Tụ máu dưới màng cứng là một tình trạng nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Tình trạng này thường xảy ra sau chấn thương đầu, làm tổn thương mạch máu và gây chảy máu trong hộp sọ. Những triệu chứng ban đầu có thể âm thầm, dễ bị bỏ qua, nhưng khi bệnh tiến triển, người bệnh có thể rơi vào trạng thái hôn mê hoặc thậm chí tử vong. Hiểu rõ dấu hiệu nhận biết và phương pháp điều trị máu tụ dưới màng cứng không chỉ giúp ngăn ngừa hậu quả nghiêm trọng mà còn tăng cơ hội phục hồi cho bệnh nhân.
Tụ máu dưới màng cứng là tình trạng gì? Cách phân loại
Tụ máu dưới màng cứng (Subdural hematoma - SDH) là tình trạng tụ máu trong hộp sọ và bên ngoài mô não. Khối máu được hình thành khi cách mạch máu ở gần hoặc trong khoang dưới màng cứng bị rách, vỡ, chảy máu do nhiều nguyên nhân, thường là chấn thương đầu nghiêm trọng gây ra.
Máu tụ dưới màng cứng là loại tổn thương khối nội sọ do chấn thương phổ biến nhất
Mặc dù máu tụ dưới màng cứng nằm ngoài mô não thế nhưng khi khối máu tụ có kích thước lớn có thể gây chèn ép, làm tăng áp lực nội sọ khiến cho người bệnh cảm thấy đau đầu dữ dội, nôn ói, buồn nôn, chóng mặt, ù tai, lú lẫn, liệt một bên hoàn toàn thân,...nguy hiểm hơn là dẫn đến hôn mê sâu và tử vong.
Phân loại các dạng tụ máu dưới màng cứng
Dựa vào tốc độ phát triển, lượng máu chảy cũng như mức độ thiệt hại do chảy máu gây ra, các nhà nghiên cứu có thể chia tụ máu dưới màng cứng thành 3 loại. Cụ thể:
- Cấp tính: Đây là loại tụ máu nguy hiểm nhất với các triệu chứng nghiêm trọng, xuất hiện ngay sau khi người bệnh bị chấn thương đầu, thường là trong vòng vài phút đến vài giờ. Áp lực lên não tăng nhanh khi máu ứ lại. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, người bệnh có thể mất ý thức, bị liệt, thậm chí là tử vong.
- Bán cấp tính: Các triệu chứng thường xuất hiện sau vài giờ, vài ngày hoặc thậm chí là vài tuần sau chấn thương đầu. Chính điều này có thể khiến cho người bệnh trở nên chủ quan, không đi thăm khám sớm, tăng nguy cơ phải đối mặt với nhiều biến chứng nguy hiểm.
- Mạn tính: Loại tụ máu này phổ biến hơn với những người trên 65 tuổi. Chảy máu diễn ra chậm và các triệu chứng có thể không xuất hiện trong nhiều tuần hay nhiều tháng. Ngay cả những chấn thương đầu nhỏ cũng có thể gây ra tụ máu ở dưới màng cứng mạn tính. Người bệnh có thể thậm chí không nhớ chấn thương đầu của mình xảy ra như thế nào do sự chậm trễ trong việc phát triển các triệu chứng.
Tiên lượng của người bệnh bị tụ máu dưới màng cứng
Tụ máu dưới màng cứng cấp tính là một trong những bệnh có tỷ lệ tử vong cao nhất trong tất cả các bệnh có liên quan tới chấn thương đầu, khoảng 50 – 90% trường hợp. Khoảng 20– 30% bệnh nhân phục hồi chức năng não.
Đối với tụ máu dưới màng mạn tính cũng tương tự, tỷ lệ tử vong tương đối cao, đặc biệt với bệnh nhân trên 65 tuổi chiếm khoảng 16,7%.
Các trường hợp có nguy cơ cao bị tụ máu dưới màng cứng
Máu tụ dưới màng cứng thường là kết quả của việc bị chấn thương đầu. Vì vậy, những người có nguy cơ bị tai nạn xe hoặc té ngã có nguy cơ mắc các vấn đề này cao nhất. Cụ thể:
- Chấn thương đầu do tai nạn xe, ngã, thay đổi tốc độ đột ngột;
- Tham gia các môn thể thao có tác động mạnh;
- Tuổi cao làm tăng khả năng não bị teo lại, mạch máu dễ bị tổn thương;
- Lạm dụng bia rượu;
- Đã có tiền sử bị chấn thương não;
- Sử dụng thuốc làm loãng máu;
- Bị hội chứng rung lắc trẻ sơ sinh;
- Rò dịch não tuỷ;
- Vỡ mạch máu ở vị trí yếu hoặc phình động mạch não;
- Khối u;
- Bị bệnh máu khó đông.
Dấu hiệu người bệnh bị tụ máu dưới màng cứng
So với tụ máu ngoài màng cứng và dưới màng cứng sẽ khởi phát triệu chứng chậm hơn vì các tĩnh mạch có áp suất thấp hơn chảy máu chậm hơn so với động mạch. Các dấu hiệu cấp tính có thể xuất hiện trong vài phút, nhưng cũng có thể chậm hơn vài tuần.
Nếu lượng máu chảy lên não đủ lớn để gây áp lực, dấu hiệu tăng áp lực nội sọ hoặc tổn thương não sẽ xuất hiện. Các triệu chứng bao gồm:
- Gặp vấn đề việc giữ thăng bằng hoặc đi lại;
- Lú lẫn;
- Chóng mặt;
- Đau đầu;
- Buồn nôn hoặc nôn;
- Ngất đi, mất ý thức tạm thời;
- Động kinh;
- Buồn ngủ;
- Khó khăn trong việc ăn, nói và nuốt;
- Yếu hoặc tê tay, chân;
- Vấn đề về thị lực;
- Thay đổi hành vi hoặc rối loạn tâm thần;
Ở trẻ sơ sinh có thể xảy ra các triệu chứng bao gồm:
- Thóp phồng (phần thóp vùng não của trẻ tạm thời chưa được lấp kín bằng xương);
- Vấn đề ăn uống;
- Động kinh;
- Tiếng khóc the thé, cáu kỉnh;
- Tăng kích thước đầu;
- Quấy khóc;
- Nôn mửa liên tục.
Nguyên nhân dẫn đến tụ máu dưới màng cứng
Nguyên nhân phổ biến nhất là chấn thương đầu. Có thể là do tai nạn xe hơi, ngã hoặc bị tấn công, bạo lực,...những tác động đột ngột này có thể làm căng các mạch máu bên trong màng cứng, khiến chúng bị rách và chảy máu. Đôi khi các động mạch nhỏ cũng vỡ trong không gian dưới màng cứng. Ở một số người, não co lại (thường do lão hoá) và không gian dưới màng cứng trở lên lớn hơn cũng có thể khiến cho mạch máu dễ vỡ hơn. Những người từ 50 tuổi trở lên có thể bị máu tụ dưới màng cứng nhiều ngày hoặc nhiều tuần. Những trường hợp này được gọi là máu tụ dưới màng cứng mạn tính vì cục máu đông chuyển thành chất lỏng.
Máu tụ dưới màng cứng phát triển do chấn thương vùng đầu
Các nguyên nhân có thể gây ra máu tụ dưới màng cứng bao gồm:
- Chấn thương đầu, thường phổ biến với những người trẻ tuổi;
- Teo não, phổ biến hơn với những người lớn tuổi;
- Sử dụng thuốc ngăn ngừa cục máu đông như: Warfarin, Aspirin và các thuốc làm loãng máu khác;
- Rò dịch não tuỷ.
Phương pháp chẩn đoán tình trạng tụ máu dưới màng cứng
Khi nghi ngờ bản thân có nguy cơ bị bệnh, bệnh nhân cần tới bệnh viện sớm nhất để được bác sĩ thăm khám. Tại đây, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám lâm sàng để tìm hiểu chi tiết hơn về triệu chứng và các vấn đề khác như tiền sử mắc bệnh, thói quen sinh hoạt, loại thuốc được sử dụng,...
Nếu cần thiết, có thể tiến hành xét nghiệm máu để đánh giá khả năng đông máu như: Chụp CT não (chụp cắt lớp vi tính), chụp MRI não (chụp cộng hưởng từ).
Một số trường hợp hiếm gặp có thể dùng chụp mạch số hoá để chẩn đoán. Tại kỹ thuật này, một ống thông được đưa vào động mạch ở bẹn rồi luồn lên động mạch chủ và động mạch cảnh lên não. Chất cản quang đặc biệt được tiêm vào để hỗ trợ quá trình chụp lại được hình ảnh dòng máu chảy qua các động tĩnh mạch trên phim X-quang.
