Động kinh ở trẻ em: Biểu hiện, xử trí và chăm sóc trẻ đúng cách

Bệnh động kinh ở trẻ em là gì?

Động kinh là một rối loạn từng đợt của hệ thần kinh trung ương. Do sự phóng điện đột ngột, nhất thời của các tế bào thần kinh trong não. Bên ngoài, nó biểu hiện như co giật, rối loạn hành vi, mất cảm giác, mất ý thức và không thể kiểm soát các hoạt động.

Tỷ lệ mắc bệnh động kinh khoảng 0,05 - 1%. Ở Việt Nam, tỷ lệ này đang trong mức khoảng 0,5% trong đó 30% là trẻ bị động kinh. 

Động kinh ở trẻ em là căn bệnh có nguy hiểm không?

Nguyên nhân nào dẫn đến động kinh ở trẻ nhỏ?

Bệnh động kinh ở trẻ em có thể do các yếu tố trong quá trình mang thai, trong khi sinh, sau khi sinh hoặc do tổn thương não. Cụ thể là các nguyên nhân sau khiến trẻ mắc bệnh động kinh: 

• Mẹ bầu bị chấn động não khi mang thai; chấn thương hoặc tiếp xúc với chất độc hại, nhiễm chì.
• Dị tật bẩm sinh thai nhi bị hẹp sọ não.
• Sinh non dưới 37 tuần rất nhẹ cân dưới 2,5 kg sau khi được sinh ra.
• Trẻ sau sinh bị ngạt, tím tái, suy hô hấp phải thở máy.
• Có sự can thiệp của sản khoa: Trẻ phải dùng kẹp, dụng cụ hút khi sinh, mang thai, sinh nở.
• Vàng da nhân não: Biểu hiện của trẻ sơ sinh 1 - 3 ngày, sau sinh một ngày, bé có dấu hiệu vàng da với dấu hiệu phù nề, tím tái, co giật và hôn mê.
• Trẻ bị hạ đường huyết sau sinh.
• Bệnh lý: Chảy máu - Viêm màng não, viêm não, chấn thương sọ não, bệnh chuyển hóa tiến triển…
• Co giật có thể xảy ra vài lần sau số ngày sốt cao liên tục với tần suất nhất định.
• Một số trường hợp động kinh ở trẻ em không tìm được nguyên nhân. 

Hẹp sọ não là nguyên nhân do từ nhỏ trẻ đã bị dị tật bẩm sinh 

Những biểu hiện trẻ bị động kinh

Các dấu hiệu cảnh báo co giật ở trẻ có thể bao gồm:

• Đột ngột ngã xuống sàn, không kiểm soát được hành vi, co giật cơ tay chân.
• Mắt nhìn chằm chằm.
• Bệnh nhân mất ý thức.

Có hai loại động kinh chính: động kinh cục bộ hoặc toàn thể.

Các cơn động kinh toàn thể

Một cơn động kinh toàn thể là một hoạt động dẫn đến rối loạn chức năng toàn bộ não. Có bốn loại co giật toàn thể:

• Động kinh toàn thể – không co giật (thường được gọi là Petit mal): Bệnh nhân nhìn và cảm nhận những cơn co giật này và cơ thể họ cử động nhẹ. Bệnh nhân có thể bị mất ý thức tạm thời.
• Động kinh múa giật (Myoclonic): Bệnh nhân bị co giật đột ngột, co giật dẫn đến rút tay chân.
• Động kinh suy nhược: Bệnh nhân bị co giật, mất trương lực cơ, mất kiểm soát đột ngột và ngã xuống đất.
• Co giật cơn lớn rất nghiêm trọng: Tình trạng này là tồi tệ nhất trong tất cả các bệnh động kinh. Bệnh nhân mất ý thức, co giật, run và mất kiểm soát bàng quang ngã xuống không thể ý thức được. 

Trẻ bị mất kiểm soát dẫn đến ngã xuống khi bị động kinh

Cơn động kinh cục bộ 

Một phần của não cho thấy hoạt động bất thường nên một cơn động kinh xảy ra. Có hai loại động kinh cục bộ ở trẻ em: động kinh cục bộ đơn giản và động kinh cục bộ phức tạp.

• Co giật cục bộ đơn giản: Co giật không dẫn đến mất ý thức. Cơn động kinh này làm thay đổi cách bạn cảm nhận hoặc cách bạn nhìn, ngửi hoặc nghe. Co giật đơn giản có thể gây co thắt ở bất kỳ bộ phận nào trên cơ thể: tay, chân, ngứa, chóng mặt, chớp mắt... một cách không chủ ý.
• Co giật cục bộ phức tạp: Co giật cơ làm thay đổi ý thức của bệnh nhân trong một khoảng thời gian. Giai đoạn này khiến bệnh nhân nhìn chằm chằm vô định, xoa tay vào nhau, giật, nhai, nuốt và đi lại.

