Viêm đa dây thần kinh là gì? Chế độ dinh dưỡng dành cho người bệnh thế nào?

Viêm đa dây thần kinh là gì? 

Bệnh viêm đa dây thần kinh (Polyneuropathie) là một thuật ngữ dùng để mô tả tổn thương của nhiều dây thần kinh thông thường ở ngọn chi, có tính đối xứng ở hai bên trên cơ thể. Bệnh lý này xảy ra đồng thời ở tất cả các dây thần kinh ở vùng ngoại biên hoặc các dây thần kinh sọ não. Trong đó, tình trạng viêm đa dây thần kinh ngoại biên có mức độ phổ biến hơn. 

Các dây thần kinh ngoại biên là các đường dẫn liên quan bên ngoài não và tủy sống. Chúng có nhiệm vụ chuyển tiếp thông tin giữa hệ thống thần kinh trung ương (bao gồm não và tuỷ sống) và các bộ phận khác của cơ thể.

Bệnh có thể ảnh hưởng đến lớp cách điện của dây thần kinh (myelin) hoặc chính quá trình tế bào sợi (sợi trục), có thể xuất hiện trên bàn tay và bàn chân, hiếm gặp hơn là ở gần cơ thể, có dạng đối xứng và không đối xứng (khu trú và đa khu trú). Triệu chứng có thể khác nhau tùy thuộc vào loại sợi thần kinh và vùng cơ thể bị ảnh hưởng. 

Phân loại các dạng viêm đa dây thần kinh 

Bệnh viêm đa rễ dây thần kinh được phân loại dựa theo chức năng thần kinh (ví dụ như thần kinh cảm giác, thần kinh vận động, thần kinh tự chủ) hoặc dây thần kinh hay thành phần của dây thần kinh bị ảnh hưởng. Các cách phân loại khác dựa trên nguyên nhân hoặc kiểu di truyền. Cụ thể: 

Viêm đa dây thần kinh cấp tính 

Tình trạng viêm đa dây thần kinh mạn tính thường xảy ra đột ngột sau một nhiễm trùng đường tiêu hoá, sau chấn thương, nhiễm trùng hô hấp hay do thay đổi miễn dịch của cơ thể (châm chích dưới da, tê bì tứ chi, ngứa ở cấp độ mạnh). Đối tượng có nguy cơ bị là người có phản ứng tự miễn dịch hoặc xuất hiện tình trạng nhiễm trùng gây tổn thương dây thần kinh. Trong đó, hội chứng rối loạn Guillain-Barre có thể là nguyên nhân dẫn đến bệnh lý này. 

Viêm đa dây thần kinh mạn tính 

Các triệu chứng của dạng mạn tính thường tăng dần theo cấp độ và tần suất kéo dài. Vì thế, bệnh nhân cần điều trị kiên trì để nhận được kết quả tốt nhất. Bệnh có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân, trong đó phổ biến nhất là đái tháo đường và suy thận. Một số trường hợp khác chưa thể xác định được nguyên nhân gây bệnh. 

Đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh viêm đa dây thần kinh 

Viêm đa rễ dây thần kinh là một căn bệnh phổ biến. Bất kỳ ai cũng có thể mắc bệnh này. Một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh này bao gồm:

• Người mắc bệnh đái tháo đường: Biến chứng thần kinh ngoại biên là một trong những hậu quả phổ biến của đái tháo đường. Hơn 50% bệnh nhân tiểu đường lâu năm có thể phát triển viêm đa dây thần kinh, dẫn đến các vấn đề như tê bì, đau nhức và yếu cơ ở chi dưới; 
• Người bị suy thận mạn tính: Dẫn đến tích tụ các chất độc hại trong máu, gây tổn thương dây thần kinh và tăng nguy cơ gây bệnh;  
• Bệnh nhân suy giáp gây phù nề và chèn ép dây thần kinh; 
• Người nghiện rượu: Tiêu thụ rượu bia quá mức có thể gây độc hại thần kinh và thiếu hụt vitamin trong cơ thể, từ đó ảnh hưởng đến chức năng thần kinh. 
• Người thiếu hụt vitamin: Thiếu hụt các vitamin quan trọng như B1, B6, B12 có thể gây tổn thương dây thần kinh và dẫn đến viêm đa dây thần kinh. 
• Bệnh nhân mắc bệnh tự miễn: Các bệnh như lupus ban đỏ hệ thống, hội chứng Sjögren và viêm khớp dạng thấp có thể gây viêm đa dây thần kinh do hệ miễn dịch tấn công nhầm các mô thần kinh. 
• Người tiếp xúc với chất độc hại: Tiếp xúc thường xuyên với các chất độc như thủy ngân, chì có thể gây tổn thương trực tiếp đến các tế bào thần kinh và hệ thống thần kinh trung ương. 
• Bệnh nhân mắc bệnh nhiễm trùng: Nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc virus như bệnh zona, viêm gan B và C, HIV có thể gây viêm đa dây thần kinh. 

