Chăm sóc bệnh nhân sa sút trí tuệ: Những lưu ý không thể bỏ qua

Sa sút trí tuệ là bệnh như thế nào?

Sa sút trí tuệ là một hội chứng lâm sàng đặc trưng bởi biểu hiện suy giảm trí nhớ, khả năng tư duy, suy nghĩ và thực hiện những hoạt động thường ngày. Bệnh có thể ảnh hưởng tiêu cực đến thể chất, tâm lý của bệnh nhân, đòi hỏi cần phải được can thiệp kịp thời, kiểm soát tích cực và sự chăm sóc, quan tâm từ người thân trong gia đình. 

Sa sút trí tuệ ảnh hưởng đến khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày của bệnh nhân

Hội chứng sa sút trí tuệ được chia thành 3 giai đoạn chính:

• Giai đoạn mới phát bệnh: Giảm trí nhớ ngắn hạn, không thể nhớ vị trí để đồ, gặp khó khăn khi lái xe, dễ bị kích động,...
• Giai đoạn đang tiến triển: Khó khăn trong việc sinh hoạt hàng ngày như vệ sinh cá nhân, tắm rửa, mặc quần áo, kích động, xuất hiện ảo giác, lú lẫn,...;
• Giai đoạn bệnh trở nặng: Bệnh nhân mất khả năng tự sinh hoạt hàng ngày, phục thuộc hoàn toàn vào người chăm sóc, nằm liệt giường, dễ bị suy dinh dưỡng, viêm phổi, loét tỳ đè,...nguy hiểm nhất là tử vong. 

Sa sút trí tuệ không phân biệt độ tuổi, tuy nhiên người cao tuổi có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn. Theo thống kê cho thấy nguy cơ sa sút trí tuệ tăng gấp đôi sau mỗi thập kỷ, đặc biệt là sau tuổi 65. Đến năm 2050, dự báo có tới 139 triệu trên thế giới mắc bệnh này. Điều này cho thấy tỷ lệ sa sút trí tuệ đang có dấu hiệu trẻ hoá do có sự gia tăng tuổi thọ và các yếu tố lối sống. 

Chăm sóc bệnh nhân sa sút trí tuệ cần lưu ý những điều gì?

Khi bệnh sa sút trí tuệ đến giai đoạn trở nặng, sự chăm sóc từ gia đình đối với người bệnh là yếu tố hết sức quan trọng. Tuy nhiên, việc này lại không hề đơn giản. Trong quá trình chăm sóc sẽ có một số điều cần lưu ý như: 

Về chế độ dinh dưỡng 

Gia đình cần cung cấp chế độ ăn uống lành mạnh, hạn chế đường và chất béo động vật

Chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt khoa học, đầy đủ, lành mạnh sẽ giúp người bệnh có thể cải thiện cũng như phòng ngừa bệnh sa sút trí tuệ một cách đáng kể. Cụ thể: 

• Duy trì chế độ ăn ít béo, giàu chất xơ, trái cây tươi, rau xanh có hàm lượng chất chống oxy hóa cao, ngũ cốc thô. 
• Hạn chế lượng muối trong mỗi bữa ăn; 
• Tránh thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hoà như thịt mỡ, dầu dừa, dầu cọ,...; 
• Bổ sung thực phẩm giàu omega 3: cá hồi, cá mòi, cá thu, hải sản các loại,...;
• Uống ít nhất 2 lít nước mỗi ngày để duy trì tuần hoàn não; 
• Không được hút thuốc lá, uống rượu bia, sử dụng các chất kích thích không lành mạnh. 

Về chế độ tập luyện 

Tập thể dục giúp mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe của người bệnh sa sút trí tuệ

Người bệnh cần tập luyện thể dục thể thao mỗi ngày như đi bộ, bơi lội, đạp xe, tập dưỡng sinh, yoga, thiền, cờ vua,....để cải thiện trí nhớ cũng như làm chậm quá trình diễn tiến của bệnh, tăng hoạt động trí óc, khả năng tư duy và chức năng nhận thức khác. Việc tập luyện giúp kiểm soát cân nặng, tránh béo phì thừa cân, duy trì huyết áp, đường máu ở mức ổn định. 

