Chăm sóc rốn trẻ sơ sinh đúng cách giúp rốn mau khô, tránh nhiễm trùng

Tầm quan trọng của việc chăm sóc rốn trẻ sơ sinh

Dây rốn có chức năng vận chuyển oxy và dinh dưỡng từ bánh nhau của mẹ cho thai nhi. Dây rốn có 2 đầu, 1 đầu nối với thai nhi, đầu còn lại nối với thai nhi bằng một lỗ nhỏ trên bụng. Khi chào đời, phần dây rốn sẽ nhanh chóng được bác sĩ đi tạo thành vết thương hở, sau thời gian rốn sẽ khô và hoàn thiện. Tuy nhiên trước khi khô thì đây là phần nhạy cảm nhất của trẻ nên cần được chăm sóc đặc biệt.

Rốn trẻ sơ sinh là bộ phận nhạy cảm cần được chăm sóc cẩn thận, đúng cách.

Việc chăm sóc rốn cho trẻ sơ sinh không đúng cách sẽ dễ dẫn đến nhiễm trùng rốn gây ra những tác hại:

• Nhiễm trùng rốn rất nhanh lan tới gan tăng nguy cơ nhiễm trùng huyết, nguy cơ tử vong lên đến 40- 80%.
• Có thể dẫn đến uốn ván rốn, một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ sơ sinh.
• Làm chậm quá trình rụng rốn.

Chính vì thế mà trẻ sơ sinh cần được chăm sóc rốn cẩn thận, tránh nguy cơ nhiễm khuẩn.

Những vấn đề thường gặp ở rốn do chăm sóc sai cách

Rốn em bé bao lâu thì rụng? Bình thường thì rốn của trẻ sơ sinh sẽ rụng sau khoảng 5 - 15 ngày tuổi tùy vào cơ địa của mỗi bé. Sau đó gốc rốn khô lại, chuyển thành màu đen rồi bong ra. Cuống rốn sau khi rụng sẽ cần thêm 7 - 10 ngày để lành hoàn toàn. Thế nhưng nếu mẹ vệ sinh, làm sạch rốn không đúng cách sẽ gặp phải những vấn đề sau:

Chậm rụng rốn

Chậm rụng rốn là khi trẻ sơ sinh đã trên 3 tuần tuổi nhưng rốn chưa rụng. Lúc này mẹ cần đưa con đến bác sĩ để được thăm khám và xử lý kịp thời. Tuyệt đối không tự ý dùng cồn hay chất sát khuẩn để cố gắng giúp rốn con nhanh khô.

Rốn bị chảy máu hoặc rỉ dịch

Nếu mẹ quan sát thấy vài giọt máu rỉ ra ở vị trí giữa cuống rốn đã khô và chân rốn. Nguyên nhân là có thể do cuống rốn bị cọ xát vào tã hoặc quần áo. Nếu máu tự cầm hoặc cầm ngay khi mẹ ấn nhẹ bằng gạc bông sạch thì mẹ không cần quá lo lắng còn nếu máu chảy nhiều và dai dẳng thì mẹ cần đưa con tới bác sĩ ngay.

Mẹ cần theo dõi kỹ nếu rốn con bị chảy máu rỉ dịch

Rốn rỉ dịch, bị ẩm, có ít mủ hoặc ẩm xảy ra khi dây rốn đã rụng thì có thể trẻ bị nhiễm trùng rốn ở mức nhẹ hoặc gặp bệnh lý khác về rốn như u hạt rốn, tồn tại ống niệu rốn,... Tốt nhất mẹ nên đưa con đi khám để xác định chính xác nguyên nhân và hướng dẫn cách chăm rốn đúng cách cho trẻ.

Nhiễm trùng rốn

Đây là tình trạng khá nghiêm trọng, dấu hiệu là xung quanh dây rốn đỏ, sưng, ấm hoặc mềm, có mủ màu vàng xanh chảy ra quang chân dây rốn đi kèm mùi hôi, sốt trên 37.5 độ C, trẻ quấy khóc, khó chịu và hay buồn ngủ. Rốn lúc này có thể rụng rồi nhưng vẫn ướt. 

Rốn bị nhiễm trùng là tình trạng rất nghiêm trọng cần đưa ngay đến bệnh viện

Dây rốn đi trực tiếp vào máu nên dù nhiễm trùng nhẹ cũng có thể trở nên nghiêm trọng một cách nhanh chóng. Nhiễm trùng xâm nhập vào máu gây nhiễm trùng huyết, làm tổ thương các cơ quan và mô của cơ thể, thậm chí là đe dọa tính mạng trẻ. Do đó bố mẹ cần liên hệ ngay với bác sĩ khoa nhi để được xử lý nếu có một trong những dấu hiệu trên. 

