Tắc ruột ở trẻ: Nguyên nhân, triệu chứng và cách xử trí

Tắc ruột ở trẻ là bệnh gì?

Tắc ruột là là bệnh lý xuất hiện khi các chất trong lòng ruột (đại tràng và ruột non) bị tắc nghẽn. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như: hoại tử ruột, mất nước, mất điện giải, hạ huyết áp, trụy mạch sớm đe dọa tính mạng trẻ.

Tắc ruột là bệnh lý xảy ra ở mọi đối tượng, trong đó có trẻ nhỏ và đối tượng này bệnh rất khó chẩn đoán. Với trẻ dưới 3 tuổi, nguyên nhân gây tắc ruột chủ yếu là do ứ đọng bã thức ăn, do bị lồng ruột, có giun sán hoặc táo bón kéo dài. Bên cạnh đó, bệnh tắc ruột ở trẻ cũng có thể do các dị vật khác gây nên như khối u sùi trong lòng ruột, sỏi mật, phân su…

é bị tắc ruột phổ biến nhất là do bã thức ăn và lồng ruột.

Các tình trạng tắc ruột ở trẻ em 

Thông thường, tắc ruột ở trẻ được chia thành 2 loại chính là tắc ruột cơ học và tắc ruột cơ năng.

• Tắc ruột cơ học: Dùng để chỉ hiện tượng ruột bị thắt hoặc xoắn lại như dây chằng, dẫn đến tắc nghẽn. Nguyên nhân của tắc ruột cơ học chủ yếu là do giun sán, sỏi mật, bã thức ăn, nút phân su hoặc khối u trong lòng ruột.
• Tắc ruột cơ năng: Thường gặp đối với các trường hợp sau phẫu thuật, viêm túi thừa, viêm ruột, thoát vị, ung thư đại tràng… do dãy sợi mô bên trong bụng bị dính lại.

Nguyên nhân trẻ bị tắc ruột 

Tắc ruột ở trẻ em phần lớn do bã thức ăn bị ứ đọng và do lồng ruột gây ra. Nhất là trẻ đang ở độ tuổi mọc răng hoặc thay răng, trẻ sẽ nhai kém và chưa biết nhằn bỏ hạt. Vì thế, nguy cơ cao bị tắc ruột khi trẻ ăn nhiều loại quả có chứa xơ bã, chát như quả hồng, đặc biệt là hoa quả có nhiều hột nhỏ và cứng như quả ổi.

Bên cạnh đó cấu tạo ruột của trẻ thẳng và dài, nếu bị lồng ruột, một phần trong lồng ruột bị trượt vào bên trong đoạn ruột ở gần gây tắc.

Ngoài ra, nguyên nhân (không phổ biến) dẫn đến tắc ruột còn có thể kể đến như:

• Có polyp hay khối u trong ruột.
• Đại tràng bị xoắn.
• Viêm ruột, viêm túi thừa.
• Lồng ruột tái phát sau đó.
• Thoát vị.

Tắc ruột ở trẻ sơ sinh có nguyên nhân chính là do trẻ bị sinh non hoặc trong giai đoạn mang thai, nếu mẹ bầu bị cúm nhưng không điều trị dứt điểm có thể gây biến chứng, và nguy cơ trẻ sơ sinh bị tắc ruột khá cao. Để xử lý kịp thời và đúng cách, ba mẹ cần chủ động theo dõi biểu hiện tắc ruột ở trẻ và đưa bé đi khám với bác sĩ chuyên khoa.

Tắc ruột ở trẻ sơ sinh rất khó phát hiện và dễ bị nhầm lẫn.

Những triệu chứng tắc ruột ở trẻ em cần cảnh giác 

Tắc ruột ở trẻ thường không có dấu hiệu điển hình nên rất khó chẩn đoán và dễ bị nhầm lẫn với các bệnh khác. Tuy nhiên ba mẹ có thể quan sát những triệu chứng sau để phát hiện con có bị tắc ruột hay không.

Đau bụng

Đau bụng thường xuất hiện sớm nếu trẻ bị tắc ruột, đau có thể xảy ra đột ngột hoặc đau dữ dội từng cơn khoảng 2 - 3 phút rồi giảm dần. Sau cơn đau lại dịu nhưng một thời gian sau đó lại đau lại với mức độ mạnh hơn, cường độ ngày càng tăng dần.

Cơn đau có thể xảy ra quanh vùng trên rốn, bên phải hoặc bên trái bụng, vùng chậu sau đó lan rộng ra toàn bụng. Có nhiều trường hợp trẻ đau bụng quanh rốn nhưng không phải do bị tắc ruột, nhưng cha mẹ vẫn cần quan sát kỹ hơn hoặc đưa trẻ đi tham khám kịp thời.

Trẻ nôn

Biểu hiện nôn có thể xuất hiện cùng lúc với những cơn đau bụng do tăng nhu động và phản nhu động. Ban đầu, trẻ có thể sẽ nôn ra thức ăn, sau đó nôn ra dịch mật và dịch tiêu hóa. Nếu triệu chứng nôn xuất hiện sớm và nôn nhiều có thể là tắc ruột ở vị trí cao.

Nếu trẻ nôn muộn đi kèm chướng bụng thì đây là biểu hiện bé bị tắc ruột vị trí thấp. Nếu nôn ra phân là trường hợp đã quá muộn, không được xử lý kịp thời. Nôn nhiều khiến trẻ mệt mỏi, vận động kém, lờ đờ, mất nước, mất điện giải. Trường hợp nôn muộn này thường xuất hiện kèm với triệu chứng chướng bụng ở trẻ. Sẽ khiến trẻ rất khó chịu và quấy khóc. 

Táo bón

Đây là dấu hiệu tắc ruột ở trẻ nhỏ lâm sàng để quyết định đến việc chẩn đoán nhưng lại dễ bị bỏ qua do ba mẹ chủ quan con bị táo bón thông thường. Táo bón là do tắc ruột gây ngưng trệ lưu thông các chất trong ruột của trẻ.

Chướng bụng

Chướng bụng dễ nhận thấy, ba mẹ cũng có thể dễ phát hiện ra đi kèm với các biểu hiện khác kể trên. Bác sĩ sẽ phát hiện qua thăm khám trên các biểu hiện lâm sàng như: sờ nắn thấy cứng, nhìn thấy bụng to hoặc khám trực tràng…

Triệu chứng tắc ruột ở trẻ cũng rất khó nhận biết, ba mẹ cần hết sức lưu ý các dấu hiệu trẻ bị tắc ruột như:

• Trẻ nôn hết sữa sau đó nôn ra dịch dạ dày hoặc dịch ruột
• Vùng quanh rốn trẻ chướng to
• Trẻ quấy khóc dữ dội
• Trẻ đi đại tiện ra phân su,...

Đây rất có thể là dấu hiệu chứng tỏ trẻ bị tắc ruột cần được xử trí kịp thời. Đối với trường hợp tắc ruột ở trẻ sơ sinh thì có nhiều điểm khác biệt hơn. Vì vậy các bậc phụ huynh cần chú ý quan sát và theo dõi các cử động và dấu hiệu thay đổi ở trẻ. 

Chướng bụng là một trong các dấu hiệu của tình trạng tắc ruột.

Biến chứng khi trẻ bị tắc ruột

Trẻ bị tắc ruột có nguy hiểm không? Câu trả lời là bé sẽ bị nguy hiểm, có thể gây các biến chứng nặng nề thậm chí là tử vong nếu không được xử lý kịp thời. Bệnh diễn biến rất nhanh và dễ trở nặng, gây tổn thương phần thành ruột. Cụ thể:

• Nếu bã thức ăn bị tắc đọng lại lâu ngày khiến bé biếng ăn, bỏ ăn, sụt cân suy dinh dưỡng. Nếu không được thông tắc có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn sinh sôi nảy nở gây viêm ruột, thủng ruột.
• Mặc khác, tắc ruột cũng sẽ khiến trẻ bị nôn nhiều gây mất nước, rối loạn điện giải điều này nguy hiểm tới tính mạng trẻ.
• Hiện tượng tắc ruột xảy ra thì đoạn ruột trên chỗ bị tắc sẽ căng dãn và trương lên, tạo nên một áp lực trong lòng ruột khiến ứ trệ tĩnh mạch, giảm tưới máu mao mạch; điều này khiến niêm mạc ruột bị phù nề, xung huyết dẫn đến giảm và mất hấp thu. 

Chẩn đoán bệnh tắc ruột ở trẻ em

Chẩn đoán tắc ruột ở trẻ cần thực hiện thông qua khám lâm sàng và cận lâm sàng. Trong đó chẩn đoán hình ảnh là cần thiết như: chụp X-quang, siêu âm, chụp cắt lớp vi tính (chụp CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (chụp MRI).

Trong đó, biện pháp siêu âm tắc ruột ở trẻ em được áp dụng phổ biến và mang lại hiệu quả nhằm phát hiện từ giai đoạn sớm. Hình ảnh trên siêu âm có thể chỉ rõ tắc ruột ở vị trí nào và nguyên nhân do đâu. Có thể chỉ rõ do thoát vị nghẹt, lồng ruột, khối u hay do sỏi mật,... để có phương pháp điều trị kịp thời.

Siêu âm giúp phát hiện trẻ có bị tắc ruột hay không.

Các phương pháp điều trị tắc ruột ở trẻ em 

Tắc ruột là một dạng cấp cứu ngoại khoa nguy hiểm chỉ sau viêm ruột thừa. Do đó bệnh nhân nhất là trẻ em cần được phát hiện và điều trị sớm với các phương pháp sau:

Truyền dịch

Đây là biện pháp áp dụng nếu bé bị tắc ruột do bã thức ăn, việc truyền dịch qua đường truyền tĩnh mạch giúp làm mềm và đẩy bã thức ăn ra khỏi ruột, chấm dứt tắc nghẽn.

Thụt tháo

Thụt tháo cũng là phương án dành cho nghẹt tắc do bã thức ăn. Nếu có thể thành công sẽ giúp lấy phần bã thức ăn và dị vật ra ngoài an toàn, việc điều trị thành công, bé không cần phẫu thuật.

Phẫu thuật

Trường hợp tháo lồng ruột không thành công hay ruột bị thủng thì phẫu thuật là biện pháp cuối cùng và tối ưu nhất dành cho trẻ. Bác sĩ sẽ tháo gỡ đoạn ruột bị tắc hay bị thắt để giải quyết triệt để tình trạng tắc ruột. 

Cách phòng ngừa tắc ruột ở trẻ ngay từ sớm

Ba mẹ có thể phòng ngừa tắc ruột cho trẻ bằng cách khám sức khỏe định kỳ cho bé, đưa bé đi khám ngay nếu thấy có dấu hiệu bất thường như: trẻ ăn vào là bị nôn nhiều, đau bụng, chướng bụng, táo bón,... Ngoài ra áp dụng các cách như:

• Nấu các loại thức ăn cho trẻ nên nấu mềm, dễ tiêu.
• Cho bé ăn nhiều chất xơ, đan xen bổ sung các loại rau có độ nhớt như mồng tơi, rau đay.
• Nên chia nhỏ bữa ăn, không ép trẻ ăn quá no trong một bữa.
• Hạn chế đồ chiên rán, thức ăn chứa nhiều dầu mỡ, đồ ăn nhanh.
• Hướng dẫn trẻ ăn chậm, nhai kỹ thức ăn.
• Cho bé uống đủ lượng nước mỗi ngày.
• Hạn chế ăn đồ có vị chát, nhiều nhựa như hồng xiêm, quả hồng… nhất là lúc bé đói bụng.
• Hạn chế ăn quả có chứa hạt nhỏ và cứng như hạt ổi.

Ba mẹ nên cho bé ăn đồ mềm, dễ tiêu.

Những thông tin trên đã giúp ba mẹ biết cách nhận biết tắc ruột ở trẻ, phương pháp điều trị cũng như cách phòng ngừa đơn giản, dễ áp dụng. Đặc biệt ba mẹ không nên chủ quan với các biểu hiện dễ nhầm lẫn để trẻ được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời tránh biến chứng nguy hiểm. Mọi thông tin thắc mắc ba mẹ có thể gọi đến tổng đài 1900 1806 để được tư vấn. Hoặc đưa trẻ tới Khoa nhi của Bệnh viện Đa Khoa Phương Đông để được bác sĩ thăm khám và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp với tình trạng bệnh của trẻ. Tại đây Bệnh viện Phương Đông có đủ dịch vụ y tế 5 sao, máy móc hiện đại và đội ngũ bác sĩ hàng đầu Việt Nam. Chắc chắn sẽ mang đến cho bạn những trải nghiệm dịch vụ tuyệt vời nhất!