Sự khác biệt giữa bệnh đơn dây thần kinh và bệnh đa dây thần kinh 

Sự khác biệt chính giữa bệnh đơn dây thần kinh và đa dây thần kinh là mức độ tổn thương

Trong khi bệnh đơn dây thần kinh chỉ tổn thương một dây thần kinh, thì bệnh đa dây thần kinh lại có thể tổn thương nhiều dây thần kinh. Tuy nhiên, cả hai là các loại bệnh thần kinh ngoại biên. Sự tích tụ của nhiều bệnh đơn dây thần kinh, được gọi là viêm đơn dây thần kinh nhiều ổ, đôi khi khó có thể phân biệt với bệnh đa dây thần kinh. 

Nguyên nhân gây bệnh viêm đa dây thần kinh phổ biến 

Có hơn 100 nguyên nhân gây ra bệnh viêm đa dây thần kinh. Tuy nhiên, nguyên nhân phổ biến và thường gặp nhất vẫn là do bệnh tiểu đường (đái tháo đường). 

Những nguyên nhân khác có thể là suy giáp, tăng ure huyết do suy thận và thiếu hụt các chất dinh dưỡng cần thiết (vitamin B12). Rượu bia và thuốc điều trị ung thư có thể gây ra bệnh thần kinh do nhiễm độc. Bệnh lý tự miễn và viêm bao gồm nhiễm Streptococcus B, nhiễm amyloid, bệnh sacoit, hội chứng Sjogren và viêm mãn tính Demyelin. 

Ngoài ra, người ta còn tìm ra nguyên nhân gây bệnh từ các bệnh nhiễm trùng (HIV, bệnh Lyme). Khoảng 30 - 40% số người mắc bệnh không tìm thấy nguyên nhân (bệnh thần kinh vô căn).  

Xem thêm:

• Viêm đa dây thần kinh hủy myelin mạn tính (CIDP): Những thông tin bạn cần biết
  

Dấu hiệu và triệu chứng của viêm đa dây thần kinh 

Bệnh đa dây thần kinh có thể đi kèm các triệu chứng khác nhau tùy thuộc vào dây thần kinh bị ảnh hưởng. Bác sĩ có thể phân biệt giữa bệnh lý đa dây thần kinh cảm giác, vận động và thực vật. Cụ thể: 

• Triệu chứng của bệnh lý thần kinh cảm giác: Các dây thần kinh cảm giác gửi thông tin từ da đến não. Suy giảm có thể dẫn đến rối loạn cảm giác như kim châm, nóng rát, ngứa, tê, hoặc ngứa ran. Nhiệt độ giảm hoặc cảm giác đau cũng có thể xảy ra. Những người bị ảnh hưởng thường nhận thấy dạng bệnh lý đa dây thần kinh này chủ yếu ở bàn tay hoặc bàn chân. 

Người bệnh có thể cảm thấy tê bì, ngứa ran hoặc đau nhói ở các chi, đặc biệt là ở tay và chân 

• Triệu chứng của bệnh lý thần kinh vận động: Các dây thần kinh vận động truyền tín hiệu từ não tới các cơ. Tổn thương thần kinh có thể gây ra tình trạng yếu cơ, đau cơ, co giật cơ hoặc chuột rút cơ. 
• Triệu chứng của bệnh lý đa dây thần kinh tự chủ: Hệ thần kinh tự chủ là một phần của hệ thần kinh ngoại biên - hệ thống điều phối các chức năng tự động của cơ thể như tiêu hoá, thở hoặc đổ mồ hôi. Bệnh lý đa dây thần kinh tự chủ có liên quan tới các triệu chứng như chóng mặt, yếu bàng quang, tiêu chảy hoặc tăng tiết mồ hôi - ảnh hưởng đến chức năng của các cơ quan. 

Tổn thương thần kinh có thể thấy rõ ở một hoặc hai bên của cơ thể. Ngoài các triệu chứng về thể chất, những người bị ảnh hưởng còn báo cáo các triệu chứng khác - kiệt sức cũng có thể xảy ra khi mắc bệnh đa dây thần kinh. Họ sẽ phải chịu đựng những cơn đau rát, đau như bị cắt hoặc đau như bị đâm. 

