U hốc mũi là gì?
U hốc mũi là tình trạng tăng sinh quá mức của các tế bào trong hoặc xung quanh mũi. Một số khối u phát triển lành tính, không phải ung thư nhưng có thể chặn luồng khí đi vào mũi, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
U hốc mũi là sự tăng sinh quá mức của tế bào khoang mũi
Với những khối u có bản chất ung thư, chúng có thể phát triển nhanh, xâm lấn sâu và phá hủy các mô khỏe mạnh. Lâu dần, các tế bào ung thư có thể di căn, lan rộng các bộ phận khác của cơ thể.
Thông thường, rất hiếm khi phát hiện khối u hình thành ở hốc mũi. Tỷ lệ khởi phát bệnh chỉ chiếm 3 - 5% tổng số ca ung thư vùng đầu, mặt cổ, theo dữ liệu thu được tại Hoa Kỳ.
Phân loại khối u hốc mũi
U hốc mũi hình thành dưới nhiều dạng khác nhau, phân chia thành lành tính và ác tính:
U lành tính
U lành tính tập hợp các khối tế bào bất thường tại khoang mũi nhưng không có khả năng gây ung thư. Mức độ phát triển và lan rộng của khối u lành tính tương đối chậm, không đe dọa đến tính mạng.
U hốc mũi lành tính phát triển chậm và không đe dọa đến tính mạng
Song sự phát triển quá mức về kích thước khối u có thể chèn ép lên khoang mũi, chặn đường khi qua mũi, suy giảm chức năng hệ hô hấp. Khối u lành tính (polyp mũi, u nhú đảo ngược mũi xoang, u máu, u xơ vòm mũi họng) có thể loại bỏ hoàn toàn thông qua phương pháp phẫu thuật.
U ác tính
U xoang mũi ác tính tương đối hiếm gặp, chỉ chiếm tỷ lệ 3%. Tế bào ung thư hình thành trong hốc mũi có khả năng phát triển nhanh, phân chia mất kiểm soát, xâm lấn, phá hủy các mô, cơ quan bình thường.
Các tế bào ung thư có thể phân tách sau thời gian không được can thiệp kịp thời, di căn đến các bộ phận khác của cơ thể. Quá trình điều trị khi này gặp khó khăn, đối mặt với cục diện phức tạp, đe dọa trực tiếp đến tính mạng người bệnh.
U ác tính cần được điều trị kịp thời ngăn chặn tình trạng di căn
Các loại u có tiên lượng ác tính cao như ung thư tế bào vảy, ung thư biểu mô tuyến, u nguyên bào thần kinh, ung thư biểu mô thể nang dạng tuyến, sarcoma, u lympho không hodgkin.
Nguyên nhân gây bệnh
U hốc mũi hình thành do sự biến đổi bất thường bên trong DNA tế bào, dẫn đến tế bào tăng sinh liên tục khó kiểm soát. DNA có chức năng đưa hướng dẫn phát triển, nhân lên với tốc độ được định sẵn và chết đi vào một thời điểm nhất định.
Quy trình này hoàn toàn trái ngược với các khối u bất thường. Chúng tiếp tục sống và nhân lên mạnh mẽ, thay vào đó các tế bào bình thường sẽ chết đi theo cơ chế được cơ thể lập trình.
Sự bất thường trong DNA tế bào được xác định là nguyên nhân hình thành khối u
Ngoài ra, u hốc mũi có thể hình thành ở nhóm người có những yếu tố nguy cơ dưới đây:
- Người làm việc trong môi trường nhiều bụi bẩn, hóa chất độc hại như đồ nội thất, thợ mốc, mạ kim loại, đóng giày,...
- Người tiếp xúc thường xuyên với các tác nhân gây hại như khói từ keo dán, cồn, crom, nike, formaldehyde,...
- Sống trong môi trường bị ô nhiễm không khí.
- Tiếp xúc trực tiếp với virus u nhú ở người như HPV.
- Nam giới trên 40 tuổi.
- Lạm dụng thuốc lá.
