viêm nhiễm

Hoặc bạn có thể nhận biết dựa vào từng loại viêm lưỡi dưới đây:

• Viêm teo lưỡi: Tiêu biến gai lưỡi, lưỡi đỏ, bề mặt lưỡi mịn, sáng bóng và khô ráo.
• Viêm lưỡi giữa hình trám: Trung tâm lưỡi tăng sừng hình thoi, xuất hiện các mảng đỏ và đau nhức khi sờ vào.
• Lưỡi bản đồ: Vùng lưỡi nhắn mất nụ vị giác, bao quanh bởi các viền trắng và thay đổi vị trí liên tục theo thời gian. Độ nhạy cảm tăng lên khi chạm vào hoặc khi tiêu thụ thực phẩm.
• Lưỡi dâu: Mặt sau lưỡi có những vết đỏ, dạng nấm phì đại dai dẳng.

Đội tượng nguy cơ mắc bệnh viêm lưỡi

Mọi lứa tuổi, giới tính đều có thể bị viêm lưỡi cấp tính hoặc mạn tính nhưng tập trung khả năng cao ở nhóm đối tượng:

• Tiền sử dị ứng với thực phẩm.
• Thiếu máu.
• Gặp chấn thương ở miệng.
• Tiền sử nhiễm trùng quanh miệng như nổi mụn rộp.
• Hệ miễn dịch suy yếu như hội chứng sjogren, HIV/AIDS.
• Người đeo răng giả, niềng răng hoặc tiếp xúc với dụng cụ ăn uống gây kích ứng lưỡi.
• Tiêu thụ quá mức thực phẩm cay nóng.
• Hút nhiều thuốc lá tăng nguy cơ mắc chứng viêm lưỡi giữa hình trám.

Nhóm đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao

Ngoài ra trong một số nghiên cứu, các nhà khoa học phát hiện yếu tố di truyền cũng làm tăng nguy cơ mắc viêm lưỡi. Nếu gia đình có tiền sử mắc bệnh, đặc biệt lưỡi bản đồ, bạn cần hết sức thận trọng, tập trung chăm sóc phòng ngừa tối đa.

Phương pháp chẩn đoán

Viêm lưỡi phần lớn được chẩn đoán nguyên nhân, mức độ viêm nhiễm dựa vào khám lâm sàng lưỡi và miệng. Bước đầy bác sĩ đánh giá tình trạng mất gai lưỡi, khai thác triệu chứng, tiền sử bệnh lý, tiền sử dùng thuốc, chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng.

Trong đó khám lưỡi là bước kiểm tra sức khỏe quan trọng, đánh giá cơ bản tình trạng viêm nhiễm. Niêm mạc lưỡi cũng được kiểm tra ướt, đỏ, khô,... qua quan sát mặt lưng lưỡi, trực tiếp sờ nắn để đánh giá tình trạng đau và sưng.

Hoàn tất khâu khai thác bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định một số xét nghiệm nhằm xác thực lại nguyên nhân gây bệnh. Ví dụ như:

• Nồng độ vitamin nếu nghi ngờ thiếu hụt nguyên phát hoặc bệnh nhân thuộc nhóm đối tượng nguy cơ cao.
• Công thức máu, xét nghiệm HIV khi nghi ngờ bệnh nhân suy giảm miễn dịch, mắc bệnh nhiễm trùng cơ hội.
• Xét nghiệm bệnh thấp khớp như tốc độ máu lắng, CRP, yếu tố thấp,... khi nghi ngờ bệnh lý tự miễn.
• Sinh thiết lưỡi xác định khi nghi ngờ bệnh lý ác tính.