Chăm sóc rốn trẻ sơ sinh đúng cách tại nhà

Cô Nguyễn Thị Phương (Hộ sinh khoa Phụ Sản BVĐK Phương Đông) người đã có trên 30 năm kinh nghiệm chăm sóc trẻ sơ sinh cho hay: “Việc chăm sóc rốn trẻ sơ sinh thực ra không quá khó. Chỉ cần bố mẹ chú ý quan sát, thực hành một vài lần là sẽ quen. Trong quá trình này quan trọng nhất là đôi tay của người chăm sóc phải được sát khuẩn, dụng cụ đảm bảo vệ sinh”. 

Chuẩn bị dụng cụ chăm sóc rốn trẻ sơ sinh

• Tăm bông vô trùng hoặc bông vô khuẩn đều được
• Gạc vô trùng, trường hợp không có gạc vô trùng mẹ có thể dùng nước muối sinh lý 0.9% và bông gòn thay thế
• Dung dịch sát khuẩn: cồn 70 độ hoặc eosin 1%
• Băng rốn

Các bước chăm sóc rốn cho trẻ sơ sinh

• Bước 1: Người thực hiện chăm sóc rốn cho trẻ cần rửa sạch tay bằng dung dịch sát khuẩn, đây là bước bắt buộc để hạn chế tối đa các mầm bệnh có thể lây truyền từ tay cho trẻ qua rốn.

Vệ sinh tay sạch sẽ là một bước quan trọng trong quy trình chăm sóc rốn trẻ sơ sinh.

• Bước 2: Nhẹ nhàng tháo băng rốn và gạc rốn cũ, rồi lại rửa tay lại một lần nữa.  
• Bước 3: Dùng gạc vô trùng, nâng cuống rốn nhẹ nhàng rồi quan sát xem có bị đỏ, chảy mủ, rỉ máu hay có mùi hôi không, vùng da xung quanh đó có bị tấy đỏ không. 
• Bước 4: Dùng gạc vô trùng (hoặc tăm bông có tẩm nước muối 0,9%) lau sạch các vết bẩn ở rồi rồi thấm khô cuống và chân rốn.
• Bước 5: Sử dụng tăm bông vô khuẩn nhúng vào dung dịch sát khuẩn rồi sát trùng rốn theo thứ tự từ chân đến thân rốn, mặt cắt cuống rốn rồi tới các vùng da xung quanh cuống rốn (khoảng 5cm từ cuống rốn).  
• Bước 6: Dùng gạc mỏng băng rốn lại nếu còn ướt, còn nếu rốn đã khô thì không cần băng, để hở thông thoáng.
• Bước 7: Quấn tã vùng dưới rốn, mặc quần cho bé cẩn thận đảm bảo không làm cọ xát làm tổn thương rốn.  

Lưu ý khi chăm sóc rốn trẻ sơ sinh

• Thường thì rốn của trẻ sơ sinh sẽ rụng từ 7- 10 ngày sau sinh và sau 15 ngày thì cuống rốn tự liền nhưng cũng có một số trường hợp rốn lâu rụng hơn tùy vào cơ địa của mỗi trẻ. Lúc này nếu rốn không có dấu hiệu nhiễm khuẩn thì mẹ không cần lo lắng, chỉ cần giữ cho rốn và vùng xung quanh sạch và khô cho đến khi cuống rốn rụng là được.
• Quan sát nếu thấy rốn đã khô thì để hở cho cuống rốn tiếp xúc với không khí, như vậy cuống rốn sẽ mau rụng hơn. Quấn tã phía dưới rốn và cần thay tã ngay khi trẻ tiêu, tiểu.
• Mặc đồ rộng, khô thoáng, chất vải cotton mềm mại, khô ráo cho con.
• Khi rốn chưa rụng thì tránh đặt trẻ vào chậu tắm, như vậy rốn sẽ ướt mà nước tắm nếu không đảm bảo vệ sinh có thể gây nhiễm trùng rốn. Dùng khăn nhỏ mềm lau người trẻ, tiếp đến là dùng bông gòn lau chân rốn cho trẻ.
• Khi rốn rụng có thể thả trẻ vào chậu tắm nhưng thao tác nên nhẹ nhàng, dứt khoát và làm khô rốn ngay sau khi tắm.
• Tiếp tục chăm sóc rốn sau khi rốn đã rụng cho đến khi chân rốn khô hoàn toàn và không có dịch tiết.
• Nếu không cần thiết thì tránh việc sờ vào cuống rốn trẻ.
• Trong trường hợp thấy có một ít máu khô dính ở chân rốn thì đó là điều bình thường nên cha mẹ không cần quá lo lắng.
• Trong quá trình chăm sóc rốn, nếu thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường như sưng tấy đỏ, tiết dịch có mùi hôi, rỉ máu kéo dài, u hạt rốn,... hãy đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế để được kiểm tra và điều trị.

