Mắt lác có chữa khỏi được không? Điều trị như thế nào?

Thế nào là mắt lác?

Mắt lác (Strabismus hay lé mắt) là tình trạng hai mắt không cùng nhìn về một hướng khi quan sát một vật. Bình thường, hai mắt phối hợp nhịp nhàng giúp tạo ra hình ảnh rõ ràng và đồng bộ. Khi bị lác, một mắt sẽ nhìn thẳng, còn mắt kia có xu hướng lệch vào trong hay ra ngoài, thậm chí lên trên hoặc xuống dưới.

Từ đây, hình ảnh thu nhận được sẽ không có sự đồng nhất giữa 2 bên mắt. Điều này khiến bệnh nhân bị mờ mắt, song thị hoặc não bộ chỉ xử lý được hình ảnh từ một bên mắt. Tình trạng này nếu kéo dài, bên mắt còn lại có thể bị nhược thị, đặc biệt ở trẻ em.

Về cấu tạo, mỗi mắt có 6 cơ vận nhãn (4 cơ thẳng và 2 cơ chéo) giúp mắt di chuyển theo nhiều hướng. Khi các cơ này mất cân bằng hoặc dây thần kinh điều khiển cơ mắt hoạt động bất thường, hiện tượng lác sẽ xuất hiện.

Theo các bác sĩ chuyên khoa, mắt lác có thể gặp ở mọi độ tuổi, nhưng phổ biến nhất là trẻ dưới 6 tuổi, đặc biệt là trẻ sinh non hoặc nhẹ cân.

Lác mắt là hiện tượng 2 mắt không nhìn về cùng 1 phía

Nguyên nhân khiến mắt bị lác

Trên thực tế, có rất nhiều nguyên nhân khác nhau có thể dẫn đến bất thường mắt nhìn 2 hướng khác nhau, thiếu sự phối hợp giữa 2 mắt và mắt bị lác này, có thể kể đến như:

• Tật khúc xạ không được điều chỉnh: Những tật khúc xạ như cận thị, viễn thị và loạn thị khiến mắt phải điều tiết quá mức để nhìn rõ. Đây có thể là các yếu tố kích thích khiến các cơ điều khiển nhãn cầu bị mất cân bằng, lâu dần dẫn đến lác.
• Lác bẩm sinh: Nhiều ém bé bị lác ngay từ khi sinh ra hoặc trong vài tháng đầu đời, đặc biệt là trẻ sinh non, nhẹ cân. Nguyên nhân thường do dây thần kinh chưa kiểm soát tốt chuyển động của các cơ mắt.
• Yếu tố di truyền: Nếu trong gia đình có bố mẹ hoặc anh chị em bị lác, trẻ có nguy cơ cao hơn vì yếu tố gen.
• Các vấn đề về não: Một số bệnh lý như não úng thủy, bại não, u não hoặc hội chứng Down có thể ảnh hưởng đến dây thần kinh điều khiển mắt, khiến điểm nhìn của mắt bị lệch hướng.
• Tổn thương dây thần kinh hoặc chấn thương mắt: Chấn thương vùng đầu – mặt, biến chứng sau phẫu thuật mắt (như phẫu thuật Glaucoma) hoặc tổn thương dây thần kinh vận nhãn đều có thể khiến mắt không phối hợp nhịp nhàng, gây ra lác.

Các triệu chứng của bệnh lác

Dấu hiệu của bệnh lý này rất điển hình. Cụ thể, người bình thường cũng rất dễ nhận biết bệnh lý qua các triệu chứng dưới đây:

• Hai mắt không thẳng hàng: Khi được yêu cầu nhìn thẳng, chỉ có 1 bên nhìn thẳng trong khi bên còn lại có thể nhìn xoay vào trong, lệch ra ngoài, hướng lên hoặc hướng xuống. Đây là dấu hiệu rõ ràng và dễ nhận biết nhất.
• Nhìn đôi (song thị): Vì hai mắt không nhìn đúng vào cùng một điểm, não nhận hai hình ảnh khác nhau nên người bệnh hay nhìn một vật thành hai. Tình trạng này thường gặp ở người lớn bị lác cấp tính.
• Nheo mắt hoặc chớp mắt liên tục: Hai mắt không phối hợp nhịp nhàng khiến việc nhìn trở nên khó khăn. Người bệnh thường phải nheo mắt hoặc chớp mắt để cố gắng nhìn rõ.
• Hai mắt không di chuyển cùng nhau: Khi liếc sang trái – phải hoặc nhìn lên – xuống, mắt bị lác có thể di chuyển chậm hơn hoặc không theo kịp mắt còn lại. Điều này xảy ra khi cơ mắt, dây thần kinh hoặc bộ não gặp vấn đề trong việc điều khiển chuyển động mắt.