Chẩn đoán lâm sàng và cận lâm sàng khi nghi ngờ lưỡi bị viêm

Cách điều trị viêm lưỡi

Điều trị viêm lưỡi cần bám sát vào nguyên nhân gây bệnh, tùy từng mức độ sẽ có phác đồ can thiệp đơn lẻ hoặc kết hợp cho hiệu quả tối ưu nhất:

• Dùng thuốc: Tùy tình trạng viêm bác sĩ sẽ kê đơn uống phù hợp, thông thường bao gồm kháng sinh ngăn nguy cơ nhiễm trùng và thuốc giảm đau khắc phục các triệu chứng khó chịu.
• Điều chỉnh chế độ ăn uống: Nếu nguyên nhân khởi bệnh được xác định do cơ thể thiếu vitamin, thiếu chất dinh dưỡng bác sĩ sẽ kê đơn uống vitamin, khoáng chất bổ sung. Bên cạnh đó kết hợp với chế độ dinh dưỡng cân bằng các nhóm chất, tránh nguy cơ tái phát viêm lưỡi.
• Loại bỏ các yếu tố kích thích: Lưỡi bị viêm có thể hình thành sau thời gian lạm dụng quá mức rượu bia, thuốc lá, đồ ăn cay nóng nên cần thay đổi, tránh và tiến tới dừng sử dụng hoàn toàn.
• Chú ý vệ sinh răng miệng: Khoang miệng sạch sẽ là yếu tố hàng đầu giúp loại bỏ các vi sinh vật gây hại trên bề mặt lưỡi. Bạn cần đánh răng tối thiếu 2 lần/ngày vào sáng và tối, chú ý lực tác động vừa phải.

Điều trị viêm lưỡi cần phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh

Viêm lưỡi có nguy hiểm không?

Viêm lưỡi không phải tình trạng hiếm gặp, phần lớn không gây nguy hiểm đến sức khỏe nhưng sẽ tác động đến đời sống người bệnh. Bạn phải đối mặt với loạt cảm giác khó chịu, đau đớn trong ăn uống.

Thế nhưng viêm lưỡi không được phát hiện và can thiệp kịp thời, có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như:

• Lan rộng vùng nhiễm trùng do vi khuẩn, nấm trong khoang miệng hoặc các bộ phận khác trên cơ thể.
• Suy dinh dưỡng do gặp khó khăn khi ăn uống, cơ thể không được bổ sung đủ lượng dinh dưỡng cần thiết.
• Chất lượng cuộc sống bị ảnh hưởng, đặc biệt trong giao tiếp thường ngày.

Lưỡi bị viêm cần được can thiệp điều trị phòng ngừa diễn tiến biến chứng nguy hiểm

Biện pháp phòng ngừa

Chủ động tránh loạt tác nhân gây hại là cách phòng ngừa viêm lưỡi hiệu quả nhất, một số gợi ý mà bạn có thể tham khảo như:

• Thiết lập chế độ dinh dưỡng lành mạnh, cung cấp đủ các dưỡng chất thiết yếu cho cơ thể như vitamin B, sắt,... tránh tình trạng thiếu hụt vitamin và khoáng chất.
• Vệ sinh răng miệng đúng cách với bàn chải lông mềm, kết hợp làm sạch các mảng bám với nước súc miệng, chỉ nha khoa hoặc tăm nước.
• Khi vệ sinh miệng cần kết hợp vệ sinh lưỡi, chà lưỡi bằng dụng cụ chuyên dụng đều đặn mỗi ngày.
• Tránh xa các chất kích thích, chứa chất gây hại cho cơ thể như thuốc lá, rượu bia, đồ ăn cay nóng, thực phẩm giàu tính axit, đồ ăn kết cấu cứng,...
• Tái khám bác sĩ nha khoa định kỳ 6 tháng/lần để loại bỏ cao răng, kịp thời phát hiện bệnh lý và xử lý sớm.

Các biện pháp phòng ngừa tác nhân gây hại xâm nhập gây viêm lưỡi

Viêm lưỡi không phải bệnh lý nguy hiểm nhưng gây ra loạt triệu chứng khó chịu, đau nhức kéo dài hoặc tăng lên khi ăn uống, nhai nuốt. Tình trạng này làm cản trở quá trình bổ sung dinh dưỡng cho cơ thể, giảm sự tự tin trong giao tiếp nên cần được can thiệp sớm và kịp thời.