Những sai lầm khi chăm sóc rốn trẻ sơ sinh cần tránh

Chăm sóc rốn cho trẻ cũng không phải là quá khó, chỉ cần tỉ mỉ và cẩn thận chút là được. Thế nhưng vẫn có những trường hợp mắc sai lầm trong việc này. Cụ thể như:

Sai lầm mẹ thường mắc khi chăm sóc rốn trẻ sơ sinh

• Truyền tai nhau cách rắc bột kháng sinh, bôi thuốc đỏ hay lắp loại lá cây nào đó vào rốn sẽ giúp rốn mau khô, rồi thì rắc tiêu đen lên rốn sau khi rụng sẽ giúp trẻ không bị đau bụng. Đây hoàn toàn là những thông tin thiếu cơ sở khoa học, có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng rốn nên mẹ tuyệt đối không được làm theo.
• Chăm sóc rốn quá kỹ nhưng không phải theo hướng dẫn của chuyên gia như không tắm cho trẻ khi rốn chưa rụng, quấn rốn bằng băng kín thường xuyên, không dám đụng vào rốn của trẻ, hay thậm chí là đeo băng rốn tới 2- 3 tháng sau khi rốn đã rụng,... điều này ảnh hưởng không tốt cho sức khỏe của trẻ, thậm chí còn khiến trẻ khó chịu, viêm nhiễm.
• Một sai lầm mà vẫn có nhiều mẹ mắc phải đó là tự ý giật hoặc cắt bỏ cuống rốn khi nó gần rụng, còn dính một phần nhỏ. Mẹ đừng nôn nóng mà hãy để rốn rụng một cách tự nhiên nhé.

Hướng dẫn tắm cho trẻ sơ sinh chưa rụng rốn

Nói đến tắm chắc chắn bố mẹ sẽ thấy lúng túng, nhất là ai lần đầu làm cha mẹ bởi trẻ sơ sinh rất nhỏ, rốn lại chưa rụng nên phải hết sức cẩn thận. Dưới đây là các bước tắm và những điều mẹ cần lưu ý khi tắm cho con yêu.

Các bước tắm trẻ sơ sinh

Chuẩn bị: 2 chậu nước sạch và ấm, khăn mềm, khăn tắm cỡ lớn, bông gạc vô trùng, quần áo, sữa tắm dành riêng cho trẻ sơ sinh, phòng kín gió.

Tắm cho trẻ khi chưa rụng rốn về cơ bản không khác gì so với bình thường.

• Mẹ dùng khăn mềm nhúng vào nước ấm rồi vắt khô, lau vùng mắt, mặt, kẽ tai cho trẻ rồi nhẹ nhàng gội đầu bằng sữa tắm. Mẹ cần làm cẩn thận để nước không vào tai bé nhé.
• Tiếp đến là vốc nước nhẹ lên người trẻ, dùng khăn mềm xoa sữa tắm khắp toàn thân, chú ý các vị trí cổ, nách, cổ tay, cổ chân, bẹn và không lau vùng rốn nhé. Dùng chậu nước sạch để tránh lại cho bé, cuối cùng là dùng tăm tắm quấn và thấm khô toàn thân, đặc biệt là các vùng kẽ ngấn để tránh bị hăm.
• Riêng phần rốn thì dùng băng gạc vô trùng thấm khô chân rốn, các mặt rốn rồi thực hiện tiếp bước 5, 6, 7 trong quy trình chăm sóc rốn nêu trên.

Một vài điều cần lưu ý chăm sóc rốn trẻ sơ sinh khi tắm

• Mẹ có thể để cả người bé ngâm vào chậu nước nhưng phải dùng bông gạc vô trùng hút khô nước bám vào rốn con.
• Tắm nhanh cho bé, thời gian khoảng 3- 4 phút, không kéo dài quá lâu vì trẻ sơ sinh dễ bị mất thân nhiệt, nhiều trẻ không thích tắm sẽ khó chịu và quấy khóc.
• Mỗi khi tắm xong, mẹ nên thực hiện các bước vệ sinh chăm sóc rốn cho trẻ sơ sinh. Kiểm tra cẩn thận rồi mới mặc quần áo cho trẻ.  
• Việc tắm không ảnh hưởng tới thời gian rụng rốn hoặc lành da sau khi rụng rốn nên mẹ đừng kiêng khem không tắm cho con.