Hai mắt không thẳng hàng là một trong số các triệu chứng điển hình của bệnh

Phân loại mắt lác

Dựa vào hướng mắt bị lệch so với mắt còn lại, cấc bác sĩ Nhãn khoa sẽ chia bệnh lác thành 4 dạng chính. Mỗi dạng liên quan đến nhóm cơ điều khiển chuyển động mắt:

• Lác trên: Mắt bị lác sẽ hướng lên cao hơn bình thường. Điều này xảy ra khi cơ kéo mắt lên hoạt động quá mạnh hoặc cơ kéo mắt xuống hoạt động yếu đi.
• Lác dưới: Ngược lại với lác trên, mắt lệch xuống thấp hơn so với mắt còn lại. Nguyên nhân thường do cơ kéo mắt xuống bị hoạt động quá mức hoặc cơ kéo mắt lên suy yếu.
• Lác trong: Đây là tình trạng mắt quay vào phía mũi. Lác trong xuất hiện khi cơ kéo mắt vào trong làm việc mạnh hơn bình thường hoặc cơ kéo mắt ra ngoài không đủ lực để giữ mắt thẳng.
• Lác ngoài: Mắt bị lệch ra phía thái dương. Tình trạng này xảy ra khi cơ kéo mắt ra ngoài hoạt động mạnh hoặc cơ kéo mắt vào trong bị yếu, khiến mắt không giữ được vị trí cân bằng.

Chẩn đoán mắt bị lác như thế nào?

Để xác định người bệnh có bị lác hay không, bác sĩ sẽ thực hiện các bước kiểm tra mắt tiêu chuẩn. Cách phổ biến nhất là thử nghiệm che – mở mắt. Khi che lần lượt từng mắt, bác sĩ sẽ quan sát xem mắt còn lại di chuyển thế nào. Nếu mắt phải điều chỉnh hướng nhìn mỗi khi che hoặc mở mắt, đó có thể là dấu hiệu của lác.

Sau đó, bác sĩ sẽ tiếp tục kiểm tra bằng nhiều kỹ thuật khác, bao gồm:

• Quan sát phản xạ ánh sáng trong mắt để xem ánh sáng có chiếu đúng vào vị trí trung tâm hay bị lệch.
• Kiểm tra thị lực nhằm đánh giá khả năng nhìn của từng mắt.
• Khám đáy mắt (võng mạc) bằng kính chuyên dụng để phát hiện các bất thường ảnh hưởng đến thị lực hoặc chuyển động mắt.
• Đánh giá thần kinh và não bộ trong trường hợp nghi ngờ lác do tổn thương dây thần kinh hoặc các bệnh lý thần kinh.

Đối với trẻ em, việc phát hiện lác càng sớm càng tốt để tránh nguy cơ nhược thị. Vì vậy, bác sĩ khuyến nghị:

• Trẻ nên được khám mắt định kỳ từ 1–4 tháng tuổi, tiếp tục kiểm tra cho đến khi thị lực và phản xạ mắt ổn định.
• Khám sớm giúp phát hiện kịp thời các dấu hiệu bất thường và can thiệp hiệu quả hơn

Bị lác mắt có nguy hiểm không? Có chữa khỏi được không?

Bệnh lác không đe doạ trực tiếp đến tính mạng của người bệnh nhưng có thể gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của người bệnh, cụ thể như sau:

• Với trẻ em đang trong giai đoạn phát triển: Lác mắt có thể khiến thị giác phát triển không bình thường. Khi hai mắt nhìn lệch hướng, não sẽ không xử lý được hình ảnh từ mắt bị lác. Lâu dần, mắt này trở nên yếu hơn, gây nhược thị và mất khả năng nhìn bằng hai mắt (mất thị giác lập thể). Nếu không can thiệp kịp thời, trẻ có thể bị giảm thị lực vĩnh viễn ở một bên mắt.
• Với người trưởng thành: Lác mắt không chỉ ảnh hưởng đến thị lực mà còn làm giảm thẩm mỹ gương mặt. Nhiều người cảm thấy tự ti, khó khăn trong giao tiếp, phỏng vấn hoặc làm việc với khách hàng. Một số trường hợp có thể bị nhìn đôi gây cản trở sinh hoạt hằng ngày.
• Với người lớn tuổi:  Nếu đang bình thường mà đột ngột bị lác, đây có thể là dấu hiệu của các bệnh lý liên quan đến hệ thần kinh vận động chẳng hạn như tổn thương dây thần kinh sọ, tai biến nhẹ hoặc các bệnh lý nền nguy hiểm khác.

