Dậy thì sớm ở bé gái: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Tổng quan về dậy thì sớm ở bé gái

Dậy thì là dấu mốc đánh dấu sự trưởng thành mà bất kỳ ai cũng trải qua trước khi bước vào giai đoạn trưởng thành. Trong giai đoạn này, cơ thể của trẻ sẽ có nhiều sự thay đổi như hệ thống xương phát triển nhanh chóng, thay đổi rõ về đặc tính sinh dục,... 

Dậy thì sớm ở bé gái là tình trạng trẻ có sự thay đổi sớm hơn so với bình thường. Thông thường, bé gái sẽ bắt đầu bước vào giai đoạn dậy thì trong khoảng 9-13 tuổi và quá trình phát triển sẽ hoàn tất trong vòng 4 năm. Tuy nhiên, nếu bé gái có những dấu hiệu dậy thì trước 8 tuổi hoặc có kinh nguyệt lần đầu trước 9 tuổi thì được xác định là dậy thì sớm.   

Hiện nay, tình trạng trẻ em dậy thì sớm ngày càng gia tăng, trong đó dậy thì sớm ở bé gái gấp 10 lần dậy thì sớm ở nam khiến nhiều phụ huynh không khỏi lo lắng về nguy cơ thấp lùn khi trưởng thành, dễ bị lạm dụng tình dục và nhiều hệ lụy khác.  

Dậy thì sớm ở bé gái là khi trẻ có sự thay đổi về cơ thể sớm hơn so với bình thường

Nguyên nhân dậy thì sớm ở bé gái

Theo bác sĩ chia sẻ, Dậy thì sớm ở bé gái về bản chất đơn thuần là sự trưởng thành trước thời hạn, còn quá trình dậy thì thì vẫn diễn ra như bình thường. Không có sự khác biệt với trẻ dậy thì sớm và trẻ dậy thì đúng tuổi. 

Tuy nhiên, cha mẹ không nên chủ quan khi thấy bé có những dấu hiệu dậy thì sớm vì chúng có thể liên quan đến bệnh lý khác. Những căn bệnh còn có thể gây ảnh hưởng đến thể chất và tâm lý của bé khi có sự thay đổi bất thường. Do đó, nguyên nhân gây dậy thì sớm ở bé gái được chia thành hai loại.

Dậy thì sớm trung ương

Dậy thì sớm trung ương là hiện tượng dậy thì trung ương do nồng độ GnRh tăng cao trong có thể của trẻ khiến sự bài tiết của hormone sinh dục vượt mức bình thường. Tuy nhiên, phần lớn các trường hợp này khó xác định được lý do gây ra tình trạng nồng GnRh tăng. Một số nguyên nhân có thể khiến trẻ dậy thì sớm là do: 

• Hệ thống thần kinh trung ương có khối u: Có thể là khối u tủy sống hoặc trong não bộ. 
• Có những bất thường ở não bộ từ khi sinh ra như Hamartoma, não úng thuỷ,... 
• Có tiền sử nhiễm phóng xạ ở não hoặc tủy sống. 
• Bị tổn thương ở não hoặc tủy sống, xuất phát từ tác động cơ học. 
• Có bệnh di truyền có ảnh hưởng đến màu da, xương, một số vấn đề về sự hoạt động của nội tiết tố. 
• Suy giáp: Tuyến giáp không cung cấp đủ lượng hormone cho cơ thể. 
• Tăng tuyến sản thượng thận: Đây là tình trạng rối loạn sản xuất hormone gây ảnh hưởng đến tuyến thượng thận.

Trẻ có thể dậy thì sớm do nồng độ GnRh tăng

Dậy thì sớm ngoại vi

Thông thường, các trường hợp dậy thì sớm ngoại vi thường ít gặp và chủ yếu do nồng độ hormone sinh dục tăng cao. Đây có thể là do sự gia tăng sản xuất estrogen, một số bệnh lý có thể dẫn tới việc gia tăng sản xuất estrogen gồm: Khối u ở tuyến thượng thận hoặc trong tuyến yên tiết ra estrogen, u nang buồng trứng, khối u buồng trứng,… 

Tuy nhiên, có một số trường hợp xuất phát từ nguyên nhân khác như: 

• Do môi trường: Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng, bé gái đã nhiễm các dẫn chất phtalat dễ bị dậy thì sớm hơn. Các dẫn chất này có nhiều trong đồ dùng bằng nhựa như chai, can, túi nhựa, đầu núm vú, đồ chơi trẻ em,... Khi trẻ dùng các sản phẩm trên thì dẫn chất phtalat trôi vào cơ thể theo đường tiêu hóa, gây xáo trộn nội tiết và dậy thì sớm.  
• Do uống sữa bò, các chế phẩm từ sữa bò, ăn thịt lợn, gà còn tồn dư hormone tăng trưởng,... Điều này được lý giải, sự lạm dụng các hormone trong ngành chăn nuôi công nghiệp làm tăng năng suất nhưng cũng dẫn đến hậu quả là các hormone tăng trưởng (bao gồm cả estrogen hoặc các tiền chất có thể chuyển hóa thành estrogen) còn tồn dư thịt, sữa mà trẻ sử dụng sẽ kích hoạt vùng dưới đồi và tuyến yên ở não tiết ra hormone hướng dục, đánh thức buồng trứng làm việc, dẫn tới dậy thì sớm ở trẻ.   

