Loạn trương lực cơ: Nguyên nhân gây co cứng cơ và cách kiểm soát

Tổng quan về bệnh loạn trương lực cơ

Loạn trương lực cơ (Dystonia) là một dạng rối loạn vận động được đặc trưng bởi những co thắt cơ không tự chủ gây ra những chuyển động bất thường, có sự lặp đi lặp lại hoặc những tư thế bất thường. Hiện tượng này có thể xảy ra theo mức độ từ nhẹ đến nặng ở một cơ, một nhóm cơ hoặc toàn bộ cơ thể. Tình trạng gây ra cảm giác đau đớn, run, cản trở thực hiện các động tác sinh hoạt và lao động.  

Tư thế loạn trương lực trong hội chứng đau vùng cục bộ phức tạp phổ biến nhất ở tay và chân được sắp xếp theo mức độ nghiêm trọng từ trái sang phải.

Mức độ nghiêm trọng của bệnh phụ thuộc vào động tác và tư thế người bệnh. Ví dụ loạn trương lực cơ tay của nhà văn là một dạng loạn trương lực cơ biểu hiện ở bàn tay và cánh tay, chỉ xay ra khi viết chữ không trong các hoạt động khác. 

Tỷ lệ mắc bệnh chỉ khoảng 1% dân số, nam giới ít hơn nữ giới, xảy ra ở mọi lứa tuổi. 

Phân loại bệnh loạn trương lực cơ

Rối loạn trương lực cơ được phân loại theo 3 cách: Theo tuổi, theo vị trí và theo nguyên nhân. 

Theo độ tuổi: Loạn trương lực cơ khởi phát sớm với những đối tượng có độ tuổi dưới 26 là chủ yếu. Khởi phát muộn với những người sau 26 tuổi trở đi.

Theo vị trí 

• Cục bộ: Chỉ có tác động đến một vùng duy nhất trên cơ thể. 
• Một đoạn: Tác động đến hai hay nhiều khu vực tiếp giáp của cơ thể. 
• Toàn thể: Tác động đến một vùng cơ thể và liên quan đến ít nhất một thân trục, một chân. 

Theo nguyên nhân 

• Loạn trương lực cơ nguyên phát: Không xuất hiện triệu chứng bất thường nào về thần kinh, xét nghiệm hay hình ảnh. Bệnh thường không có tư thế cố định và tiến triển từ từ. Đôi khi vùng loạn trương lực cơ lâu ngày có hiện tượng co rút. 
• Loạn trương lực cơ thứ phát: Kèm theo các dấu hiệu thần kinh như mất thăng bằng, co cứng yếu cơ, mắt cử động bất thường, co giật, suy giảm nhận thức,... Tình trạng này thường bắt nguồn từ một bệnh nhất định, chẳng hạn như đột quỵ, chấn thương, ngạt chu sinh,...

Những biểu hiện của bệnh loạn trương lực cơ 

Chuột rút ở chân là một trong những triệu chứng phổ biến nhất của bệnh 

Biểu hiện của rối loạn trương lực cơ có thể thay đổi từ nhẹ tới nặng và ảnh hưởng tới những bộ phận khác nhau trên cơ thể. Cụ thể:

• Bị chuột rút ở chân; 
• Nháy mắt không kiểm soát; 
• Khó nói; 
• Có những hành động lặp lại nhiều lần, đôi khi giống như run; 
• Giật không tự chủ ở cổ; 
• Những chuyển động cơ thể bắt đầu ở một vùng trên cơ thể và lan ra những khu vực khác trong một thời gian. Tình trạng này sẽ trở nên trầm trọng hơn khi cảm thấy căng thẳng, mệt mỏi hoặc gắng sức kéo dài; 
• Chữ viết cẩu thả. 

Xem thêm:

• Dấu hiệu sớm của đột quỵ | Nguyên nhân, điều trị và cách phòng tránh
  

Căn nguyên gây co cứng cơ của bệnh loạn trương lực cơ 

Nguyên nhân gây bệnh hiện nay vẫn chưa được xác định rõ, tuy nhiên các nhà nghiên cứu nhận thấy chúng có nhiều yếu tố liên quan tới việc truyền thông tin của tế bào thần kinh bị thay đổi ở một số vùng trong não. Một số dạng rối loạn trương lực cơ chủ yếu do di truyền. 

Ngoài ra, tình trạng của bệnh cũng có thể là triệu chứng của một bệnh hoặc tình trạng bệnh lý bao gồm: 

• Bệnh Huntington;
• Bệnh Parkinson;
• Bệnh Wilson;
• Bị chấn thương sọ não, chấn thương khi sinh đẻ; 
• Đột quỵ; 
• Rối loạn phát triển ở một số người mắc bệnh ung thư/khối u não; 
• Thiếu oxy hoặc ngộ độc carbon monoxide;
• Nhiễm trùng: Viêm não, bệnh lao; 
• Bị ngộ độc kim loại nặng hoặc phản ứng với một số loại thuốc.