Xem thêm:

• Vì sao tình trạng sa sút trí tuệ ở người trẻ ngày càng gia tăng? Nguyên nhân do đâu?
  
• Sa sút trí tuệ thể Lewy: Dấu hiệu rối loạn giấc ngủ và ảo giác cần lưu ý
  

Về tinh thần

• Nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc. Luôn giữ tinh thần lạc quan và yêu đời;
• Người thân nên thường xuyên thăm hỏi, trò chuyện, đưa bệnh nhân ra ngoài đi dạo, đến những nơi có họ hàng, bạn bè để duy trì các mối quan hệ; 
• Tăng cường nhận thức thần kinh ở người bệnh sa sút trí tuệ bằng cách tập luyện não thông qua các trò chơi ô chữ, chơi game, chơi cờ,....Điều này sẽ giúp kích thích sự hoạt động của các tế bào thần kinh, làm tăng trí nhớ;
• Duy trì việc đọc bằng cách đọc bảng quảng cáo ở xe bus, các tòa nhà, đọc sách, đọc quảng cáo,...

Về môi trường xung quanh 

Việc sa sút trí tuệ đã khiến cho khả năng tư duy của bệnh nhân bị hạn chế hơn so với người bình thường. Vì thế sẽ có những hành động, suy nghĩ khiến cho họ dễ bị tổn thương và chấn động. Để hạn chế tối đa điều này của thể xảy ra, người nhà cần lưu ý một số yếu tố sau đây:

• Sử dụng lưới chắn xung quanh an toàn đối với những khu vực nguy hiểm. Những đồ vật, dụng cụ có cạnh sắc nhọn cần để tránh xa tầm mắt của người bệnh để không bị thương;
• Trước khi tắm, hãy kiểm tra nhiệt độ nước để tránh bị bỏng; 
• Lắp đặt các thiết bị phòng cháy chữa cháy nếu cảm thấy cần thiết; 
• Người bệnh luôn cần người chăm sóc ở bên cạnh để hạn chế những rủi ro bất ngờ có thể xảy ra.

Ngoài ra, đối với những bệnh nhân có bệnh nền cần phải phối hợp với những chăm sóc đặc biệt: 

• Đái tháo đường: Dùng thuốc theo đơn đã được chỉ định, kết hợp với chế độ ăn giảm tinh bột, tăng đạm và rau xanh. Hạn chế chất béo động vật. Thường xuyên theo dõi đường huyết tại nhà và liên hệ với bác sĩ nếu nhận thấy những bất thường. 
• Tăng huyết áp: Duy trì uống thuốc đều đặn, kết hợp với việc theo dõi huyết áp, nhịp tim tại nhà. Giảm muối và tăng kali từ chuối, rau cải,...trong bữa ăn hàng ngày. 
• Suy tim: Theo dõi các dấu hiệu khó thở, ho khạc đờm và huyết áp nhịp tim thường xuyên. 
• Suy giáp: Dùng thuốc theo chỉ định cùng với việc kết hợp chế độ dinh dưỡng và vận động để tránh thừa cân béo phì;
• Rối loạn lipid máu/xơ vữa mạch máu não: Hạn chế dung nạp chất béo bão hoà, không ăn mỡ và nội tạng động vật. Tập luyện thể thao và kiểm tra lipid máu thường xuyên. 

Kết luận  

Chăm sóc bệnh nhân sa sút trí tuệ là một hành trình đòi hỏi sự kiên nhẫn và hiểu biết. Một môi trường sống an toàn, chế độ dinh dưỡng hợp lý và các biện pháp hỗ trợ tinh thần sẽ giúp người bệnh duy trì chất lượng cuộc sống tốt hơn. Quan trọng hơn, sự đồng hành của gia đình và người chăm sóc chính là chìa khóa giúp họ cảm thấy được thấu hiểu và trân trọng.