Triệu chứng dậy thì sớm ở bé gái 

Dậy thì sớm nói chung thường được biểu hiện ở sự phát triển nhanh chóng của xương, cơ bắp dẫn tới sự thay đổi kích thước cơ thể, phát triển khả năng sinh sản. Với dậy thì sớm ở bé gái, dấu hiệu bắt đầu tính từ khi cơ thể bé gái mọc lông mu, ngực đau và to dần chứ không phải lần hành kinh đầu tiên như nhiều người vẫn nghĩ. Theo đó, nhiều bé gái có kinh nguyệt ở tuổi 12,13 nhưng đã xuất hiện lông mu, phát triển ngực từ những năm trước đó thì vẫn có thể có khả năng dậy thì sớm.  

Ngoài ra cần phải kể đến dấu hiệu về sự tăng chiều cao, cân nặng. Bởi thời kỳ dậy thì khiến xương liên tục trưởng thành. Ở trẻ dậy thì sớm thì giai đoạn trẻ cao lên nhanh bắt đầu sớm nhưng cũng kết thúc sớm hơn bình thường. Bạn có thể thấy trẻ lớn, cao vọt so với các bạn cùng trang lứa nhưng sau vài năm chúng ngừng phát triển, có thể không đạt được chiều cao tối đa của người trưởng thành. 

 Trẻ phát triển chiều cao so với các bạn đồng trang lứa

Đối tượng nguy cơ bị dậy thì sớm ở bé gái

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ dậy thì sớm ở bé gái được nhắc đến là:

• Béo phì, thừa cân: Trẻ bị thừa cân, béo phì sẽ có nguy cơ dậy thì sớm cao hơn nhiều so với trẻ bình thường.  
• Tiếp xúc thường xuyên với sản phẩm có hormone sinh dục: Ví dụ như sữa có hormone tăng trưởng tồn đọng, thuốc của người lớn,...  
• Bé gái bị mắc một số bệnh liên quan đến nội tiết như hội chứng McCune-Albright hoặc tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh, suy giáp có nguy cơ dậy thì sớm hơn.
• Trẻ phải điều trị xạ trị khối u trong não, bệnh bạch cầu,.. làm tăng nguy cơ dậy thì sớm ở trẻ.  

Khi nào cần cho trẻ đi khám

Khi xuất hiện những dấu hiệu dậy thì sớm ở trẻ (có sự thay đổi về ngoại hình, chiều cao, làn da, ngực, cơ quan sinh dục, tâm lý,...), cha mẹ nên đưa trẻ đến bệnh viện để được thăm khám và can thiệp hỗ trợ điều trị kịp thời. Đồng thời, cha mẹ cần ở bên cạnh động viên và giải thích cho trẻ hiểu về sự thay đổi này là hoàn toàn bình thường để trẻ không quá lo lắng về chúng. 

Trẻ khi đối diện với dậy thì sớm có thể gây ảnh hưởng tâm lý nghiêm trọng, hơn nữa có thể gây ra những ảnh hưởng xấu về hành vi, tính cách. Từ đó, trẻ trở nên tự ti, có xu hướng thu mình lại và dễ cáu gắt hơn. Chính vì vậy, điều trị dậy thì từ sớm sẽ giảm những áp lực về tâm lý và cải thiện các vấn đề mà trẻ đang gặp phải. 

Cha mẹ cần ở bên cạnh đồng hành cùng trẻ trong giai đoạn này

Xem thêm:

• Dậy thì sớm ở trẻ là gì? Ngăn chặn dậy thì sớm ở bé gái, bé trai

Cách chẩn đoán dậy thì sớm ở bé gái

Muốn chẩn đoán được tình trạng dậy thì sớm ở bé gái, bác sĩ cần tổng hợp nhiều bước khác nhau như: Kiểm tra tiền sử bệnh của bé gái và của gia đình; Khám lâm sàng; Xét nghiệm máu; Chụp x-quang. 

Bác sĩ tiếp tục xác định phân loại dậy thì sớm là dậy thì sớm trung ương hay dậy thì sớm ngoại vi bằng cách thực hiện một thử nghiệm - test kích thích giải phóng hormone GnRH. Nếu lượng hormone tăng so với bình thường có nghĩa trẻ dậy thì sớm trung ương. Còn lượng hormone có giá trị bình thường là trẻ dậy thì sớm ngoại vi.  