Dấu hiệu nhận biết
Ở giai đoạn sớm, u mũi thường không gây triệu chứng điển hình. Bệnh nhân cũng có thể cảm thấy khó chịu song nhầm lẫn với cảm lạnh hoặc bệnh lý xoang mũi khác.
Chỉ khi khối u diễn tiến ác tính, chặn khoang mũi, xoang và chèn ép lên các mô lân cận mới thực sự nhận thức rõ. Các biểu hiện có thể gặp phải như:
- Tắc mũi không khỏi, thường tập trung tắc 1 bên.
- Chảy máu mũi.
- Giảm sút khứu giác.
- Xuất hiện chất nhầy chảy ra từ mũi.
- Nghẹt mũi.
- Nhiễm trùng xoang mạn tính, không đáp ứng với thuốc kháng sinh.
- Thường xuyên đau đầu.
- Đau mặt.
- Sưng quanh mắt.
- Thị lực suy giảm.
- Vòm miệng loét, mở miệng khó khăn.
Dấu hiệu nhận biết sự hình thành khối u bên trong hốc mũi
Ở giai đoạn muộn, triệu chứng u mũi có thể nghiêm trọng, nặng nề hơn:
- Đau/tê ở mặt, đặc biệt má trên, không thuyên giảm.
- Cổ sưng hạch.
- Mất một phần thị lực, xuất hiện nhìn đôi.
- Hiện tượng lồi một bên mắt.
- Không ngừng chảy nước mắt.
- Đau, áp lực một bên tai.
- Răng lung lay.
- Phát triển khối u trên mặt, mũi, vòm miệng.
Biến chứng nguy hiểm
U mũi lành tính thường không gây biến chứng nguy hiểm, phần lớn chỉ chèn ép lên các cơ quan lân cận, tắc nghẽn đường thở, biến đổi giọng nói hoặc khuôn mặt. Song các khối u ác tính có mức độ nguy hiểm cao hơn, biến chứng có thể gặp phải theo từng giai đoạn như:
- Giai đoạn 0: Khối u khu trú ở lớp tế bào trên cùng của khoang mũi, xoang, chưa xâm lấn sau. Tế bào ung thư chưa di căn đến các hạch bạch huyết gần hoặc các bộ phận xa cơ thể.
- Giai đoạn 1: Khối u phát triển lớn hơn, song vẫn chỉ ở một phần khoang mũi và xoang sàng. Tế bào ung thư chưa di căn sang hạch bạch huyết, bộ phận xa của cơ thể
- Giai đoạn 2: Khối u phát triển sâu vào một phần khoang mũi, xoang sàng hoặc toàn bộ. Tế bào ung thư chưa di căn đến các hạch bạch huyết hoặc bộ phận xa của cơ thể.
- Giai đoạn 3: Khối u phát triển mạnh ra ngoài khoang mũi, xoang sàng, xâm lấn sâu vào các cấu trúc lân cận. Tế bào ung thư khi này di căn đến một hạch bạch huyết, chưa di căn xa.
- Giai đoạn 4: Khối u xâm lấn vào phần trước hốc mắt, da mũi, má, xoang bướm, xoang trán, các khu vực khác của đầu cổ. Tế bào ung thư di căn đến nhiều hạch bạch huyết và bộ phận xa của cơ thể.
Biến chứng bệnh lý theo từng giai đoạn phát triển khối u
Phương pháp chẩn đoán
Đến với chuyên khoa Tai - Mũi - Họng, bệnh nhân sẽ được thăm khám lâm sàng về triệu chứng, độ nghiêm trọng của các triệu chứng, tiền sử bệnh lý và xác định yếu tố nguy cơ gây bệnh. Tiếp đến khám tổng quát, khám vùng mũi đánh giá cấu trúc u ban đầu.
Cuối cùng chỉ định các kỹ thuật chẩn đoán chuyên sâu, phân loại, loại trừ các trường hợp:
- Nội soi mũi họng cho phép quan sát cấu trúc, kiểm tra những bất thường hốc mũi, vòm và hầu họng người bệnh.