Về khả năng điều trị, bệnh mắt lác hoàn toàn có thể điều trị, đặc biệt nếu phát hiện sớm và được bác sĩ chuyên khoa mắt thăm khám đúng cách. Người bệnh nên đến các cơ sở uy tín để được đánh giá mức độ lác, nguyên nhân gây lác và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

Lác mắt có thể khiến thị lực của các em bé kém phát triển

Các phương pháp điều trị mắt bị lác

Việc điều trị mắt lác phụ thuộc vào loại lác và độ tuổi của người bệnh. Mỗi trường hợp sẽ có phương pháp phù hợp. Ví dụ như với trẻ em dưới 6 tuổi và trẻ đang đi học thì chỉ cần đeo kính kết hợp kiểm tra thị lực định kỳ. Nhưng với người trưởng thành có mong muốn cải thiện thị lực và thẩm mỹ thì có thể cần phẫu thuật.

Trong khi đó, nếu lác mắt liên quan đến các vấn đề ở mắt hoặc não thì người bệnh phải được bác sĩ khám kỹ, thực hiện xét nghiệm lâm sàng để xác định nguyên nhân chính xác trước khi điều trị.

Một số phương pháp điều trị bất thường ở mắt này bao gồm:

Đeo kính

Phương pháp này phù hợp với người mắc tật khúc xạ như cận thị, viễn thị, loạn thị gây lác mắt. Đeo kính giúp giảm nheo mắt, hạn chế tiến triển lác.

Thuốc điều trị

Bác sĩ có thể tiêm thuốc vào cơ mắt để làm cơ mắt yếu đi và giúp mắt nhìn rõ hơn. Tuy nhiên, hiệu quả thường chỉ kéo dài khoảng 3 tháng, cần theo dõi và tái khám.

Liệu pháp thị giác (bài tập mắt)

Liệu pháp này giúp cải thiện thị lực và phối hợp giữa hai mắt. Người bệnh có thể thực hiện tại nhà với các bài tập đơn giản theo hướng dẫn dưới đây:

• Bài 1: Chấm một điểm màu trên tường hoặc sàn nhà. Bịt một mắt, dùng mắt còn lại nhìn tập trung vào điểm này. Điều chỉnh khoảng cách để thấy rõ. Thực hiện luân phiên cho cả hai mắt hàng ngày.
• Bài 2: Bạn nên tập ở ngoài trời nơi có ánh sáng đầy đủ. Hướng mắt ra xa, nhìn các dãy nhà, hàng cây để tập phối hợp mắt.
• Bài 3: Giơ hai tay song song với mắt, mắt trái nhìn tay trái, mắt phải nhìn tay phải. Sau đó di chuyển chéo tay và mắt theo tay, rồi đưa tay xa mắt khoảng 20–50 cm và trở về vị trí ban đầu. Thực hiện 3–5 phút mỗi ngày.
• Bài 4: Sau 2–3 giờ học hoặc làm việc căng thẳng, nhắm mắt và thả lỏng đầu hoàn toàn để mắt được nghỉ ngơi.
• Bài 5: Trường hợp lác nhẹ một bên mắt, che mắt còn lại và tập nhìn nhiều hơn bằng mắt bị lác để tăng cường thị lực.

Bé có thể được tập các bài tập mắt để cải thiện thị lực

Phòng ngừa mắt lác như thế nào?

Mặc dù một số trường hợp lác bẩm sinh hoặc do dị dạng hốc mắt không thể phòng ngừa, bạn vẫn có thể giảm nguy cơ mắc mắt lác bằng những thói quen sau

• Khám mắt định kỳ giúp phát hiện sớm các vấn đề và điều trị kịp thời
• Duy trì lối sống lành mạnh, ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng và cho mắt hoạt động điều độ
• Hạn chế sử dụng thiết bị điện tử, nếu cần dùng thì đảm bảo đủ ánh sáng và giữ màn hình ở khoảng cách an toàn với mắt
• Ngồi đúng tư thế khi học tập hay làm việc và dành vài phút để mắt nghỉ sau mỗi 30–40 phút tập trung
• Người lớn tuổi cần kiểm soát lượng đường trong máu để phòng ngừa tiểu đường, một trong những nguyên nhân có thể dẫn đến lác
• Ăn uống cân bằng, ưu tiên thực phẩm tốt cho mắt như cá hồi, khoai lang, cà rốt, hạt hướng dương, ớt chuông, bông cải xanh giàu omega-3, vitamin A, C và chất chống oxy hóa
• Hạn chế các chất kích thích như thuốc lá, rượu, bia, cà phê để bảo vệ mắt

Có thể nói, mắt lác là bệnh lý khá phổ biến nhưng nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, chúng ta hoàn toàn có thể kiểm soát và cải thiện thị lực. Cách điều trị còn phụ thuộc nhiều vào tình trạng của mắt và yêu cầu của người bệnh. Để phòng tránh bệnh lý hiệu quả, bạn nên duy trì thói quen đi thăm khám sức khoẻ mắt định kỳ 6 tháng/ lần.