Các xét nghiệm bổ sung gồm: 

• Chụp cộng hưởng từ (MRI) sọ não: Nhằm phát hiện các bất thường về não gây ra sự bắt đầu dậy thì sớm.
• Xét nghiệm tuyến giáp: Xét nghiệm này được bổ sung nếu thấy trẻ có bất kỳ dấu hiệu nào về giảm chức năng tuyến giáp như mệt mỏi, uể oải, tăng nhạy cảm với lạnh, táo bón, da khô, nhợt nhạt.
• Siêu âm để kiểm tra u nang buồng trứng hoặc các khối u bất thường khác.

Thực hiện một số xét nghiệm giúp xác định dậy thì sớm ở bé gái

Phương pháp điều trị dậy thì sớm ở bé gái

Mục tiêu cao nhất của điều trị dậy thì sớm ở bé gái chính là giúp cho sự phát triển chiều cao của trẻ diễn ra bình thường, hạn chế nguy cơ thấp lùn. Việc điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Với các trường hợp không rõ nguyên nhân, tùy thuộc vào độ tuổi của trẻ, tốc độ dậy thì, bác sĩ có thể đề nghị theo dõi trong vài tháng để quan sát sự phát triển của trẻ.  

• Điều trị bằng thuốc: Thường chỉ định cho các trường hợp dậy thì sớm trung ương, không có bệnh lý tiềm ẩn. Phương pháp nội khoa được gọi là liệu pháp GnRH thay thế, thường bao gồm tiêm thuốc hàng tháng, chẳng hạn như leuprolide acetate (Lupron Depot) hoặc triptorelin (Trelstar, Triptodur Kit) làm chậm sự phát triển. Trẻ sẽ được dùng thuốc cho đến khi đến tuổi dậy thì bình thường. Trung bình, 16 tháng sau khi trẻ ngừng dùng thuốc, quá trình dậy thì lại bắt đầu.
• Cấy ghép histrelin (Vantas): Đây cũng là phương pháp rất hiệu quả với các trường hợp dậy thì sớm ở trung ương. Nó được thực hiện như một tiểu phẫu, không gây đau đớn, bất tiện khi tiêm thuốc thường xuyên. Cấy ghép này được đặt dưới da của trẻ thông qua một vết mổ ở mặt bên trong cánh tay. Sau một năm, cấy ghép được loại bỏ và nếu cần thiết, thay thế bằng một cấy ghép mới.
• Nếu trẻ có khối u gây ra dậy thì sớm thì bác sĩ sẽ tư vấn loại bỏ khối u đó.

Can thiệp điều trị dậy thì sớm giúp sự phát triển chiều cao của trẻ diễn ra bình thường

Phòng ngừa dậy thì sớm ở bé gái như thế nào?

Để phòng tránh các hệ lụy của dậy thì sớm, phụ huynh cần quan tâm, chăm sóc trẻ, cùng trẻ phát hiện và điều trị kịp thời. Bởi bệnh lý này khó mà phòng ngừa được. Một số cách dưới đây sẽ giúp trẻ tránh được nguy cơ cao: 

• Không sử dụng các loại thuốc/sản phẩm chức năng liên quan đến sức khỏe sinh sản của người lớn cho trẻ em.  
• Xây dựng cho con chế độ dinh dưỡng hợp lý, bổ sung nhiều rau xanh, chất xơ, tránh nhiều chất béo gây thừa cân.  
• Trường hợp mắc các bệnh lý về nội tiết nên khám và tuân thủ theo chỉ định và hướng dẫn điều trị của bác sĩ.
• Hạn chế cho trẻ tiếp xúc với các thiết bị điện tử, máy móc phát xạ hay máy có từ trường cao.

Xây dựng chế độ dinh dưỡng lành mạnh giúp tránh được nguy cơ dậy thì sớm

Dậy thì sớm ở bé gái là mối quan tâm của nhiều bậc phụ huynh khi trẻ có những dấu hiệu của dậy thì khi còn quá nhỏ. Khi phát hiện những biểu hiện dậy thì sớm ở con trẻ, cần đưa đến các bệnh viện uy tín để được bác sĩ chuyên môn thăm khám và đưa ra phương án điều trị kịp thời.

Với những chia sẻ của Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, hy vọng các bậc phụ huynh đã có thêm cho mình những kiến thức về dậy thì sớm ở bé gái. Từ đó, cha mẹ cần quan tâm, chú ý hơn đến sức khoẻ của bé, hạn chế nguy cơ dậy thì sớm, đồng thời bên cạnh lắng nghe, chia sẻ với trẻ sẽ tránh được những ảnh hưởng tâm lý xấu.