Các xét nghiệm chẩn đoán viêm đa dây thần kinh chuyên sâu 

Nếu nghi ngờ mắc bệnh đa dây thần kinh, các bác sĩ chuyên khoa có thể xác định nguyên nhân và mức độ bệnh bằng một loạt các xét nghiệm như: 

• Điện thần kinh đồ (Electroneurography - ENG): Trong điện thần kinh đồ, một bộ điện cực được gắn vào da ở khu vực dây thần kinh - cho phép đo các xung điện của thần kinh. Kiểm tra này giúp tìm ra cách các tín hiệu thần kinh được vận chuyển và phân phối trong cơ thể - tổn thương thần kinh dẫn đến kết quả đáng chú ý và cung cấp manh mối để phân biệt các suy thần kinh. 

ENG giúp phân biệt giữa tổn thương dây thần kinh do viêm và các nguyên nhân khác một cách chính xác

• Điện cơ đồ (Electromyography - EMG): Cho biết liệu có phản ứng với tín hiệu thần kinh hay không và phản ứng mạnh tới mức nào. Trong quá trình kiểm tra này, các điện cực kim mỏng sẽ được đưa qua da vào cơ tương ứng. 
• Xét nghiệm nước tiểu, dịch não tuỷ, mẫu máu hoặc mô cũng như xét nghiệm di truyền và các thủ thuật chụp ảnh: Các phương pháp này hữu ích nếu, ví dụ, bệnh tiểu đường và nghiện rượu không có khả năng là nguyên nhân và các triệu chứng cùng kết quả khám điện sinh lý cho thấy cần phải làm rõ thêm. Ngay cả khi các triệu chứng xuất hiện đột ngột, các chẩn đoán bổ sung vẫn được ứng dụng. 

Điều trị viêm đa dây thần kinh ngoại biên 

Một khi nguyên nhân gây bệnh viêm đa dây thần kinh được tìm thấy, bác sĩ có thể tập trung chữa đúng vấn đề, giúp kiểm soát các triệu chứng của bệnh. Cụ thể: 

Điều trị bằng thuốc 

Viêm đa rễ dây thần kinh có thể được điều trị bằng các loại thuốc được chỉ định sau: 

• Thuốc giảm đau: Đối với các triệu chứng viêm đa thần kinh cấp độ nhẹ, có thể sử dụng một số loại thuốc giảm đau không kê đơn (thuốc chống viêm không chứa steroid). Nếu triệu chứng nghiêm trong hơn, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh sử dụng thuốc giảm đau chứa opioid (tramadol hoặc oxycodone). Thuốc có tác dụng phụ gây nghiện nên người bệnh cần phải dùng theo toa. 
• Thuốc giảm đau thần kinh: Mặc dù Thuốc gabapentin và pregabalin vốn được dùng để điều trị bệnh động kinh, tuy nhiên chúng vẫn có tác dụng làm giảm đau thần kinh. Thuốc có tác dụng phụ gây buồn ngủ và chóng mặt. 
• Thuốc chống trầm cảm: Một số loại thuốc chống trầm cảm ba vòng như Amitriptyline, doxepin, thuốc ức chế tái hấp thu norepinephrine và serotonin, duloxetine mang đến hiệu quả trong việc điều trị bệnh viêm đa rễ dây thần kinh. Thuốc có tác dụng ức chế quá trình hoá học xảy ra trong tuỷ sống và não. Các tác dụng phụ bao gồm táo bón, giảm cảm giác thèm ăn, khô miệng, chóng mặt, buồn ngủ, buồn nôn. 

Điều trị bằng các liệu pháp 

Tùy thuộc vào tổn thương thần kinh hiện tại, các phương pháp điều trị khác có thể hữu ích, chẳng hạn như vật lý trị liệu hoặc trị liệu nghề nghiệp – chúng hỗ trợ trong trường hợp có kiểu vận động không thuận lợi hoặc rối loạn thăng bằng, cũng như trong việc tái tạo bệnh lý đa dây thần kinh cấp tính. Nẹp đặc biệt, còn gọi là nẹp chỉnh hình, giúp những người bị liệt cơ giữ cho tay và chân của họ có thể cử động được.

Chế độ dinh dưỡng dành cho bệnh nhân bị viêm đa dây thần kinh 

Đối với người bệnh, một chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh và đủ chất có thể hỗ trợ đáng kể trong quá trình điều trị và hồi phục. 