Hướng dẫn tháo kẹp rốn cho trẻ sơ sinh

Khi nào có thể tháo kẹp rốn cho bé sơ sinh

Mục đích của việc kẹp rốn là để cầm máu vết cắt dây rốn, nó sẽ ngăn máu từ phần gốc rốn chảy ra theo vết cắt. Ngoài ra kẹp dây rốn còn giúp phần gốc rốn không tiếp xúc với bụi bẩn và vi khuẩn gây bệnh, tránh việc nhiễm trùng cuống rốn.

Trong 24 - 48 giờ sau sinh, khi mặt cắt rốn khô thì có thể tháo kẹp rốn an toàn khỏi cuống rốn. Việc này nên được thực hiện tại bệnh viện, trước khi trẻ được xuất viện do kẹp rốn có thể gây bất tiện khi thay tã và còn có thể bị kéo giật lên gây tổn thương chân rốn, khiến trẻ bị đau.

Cách tháo kẹp rốn cho trẻ sơ sinh

Sau khi cuống rốn khô thì kẹp rốn sẽ không còn tác dụng cầm máu hay hỗ trợ chống nhiễm trùng nữa nên cần phải tháo ra. Tháo kẹp cho dây rốn thực hiện tại bệnh viện nên y tá sẽ làm thay mẹ, nhưng nếu mẹ làm thì cách tháo kẹp dây rốn cũng khá đơn giản.

Tháo kẹp rốn cho trẻ trong 24- 48 giờ sau sinh

• Đầu tiên là vệ sinh tay sạch sẽ, dùng găng tay y tế nhẹ nhàng cầm kẹp rốn, tay còn lại dùng kim băng đặt ngay ở vị trí khớp của kẹp rốn nạy phần chốt cho đến khi nó bật ra là được. Lưu ý là đầu kim băng rất nhọn nên các mẹ cần cẩn thận để tránh đâm vào da trẻ.
• Sau khi tháo kẹp ra thì kiểm tra lại tình trạng cuống rốn có gì bất thường không để xử lý kịp thời.
• Lau lại phần gốc và cuống rốn bằng tăm bông hoặc gạc có thấm dung dịch sát khuẩn để loại bỏ vi khuẩn gây nhiễm trùng.

Nhận biết rốn trẻ sơ sinh bị nhiễm trùng

Sau khi rốn rụng, cuống rốn khô lại và lành sẽ có màu nâu, đen hoặc xám, đó là rốn bình thường. Thế nhưng nếu có những dấu hiệu dưới đây thì mẹ cần cẩn thận vì trẻ có nguy cơ bị nhiễm trùng rốn, khi đó hãy đưa trẻ đến gặp bác sĩ ngay:

Hình ảnh rốn trẻ sơ sinh bị nhiễm trùng.

• Vùng da quanh rốn sưng đỏ, ấm hoặc mềm
• Xung quanh chân rốn có mủ
• Dây rốn có mùi hôi khó chịu
• Rốn có mủ đồn thời trẻ sốt trên 38 độ C
• Trẻ khó chịu, quấy khóc, bỏ bú và hay buồn ngủ
• Rốn đã rụng nhưng vẫn ướt, có mủ xanh, vàng chảy ra.

Thuốc sát trùng rốn cho trẻ sơ sinh cần được sử dụng theo chỉ dẫn của bác sĩ, không tự ý dùng bất kỳ loại thuốc nào khi chưa được kê đơn. Bạn chỉ có thể dùng nước muối sinh lý để vệ sinh rốn bị nhiễm trùng.

Rốn trẻ sơ sinh bị mủ trắng kèm mùi hôi có nguy hiểm không?

Chắc chắn khi thấy rốn của con có mủ trắng kèm mùi hôi cha mẹ nào cũng lo lắng, sốt sắng vì đây là “báo động đỏ” cho thấy rốn đã bị viêm nhiễm. Lúc này mẹ cần hết sức bình tĩnh và quan sát xem con có kèm theo các triệu chứng như vùng da xung quanh và rốn có tấy đỏ hay chảy máu, sưng phù không? Nếu có tất cả thì cần đưa con đi khám ngay.

Rốn xuất hiện mủ trắng, rất có thể là dấu hiệu nhiễm trùng rốn.

Như vậy, việc chăm sóc rốn trẻ sơ sinh đúng cách là việc làm quan trọng, là yếu tố tiên quyết giúp con khỏe mạnh ngay khi chào đời và về sau. Dù rốn chưa rụng hay đã rụng thì mẹ cũng cần chăm sóc một cách khoa học, thường để để sớm phát hiện bất thường nếu có.

Nếu còn câu hỏi cần giải đáp, hãy liên hệ với số Hotline 1900 1806 của Bệnh viện Phương Đông để được hỗ trợ hoặc để lại thông tin tại Đặt lịch khám.