Xem thêm:
Cách điều trị tụ máu dưới màng cứng
Điều trị máu tụ dưới màng cứng phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh. Trong trường hợp bệnh nhân chỉ có triệu chứng nhẹ, bác sĩ có thể không khuyến cáo điều trị cụ thể nào ngoài việc tiếp tục theo dõi mà chỉ thực hiện các xét nghiệm định kỳ để xem tình trạng bệnh có cải thiện hay không.
Với những trường hợp nghiêm trọng hơn, cần phải thở máu và các hình thức hỗ trợ sự sống khác việc phẫu thuật là điều cần thiết để giảm áp lực lên não. Bác sĩ có thể sử dụng nhiều kỹ thuật khác nhau để điều trị, cụ thể:
Nội soi hỗ trợ loại bỏ máu tụ dưới màng cứng không cấp tính
- Phẫu thuật sọ não: Bác sĩ sẽ tạm thời cắt bỏ một phần hộp sọ của bệnh nhân để họ có thể tiếp cận và loại bỏ khối máu tụ. Đây là phương pháp điều trị chính cho tình trạng cấp tính.
- Khoan sọ: Bác sĩ phẫu thuật sẽ khoan một hoặc nhiều lỗ nhỏ vào hộp sọ bệnh nhân. Họ sẽ luồn một ống qua lỗ để dẫn lưu máu. Ống này sẽ được giữ lại tại chỗ trong vài ngày để máu có thể tiếp tục dẫn lưu. Đây là phương pháp điều trị chính cho tình trạng máu tụ dưới màng cứng mạn tính.
Sau phẫu thuật, bệnh nhân cần sử dụng thuốc để kiểm soát triệu chứng. Thuốc được dùng phụ thuộc vào loại máu tụ, mức độ nghiêm trọng của triệu chứng và mức độ tổn thương não.
Cách chăm sóc bệnh nhân tụ máu dưới màng cứng bạn cần biết
Việc chăm sóc bệnh nhân mắc đòi hỏi sự kết hợp giữa điều trị y tế, theo dõi chặt chẽ và hỗ trợ phục hồi chức năng. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng khi chăm sóc bệnh nhân:
- Sau phẫu thuật, đảm bảo bệnh nhân được kiểm tra thường xuyên để đánh giá tiến triển và phát hiện kịp thời các vấn đề phát sinh. Giữ vết mổ sạch sẽ, khô ráo và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ về việc thay băng và vệ sinh.
- Hỗ trợ bệnh nhân cải thiện khả năng vận động, thăng bằng và sức mạnh cơ bắp thông qua các bài tập được thiết kế riêng.
- Đối với bệnh nhân gặp khó khăn trong giao tiếp, chuyên gia ngôn ngữ sẽ giúp cải thiện kỹ năng nói và hiểu.
- Cung cấp tư vấn và hỗ trợ tinh thần để giúp bệnh nhân đối phó với lo lắng, trầm cảm hoặc thay đổi tâm trạng sau chấn thương.
- Khuyến khích bệnh nhân đội mũ bảo hiểm khi tham gia các hoạt động nguy hiểm và sử dụng thiết bị an toàn khi lái xe.
- Theo dõi và điều chỉnh việc sử dụng thuốc chống đông máu dưới sự giám sát của bác sĩ để giảm nguy cơ chảy máu.
Chăm sóc bệnh nhân đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa đội ngũ y tế, bệnh nhân và gia đình để đảm bảo quá trình phục hồi hiệu quả và ngăn ngừa biến chứng.
Nếu Quý khách có nhu cầu thăm khám và điều trị bệnh tụ máu dưới màng cứng có thể liên hệ với Bệnh viện Đa khoa Phương Đông qua Hotline 1900 1806 hoặc Đặt lịch khám để được bộ phận hỗ trợ và tư vấn nhanh chóng.
Kết luận
Tụ máu dưới màng cứng là một tình trạng nguy cấp, đòi hỏi sự cảnh giác cao độ. Việc nhận biết sớm các triệu chứng như đau đầu dữ dội, lú lẫn, yếu liệt tay chân hay mất ý thức có thể giúp người bệnh tránh được những biến chứng nguy hiểm. Phương pháp điều trị có thể bao gồm theo dõi y tế, dùng thuốc kiểm soát triệu chứng hoặc can thiệp phẫu thuật để loại bỏ khối máu tụ.