Các dưỡng chất mà người bệnh nên bổ sung

Duy trì chế độ ăn uống cân bằng, giàu dưỡng chất sẽ không chỉ giúp giảm triệu chứng mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân viêm đa rễ dây thần kinh

• Vitamin B1 (Thiamine): Bao gồm thịt lợn, các loại đậu, ngũ cốc nguyên hạt, hạt hướng dương và rau xanh.
• Vitamin B12: Bao gồm thịt bò, thịt gia cầm, cá, trứng, sữa và các sản phẩm từ sữa. Vitamin B12 cần thiết cho việc tái tạo myelin, lớp vỏ bảo vệ dây thần kinh. Thiếu hụt vitamin này có thể gây tổn thương thần kinh. 
• Axit béo Omega-3: Bao gồm cá hồi, cá thu, hạt lanh, hạt chia và quả óc chó Omega-3 có đặc tính chống viêm và hỗ trợ cấu trúc tế bào thần kinh.
• Vitamin E: Bao gồm hạt hướng dương, hạnh nhân, dầu ô liu và rau lá xanh. Thực phẩm giàu vitamin E là chất chống oxy hóa giúp bảo vệ dây thần kinh khỏi tổn thương do gốc tự do và giảm viêm. 
• Vitamin C: Bao gồm cam, quýt, kiwi, dâu tây và ớt chuông. Giúp bảo vệ tế bào thần kinh và hỗ trợ hệ miễn dịch trong việc giảm viêm. 
• Rau lá xanh đậm: Các loại rau như rau mùi tây, rau diếp và cải bắp nên được bổ sung vào chế độ ăn. Chứa nhiều folate và vitamin B6, giúp phá hủy homocysteine, một chất có thể gây tổn thương thần kinh. 
• Các loại hạt: Hạnh nhân và quả hạch giàu axit béo omega-3 và chất chống oxy hóa, hỗ trợ sức khỏe hệ thần kinh. 
• Trà xanh: Chứa nhiều chất chống oxy hóa, giúp giảm stress và thư giãn hệ thần kinh. 
• Thực phẩm giàu chất chống viêm: Các loại trái cây như dứa, cần tây, hành tây và bông cải xanh chứa các hợp chất chống viêm tự nhiên, hỗ trợ giảm viêm trong cơ thể. 

Các thực phẩm mà người bệnh không nên tiêu thụ nhiều

• Đồ uống có cồn và chất kích thích như rượu bia;
• Thực phẩm chứa nhiều đường như bánh kẹo. Tiêu thụ đường trong thời gian dài có thể dẫn đến các vấn đề gây hại cho chức năng não bộ và hệ thần kinh.
• Các loại thực phẩm lên men như cải muối, cà muối hoặc đồ hộp. Bởi chúng thường chứa lượng muối cao và các acid sinh ra trong quá trình lên men, có thể làm tăng huyết áp và ảnh hưởng đến tuần hoàn máu, gây co cơ. Từ đó làm trầm trọng thêm tình trạng viêm dây thần kinh. 
• Thực phẩm giàu đạm như thịt đỏ (bò, dê) và hải sản. Thúc đẩy quá trình hình thành gai xương. Thay vào đó, người bệnh nên tăng cường rau củ quả tươi để hỗ trợ giảm viêm và phục hồi.
• Thực phẩm chiên xào chứa nhiều dầu mỡ. Các loại thực phẩm này có thể dẫn đến béo phì, tăng áp lực lên hệ cơ xương khớp và làm trầm trọng thêm tình trạng viêm dây thần kinh. Người bệnh nên thay thế bằng dầu thực vật như dầu đậu nành, dầu ô liu với lượng vừa phải.

Việc tuân thủ chế độ ăn uống hợp lý, kết hợp với điều trị y tế và lối sống lành mạnh, sẽ giúp người bệnh viêm đa dây thần kinh cải thiện triệu chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống. 

Qua bài viết này, hy vọng đã cung cấp những thông tin hữu ích về Viêm đa dây thần kinh. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào liên quan có thể liên hệ Bệnh viện Đa khoa Phương Đông qua Hotline 1900 1806 hoặc Đặt lịch khám để được nhân viên tư vấn và hỗ trợ nhanh chóng.

Kết luận 

Viêm đa dây thần kinh không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng sống mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nếu không có biện pháp kiểm soát kịp thời. Một chế độ ăn uống khoa học, giàu vitamin nhóm B, omega-3 và chất chống oxy hóa sẽ giúp bảo vệ hệ thần kinh, hỗ trợ giảm viêm và phục hồi chức năng thần kinh hiệu quả. Kết hợp dinh dưỡng hợp lý với lối sống lành mạnh và tuân thủ điều trị, người bệnh hoàn toàn có thể cải thiện tình trạng sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống.