Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiện có khoảng 50 triệu người trên toàn cầu bị mắc bệnh động kinh, trong đó nhiều trường hợp gặp cơn co giật ở nơi công cộng hoặc khi không có người thân bên cạnh. Việc sơ cứu kịp thời và đúng cách không chỉ giúp bảo vệ tính mạng người bệnh mà còn giảm nguy cơ chấn thương đáng tiếc. Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn cách xử lý an toàn và hiệu quả ngay tại chỗ, giúp bạn sẵn sàng ứng phó với tình huống khẩn cấp.
Động kinh là bệnh gì?
Động kinh là một thuật ngữ chỉ rối loạn của hệ thần kinh trung ương, trong đó hoạt động điện của não bị rối loạn, dẫn đến các cơn co giật hoặc hành vi và cảm giác bất thường, đôi khi kèm theo mất ý thức. Bệnh có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, giới tính và chủng tộc, nhưng thường khởi phát ở trẻ em hoặc người trên 60 tuổi.
Một số người bị bệnh động kinh hiếm khi bị co giật.
Cơn động kinh xảy ra do các noron thần kinh phóng điện một cách đột ngột quá mức
Nguyên nhân gây ra bệnh động kinh rất đa dạng, bao gồm:
- Yếu tố di truyền;
- Chấn thương não;
- Đột quỵ;
- Nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương: Viêm não/viêm màng não, và các bất thường trong phát triển não;
- Tăng huyết áp đột ngột, thiếu máu não cục bộ;
- Ngộ độc thuốc và chất độc;
- Rối loạn chuyển hoá;
- Động kinh vô căn;
Triệu chứng của động kinh rất phong phú, phụ thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng. Người bệnh có thể trải qua các cơn co giật toàn thân hoặc cục bộ, mất ý thức tạm thời, thay đổi cảm giác, hành vi hoặc nhận thức. Các cơn động kinh thường xuất hiện đột ngột và kéo dài trong thời gian ngắn.
Mặc dù động kinh là một bệnh lý mạn tính, nhiều người bệnh có thể kiểm soát tốt các cơn co giật và sống cuộc sống bình thường nếu tuân thủ điều trị và có lối sống lành mạnh. Tuy nhiên, bệnh cũng có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống, đặc biệt nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Dấu hiệu người bệnh bị lên cơn động kinh
Tùy theo từng loại cơn động kinh mà dấu hiệu động kinh của mỗi người cũng sẽ khác nhau. Một số người chỉ có biểu hiện nhìn chằm chằm trong vài giây (hay còn gọi là cơn vắng ý thức), hoặc co giật toàn bộ cơ thể hay người có những hành vi lặp lại bất thường. Các triệu chứng điển hình của người bị động kinh bao gồm:
- Mất ý thức;
- Co giật hoặc run các chi/toàn bộ cơ thể;
- Chảy nước dãi không kiểm soát;
- Cắn lưỡi;
- Mắt trợn trừng;
- Khó thở hoặc ngừng thở;
- Phát ra tiếng rên rỉ, kêu la;
- Thay đổi về nhận thức và hành vi;
- Tiểu tiện hoặc đại tiện mất kiểm soát.
Cách sơ cứu người bị động kinh đúng cách
Sơ cứu đúng cách cho người bị động kinh đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an toàn và giảm thiểu nguy cơ chấn thương cho họ. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về cách xử trí khi gặp người lên cơn động kinh đúng cách:
Trang bị kiến thức sơ cứu động kinh đúng cách giúp bảo vệ bệnh nhân và hạn chế mọi rủi ro
Giữ bình tĩnh và ở lại bên người bệnh
- Hãy bình tĩnh để có thể xử lý tình huống tốt nhất. Sự hoảng loạn có thể khiến bạn thực hiện sai các thao tác sơ cứu.
- Ở bên cạnh bệnh nhân cho đến khi cơn co giật kết thúc, trấn an người bệnh nếu họ cảm thấy hoang mang sau cơn động kinh.
- Nếu bệnh nhân đang ở nơi nguy hiểm (như gần đường phố, bậc cầu thang...), hãy cố gắng đảm bảo an toàn cho họ mà không cần di chuyển nếu không thực sự cần thiết.
Ghi nhận thời gian cơn co giật
- Hãy theo dõi và ghi lại thời điểm bắt đầu cơn co giật. Nếu cơn co giật kéo dài trên 5 phút hoặc xảy ra liên tiếp mà bệnh nhân không tỉnh lại giữa các cơn, cần gọi cấp cứu ngay lập tức.
- Thông tin về thời gian và đặc điểm cơn co giật sẽ giúp bác sĩ đánh giá mức độ nghiêm trọng và có phương án xử lý phù hợp.
Bảo vệ người bệnh khỏi các chấn thương
- Di chuyển vật nguy hiểm ra xa: Nếu xung quanh có các vật cứng, sắc nhọn, bàn ghế hoặc đồ vật có thể gây chấn thương, hãy nhanh chóng dọn dẹp để tránh nguy hiểm cho bệnh nhân.
- Hỗ trợ bảo vệ vùng đầu: Đặt một vật mềm như gối, áo khoác hoặc khăn xếp dưới đầu bệnh nhân để giảm nguy cơ va đập mạnh.
- Nới lỏng quần áo: Đặc biệt là cổ áo, cà vạt hoặc các phụ kiện gây cản trở đường thở để bệnh nhân dễ hô hấp hơn.
- Không cố gắng giữ chặt cơ thể bệnh nhân: Việc kìm giữ bệnh nhân có thể gây gãy xương, bong gân hoặc làm tình trạng co giật trở nên nghiêm trọng hơn.