Chứng loạn trương lực chi dưới ở người trưởng thành trẻ tuổi có thể báo hiệu sự khởi phát của bệnh Parkinson.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị bệnh loạn trương lực cơ 

Chẩn đoán 

Để chẩn đoán, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám lâm sàng cho bệnh nhân dựa trên các triệu. Các xét nghiệm cận lâm sàng hỗ trợ chẩn đoán những nguyên nhân liên quan đến bệnh cũng có thể được đề nghị. 

• Xét nghiệm máu hoặc nước tiểu: Những xét nghiệm này cho thấy dấu hiệu của độc tố hoặc các bất thường khác. 
• Chụp CT hoặc MRI: Xác định được các bất thường trong não như u, tổn thương não do đột quỵ.
• Điện cơ (EMG): Thử nghiệm này đo hoạt động điện trong cơ. 

Phương pháp điều trị rối loạn trương lực cơ

Điều trị loạn trương lực cơ dựa vào phân loại, nguyên nhân, cơ và mức độ ảnh hưởng của triệu chứng. Mục tiêu của quá trình điều trị tập trung vào việc làm giảm những triệu chứng và diễn tiến của bệnh. Một số phương pháp điều trị cụ thể:

Tiêm độc tố botulinum (xeomin hoặc botox)

Được tiêm vào những cơ bị ảnh hưởng để ngăn chặn việc hoạt hóa acetylcholine - chất làm co thắt cơ, làm yếu cơ tạm thời và giảm triệu chứng. Thuốc có hiệu quả trong vài tháng. 

Điều trị bằng thuốc 

Các loại thuốc dẫn truyền thần kinh ảnh hưởng tới hoạt động của cơ. 

• Carbidopa - levodopa: Làm tăng nồng độ dopamine (chất dẫn truyền thần kinh);
• Trihexyphenidyl và benztropine: Hoạt động dựa trên những chất dẫn truyền thần kinh khác với dopamine; 
• Tetrabenazine: Tác dụng ngăn chặn dopamine; 
• Diazepam: Giảm dẫn truyền thần kinh. 

Phẫu thuật

Kích thích não sâu: Đây chính là sự lựa chọn phổ biến nhất. Các điện cực được cấy vào một vùng nhất định trong não, kết nối với một bộ kích điện được cấy vào ngực. Bộ kích điện này sẽ gửi những xung điện tới não giúp kiểm soát các cơn co thắt, điều chỉnh được cường độ và tần số của các xung điện. 

Phẫu thuật cắt bỏ chọn lọc: Được sử dụng trong những trường hợp khi các phương pháp khác điều trị thất bại. Phương pháp này bao gồm việc cắt những dây thần kinh giúp kiểm soát cơn co thắt. 

Phương pháp điều trị khác

Chẳng hạn như vật lý trị liệu hay liệu pháp nghề nghiệp giúp làm giảm các triệu chứng và cải thiện chức năng của cơ. Cụ thể: 

• Nếu bệnh ảnh hưởng đến giọng nói thì cần điều trị bằng ngôn ngữ trị liệu; 
• Kéo giãn hay xoa bóp để giảm bớt đau cơ; 
• Kiểm soát căng thẳng. 

Cách kiểm soát tình trạng loạn trương lực cơ 

Ngoài các phương pháp điều trị loạn trương lực cơ thì bệnh nhân cần có một chế độ sinh hoạt khoa học và dinh dưỡng hợp lý để kiểm soát tình trạng bệnh: 

• Bổ sung nhiều rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt, thực phẩm giàu protein, vitamin,...;
• Ưu tiên những thực phẩm chứa carbohydrate như chuối, khoai lang, yến mạch,...giảm lượng muối trong mỗi khẩu phần ăn;
• Duy trì một lối sống tích cực, lành mạnh, hạn chế sự căng thẳng;
• Thăm khám định kỳ để theo dõi tình trạng sức khỏe, để bác sĩ sớm tìm được hướng điều trị phù hợp. Liên hệ ngay với bác sĩ nếu nhận thấy có những bất thường về diễn tiến của bệnh; 
• Uống thuốc đúng liều theo đúng chỉ định của bác sĩ; 
• Đối với các cặp vợ chồng có ý định mang thai cần đi làm xét nghiệm di truyền. 

Kết luận 

Loạn trương lực cơ là một thách thức lớn đối với người bệnh, nhưng không có nghĩa là không thể kiểm soát. Nhờ vào sự tiến bộ của y học, các phương pháp điều trị như vật lý trị liệu, sử dụng thuốc, hoặc can thiệp phẫu thuật đang mang lại nhiều hy vọng cho bệnh nhân. Quan trọng hơn, việc phát hiện sớm và có kế hoạch điều trị phù hợp sẽ giúp hạn chế tối đa các biến chứng.