- Xét nghiệm máu truy vết dấu ung thư.
- X-quang, MRI, CT, PET-CT phát hiện mức độ lan rộng của tế bào ung thư đến hạch bạch huyết hoặc các bộ phận khác của cơ thể.
- Sinh thiết: Bác sĩ lấy một mẫu mô nhỏ từ khối u, tiến hành giải phẫu bệnh phân tích bản chất các tế bào.
Hướng dẫn điều trị u hốc mũi
Điều trị u hốc mũi phụ thuốc vào nhiều yếu tố như tiền sử bệnh lý, bản chất khối u. Dưới đây là những phương pháp có thể được áp dụng:
- Phẫu thuật là phương pháp điều trị chính, nhằm loại bỏ tối đa các khối u. Tùy theo kích thước khối u, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật nội soi, giảm mức độ xâm lấn, rút ngắn thời gian hồi phục sức khỏe.
- Xạ trị được ứng dụng như phương pháp điều trị độc lập hoặc kết hợp với phẫu thuật. Kỹ thuật sử dụng tia bức xạ năng lượng cao, thu nhỏ khối u trước phẫu thuật hoặc tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại.
- Hóa trị sử dụng các loại thuốc đặc hiệu, tiêu diệt tế bào ung thư qua đường truyền tĩnh mạch. Phương pháp này không được ứng dụng điều trị u mũi phổ biến như phẫu thuật và xạ trị.
- Liệu pháp miễn dịch được xem xét ứng dụng điều trị cho bệnh nhân u hốc mũi từ năm 2023. Áp dụng với bệnh nhân khối u mũ phát triển, di căn không đáp ứng với liệu pháp điều trị tiêu chuẩn.
Các phương pháp điều trị u hốc mũi
Biện pháp phòng ngừa
Để ngừa nguy cơ hình thành khối u bên trong hốc mũi, bệnh nhân cần xây dựng thói quen sinh hoạt lành mạnh, tăng sức đề kháng cho cơ thể. Cụ thể:
- Không dùng thuốc lá, hạn chế tiếp xúc trực tiếp với khói thuốc lá.
- Tuân thủ các hướng dẫn bảo hội lao động, tránh khói bụi độc hại kèm các chất kích ứng không khí.
- Tiêm phòng vaccine, đặc biệt HPV giúp giảm nguy cơ hình thành ung thư do virus HPV.
- Chăm sóc sức khỏe tai mũi họng đều đặn, quản lý tốt các bệnh lý đang tồn tại.
- Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, đầy đủ các nhóm dưỡng chất đạm, lipid, vitamin, đường bột và khoáng chất.
- Bổ sung nước cho cơ thể hàng ngày, trung bình 2 lít nước/ngày.
Câu hỏi liên quan
Trong nội dung cuối, Bệnh viện Phương Đông sẽ tổng hợp một số thông tin liên quan, giúp bạn có thêm kiến thức về u hốc mủ. Từ đó có hướng xử lý, biện pháp can thiệp và phòng ngừa kịp thời.
U hốc mũi có nguy hiểm không?
U hốc mũi lành tính có mức độ nguy hiểm thấp, có thể điều trị hiệu quả bằng phẫu thuật. Ngược lại, u hốc mũi ác tính có thể gây biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe, việc điều trị khó khăn hơn khi khối u di căn.
Khi nào cần khám bác sĩ
Chuyên gia y tế khuyến cáo, mỗi người nên tầm soát sức khỏe định kỳ 6 - 12 tháng. Qua đó tăng tỷ lệ phát hiện sớm, điều trị thành công và dễ dàng hơn với khối u hốc mũi.
Kết luận
U hốc mũi thường diễn tiến âm thầm, có triệu chứng tương tự cảm cúm, cảm lạnh, rất khó nhận biết. Bệnh nhân chỉ phát hiện khi khối u phát triển lớn, chặn đường thở hoặc di căn đến hạch bạch huyết, bộ phận khác, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh.