Đặt người bệnh nằm nghiêng một bên
- Khi cơn co giật bắt đầu giảm dần, hãy nhẹ nhàng xoay bệnh nhân nằm nghiêng sang một bên.
- Tư thế này giúp đường thở luôn thông thoáng, tránh nguy cơ hít phải dịch nôn, nước bọt hoặc máu nếu bệnh nhân cắn vào lưỡi.
- Đặc biệt quan trọng với những trường hợp bệnh nhân bị động kinh kèm theo nôn ói hoặc tăng tiết nước bọt nhiều.
Khi nào cần gọi cấp cứu
- Cơn co giật kéo dài hơn 5 phút hoặc xuất hiện liên tiếp mà người bệnh không tỉnh lại giữa các cơn.
- Người bệnh gặp chấn thương nghiêm trọng trong cơn co giật.
- Người bệnh không thở hoặc có dấu hiệu khó thở sau khi cơn co giật kết thúc.
- Người bệnh đang mang thai hoặc có bệnh lý kèm theo như tiểu đường.
- Cơn co giật xảy ra khi người bệnh đang ở dưới nước.
Việc hiểu rõ và thực hiện đúng các bước sơ cứu sẽ giúp đảm bảo an toàn cho người bị động kinh và giảm thiểu các biến chứng có thể xảy ra.
Xem thêm:
Những điều cần tránh khi sơ cứu người bị động kinh
Bệnh nhân có thể lên cơn động kinh ở bất kỳ hoàn cảnh nào: tại nhà, tại văn phòng, trên đường, trên xe,....Do đó, việc trang bị các kiến thức cơ bản về sơ cứu là điều vô cùng cần thiết. Để tránh tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn, một số lưu ý cần tránh khi sơ cứu động kinh bạn cần biết, cụ thể:
- Không tụ tập đông quanh bệnh nhân: Việc nhiều người tụ tập gần bệnh nhân có thể làm giảm lượng oxy trong không khí, khiến không gian trở nên ngột ngạt, gây khó thở và tăng cảm giác căng thẳng cho người bệnh. Hãy giữ khoảng cách hợp lý, đảm bảo không gian thông thoáng.
- Không tự ý di chuyển bệnh nhân: Trong cơn co giật, di chuyển sai cách có thể gây chấn thương đầu, cổ và cột sống. Tốt nhất, nên để bệnh nhân nằm nguyên tại vị trí đó, kê vật mềm dưới đầu để tránh va đập.
- Không kìm giữ cơ thể bệnh nhân: Giữ chặt bệnh nhân có thể gây bong gân, trật khớp hoặc gãy xương. Các chuyên gia y tế khuyến cáo rằng thay vì cố giữ chặt bệnh nhân, người sơ cứu nên đặt bệnh nhân nằm nghiêng một bên để giúp đường thở được thông thoáng, giảm nguy cơ hít sặc dịch tiết hoặc dị vật vào đường thở.
- Không nhét vật vào miệng: Đây là một quan niệm hoàn toàn sai lầm và có thể gây ra nhiều hậu quả nguy hiểm. Nhét đồ vật hay vắt chanh vào miệng bệnh nhân có thể gây ngạt thở, tổn thương răng miệng, tắc nghẽn đường hô hấp, tăng nguy cơ nhiễm trùng phổi hoặc suy hô hấp.
- Không hô hấp nhân tạo: Trong cơn co giật, bệnh nhân vẫn có thể tự thở. Việc cần làm là giữ môi trường thông thoáng, đặt bệnh nhân nằm nghiêng sau cơn co giật để dịch tiết không gây tắc nghẽn đường hô hấp.
Biện pháp dự phòng dành cho bệnh nhân bị động kinh
Duy trì lối sống lành mạnh, tập luyện thể dục giúp phòng ngừa bệnh động kinh hiệu quả
Để phòng ngừa các cơn co giật có thể xảy ra bất ngờ, việc kiểm soát tình trạng bệnh là điều vô cùng quan trọng thông qua các biện pháp như:
- Người có tiền sử bị động kinh, co giật cần uống thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ, không tự ý ngưng hoặc bỏ thuốc giữa chừng;
- Lưu ý tới chế độ sinh hoạt và ăn uống hàng ngày. Bổ sung rau xanh, trái cây tươi, thực phẩm giàu protein, canxi như tôm, cua, cá, trứng, sữa,...
- Không hút thuốc lá, uống rượu bia;
- Ngủ nghỉ đúng giờ và đủ giấc, tránh căng thẳng và mệt mỏi quá sức;
- Tập luyện các bài tập nhẹ nhàng như thiền, yoga, hít thở,...nhằm nâng cao sức khỏe tinh thần;
- Hạ nhiệt bằng thuốc kết hợp với các biện pháp vật lý đối với những trường hợp bị sốt cao trên 38,5 độ. Trẻ trên 39 độ có nguy cơ co giật cao.
Nếu Quý khách cần sơ cứu động kinh khẩn cấp có thể liên hệ ngay với Bệnh viện Đa khoa Phương Đông qua hotline 1900 1806 để được bộ phận hỗ trợ và tư vấn nhanh chóng.
Kết luận
Một cơn động kinh có thể diễn ra trong vòng vài phút nhưng để lại hậu quả nghiêm trọng nếu không được sơ cứu đúng cách. Hiểu rõ cách xử lý sẽ giúp bạn chủ động bảo vệ người bệnh và hạn chế rủi ro không đáng có. Hãy luôn bình tĩnh, thực hiện các bước sơ cứu theo hướng dẫn và liên hệ y tế khi cần thiết.