Trẻ khi bị lên cơn động kinh cục bộ

Biến chứng của bệnh động kinh ở trẻ

Số bệnh nhân động kinh ở trẻ 1-3 tuổi chiếm 50% tổng số bệnh nhi đến khám chuyên khoa thần kinh. Tất nhiên khi trẻ bị động kinh thường để lại di chứng là rất nhiều, cụ thể: 

• Các cơn động kinh có thể khiến bệnh nhân lên cơn co giật một phần hoặc toàn bộ cơ thể, mất ý thức hoặc không mất ý thức... Cơn động kinh diễn ra thường xuyên, ngắt quãng hoặc liên tục.
• Khi mức độ nhẹ, trẻ chỉ lên cơn vài cơn nhưng nếu được điều trị dứt điểm bệnh không tái phát.
• Mức độ nặng, co giật thường xuyên tiến triển thành đột quỵ, hay về sau trong quá trình phát triển trẻ chậm lớn. Tình trạng này cần điều trị lâu dài dựa hoàn toàn vào thuốc chống động kinh. Một số trường hợp có hiện tượng sử dụng thuốc không có hiệu quả. 
• Trẻ co giật dễ gây tai nạn, đuối nước, bỏng,…
• Co giật kéo dài khi trẻ lên cơn không được điều trị đúng cách, ngay lập tức có thể bị ngừng hô hấp và thậm chí tử vong…
• Làm suy giảm trí tuệ và kỹ năng vận động của trẻ gây khó khăn trong học tập, kém kiểm soát các hoạt động, hạn chế giao tiếp xã hội…
• Trẻ gặp khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày, tự ti, ảnh hưởng đến cuộc sống và sự phát triển sau này.
• Co giật kéo dài trên 5 phút, trẻ có dấu hiệu tổn thương não nặng hơn. Nếu không được cấp cứu kịp thời có thể gây suy hô hấp, ngừng hô hấp.
• Trẻ có thể cắn vào lưỡi khi lên cơn, mất nhiều máu và ảnh hưởng đến tuần hoàn.

Những biến chứng cơ bản khi trẻ lên cơn động kinh

Cần xử trí như thế nào khi trẻ lên cơn động kinh?

Các cơn động kinh thường xuất hiện đột ngột và không có dấu hiệu báo trước. Trẻ có thể cắn vào lưỡi, nghẹt thở, ngã, gặp tai nạn hoặc tự làm mình bị thương. Trường hợp nặng hơn, trẻ có thể hôn mê, ngừng thở hoặc mất máu nguy hiểm đến tính mạng. Vì vậy, người chăm sóc trẻ phải bình tĩnh, quan sát và xử lý ngay để đảm bảo an toàn cho trẻ. Khi trẻ bị co giật chúng ta phải:

Xử lý ban đầu bệnh động kinh ở trẻ em

• Đưa trẻ đến nơi an toàn không có nguy hiểm, tránh ngã, điện giật, vật rơi. Tốt nhất là trên sàn nhà hoặc nơi thoáng rộng.
• Nếu trẻ bị co giật khi đang ăn uống, cần lấy ngay các dị vật ra khỏi miệng trẻ, nghiêng mặt sang một bên tránh hít phải để làm thông đường thở.
• Nhờ người trợ giúp hoặc lấy bút, que hoặc đũa. Quấn khăn quanh miệng trẻ để trẻ không cắn vào lưỡi.
• Không bế trẻ, không cố ngăn trẻ co giật, không ôm chặt trẻ mà hãy để cơn co giật thoát ra tự nhiên ở khu vực an toàn.
• Không cho trẻ ăn uống trong cơn co giật vì có thể gây sặc phổi.

Không cho trẻ ăn uống khi đang lên cơn động kinh

Sơ cứu động kinh ở trẻ em tại nhà

Theo dõi thời gian co giật, khoảng cách giữa các cơn co giật và loại cơn co giật để thông báo cho bác sĩ điều trị. Khi các cảnh diễn ra liên tiếp, gần nhau, cơn co giật kéo dài 5 phút, đưa trẻ đi cấp cứu càng sớm càng tốt.

Trong cơn co giật, trẻ có biểu hiện tím tái, không tỉnh, hôn mê, có biểu hiện suy hô hấp. Lập tức hô hấp nhân tạo cho trẻ để trẻ có thể thở trước khi đưa đi cấp cứu. Nếu trẻ lên cơn lần đầu, hãy đưa trẻ đến phòng cấp cứu kịp thời để bác sĩ khám và điều trị.

Các cơn động kinh tiếp theo ở trẻ, trừ khi chúng là những cơn động kinh mạnh, diễn ra trong thời gian ngắn. Có thể để ở nhà để theo dõi và ghi lại cường độ, thời gian co giật. Liên hệ với bác sĩ gia đình của bạn để điều trị thêm. Sử dụng thuốc chống động kinh chính xác theo chỉ định của bác sĩ.

Xét nghiệm - Phương pháp chẩn đoán động kinh ở trẻ em 

Có ba phương pháp để chẩn đoán động kinh ở trẻ em một cách nhanh chóng và chính xác nhất: 

• Điện não đồ: Là phương pháp mà các chuyên gia sẽ ghi lại hoạt động điện của não thông qua điện cực. Nếu bệnh nhân mắc bệnh động kinh ngay lập tức mô hình sóng não sẽ cho ra kết quả không bình thường, kết quả này có xảy ra cả khi bệnh nhân vẫn đang trong trạng thái bình thường.  
• Chụp CT hoặc MRI so sánh não để xác định nguyên nhân gây tai biến: u não, tai biến mạch máu não, chấn thương sọ não, viêm não, áp xe não, dị dạng mạch máu não, teo não…
• Xét nghiệm sinh hóa thêm: Men cơ (CK total), điện giải đồ, đường máu… giúp loại trừ các rối loạn chuyển hóa gây co giật.

Điện não đồ là cách để xác định trẻ bị động kinh

Cách điều trị bệnh động kinh ở trẻ 

Trước những ảnh hưởng nghiêm trọng của bệnh động kinh, cha mẹ phải cảnh giác trong việc điều trị cho con. Mặc dù không có cách chữa khỏi tình trạng này, nhưng việc điều trị liên tục có thể giúp kiểm soát các triệu chứng ở trẻ bị động kinh. Chúng ta nên tuân thủ lịch trình mà bác sĩ chỉ định, không được tự ý dừng hay uống bất kỳ loại thuốc nào khi chưa được sự cho phép của bác sĩ.

Tùy theo tình trạng sức khỏe của trẻ, bác sĩ đề xuất chương trình điều trị phù hợp nhất cho trẻ. Ở những bệnh nhân động kinh nhẹ, trẻ được hướng dẫn sử dụng thuốc chống động kinh cùng với chế độ ăn phù hợp và khoa học nhất. Trong một số trường hợp, bé cần được phẫu thuật để tăng cường sức khỏe và ngăn ngừa các biến chứng nặng. Tuy nhiên, phẫu thuật chỉ được diễn ra nếu điều trị nội khoa không thành công.

Cảnh giác trong việc điều trị trẻ bị động kinh

Hướng dẫn cách chăm sóc động kinh ở trẻ em cho cha mẹ 

Trong tình trạng trẻ bị động kinh rất dễ cắn vào lưỡi, hoặc gặp tai nạn nguy hiểm đến sức khỏe và tính mạng. Vì vậy, cha mẹ phải biết cách xử lý để giúp trẻ vượt qua cơn co giật một cách thuận lợi và đảm bảo an toàn tính mạng.

Khi phát hiện trẻ bị co giật, trước hết người bạn phải cố gắng giữ tâm lý bình tĩnh để điều trị co giật. Cho cháu bé được nằm tư thế an toàn, không gian xung quanh thông thoáng. Đồng thời, cha mẹ có thể nới lỏng quần áo để bé cảm thấy dễ chịu hơn. Thay vì giữ chặt cơ thể trẻ, chúng ta nhanh chóng đưa một vật mềm vào miệng trẻ để trẻ không cắn vào lưỡi.

Nếu cơn co giật kéo dài dù chỉ 5 phút, cha mẹ nên có biện pháp xử lý. Khi bạn đã sẵn sàng tại nhà hãy sơ cứu cho con bạn. Vì trẻ có nguy cơ bị ngừng hô hấp tương đối cao và cần được đưa đi cấp cứu kịp thời. Sau khi sơ cứu xong, cha mẹ nên chủ động đưa trẻ bị động kinh đến bệnh viện để theo dõi.

Chăm sóc động kinh ở trẻ em tại nhà sao cho an toàn đúng cách

Hy vọng với những kinh nghiệm trên, cha mẹ đã nắm được cách sơ cứu khi trẻ bị động kinh. Điều quan trọng là người lớn phải giữ bình tĩnh để giải quyết tình huống và tránh những biến chứng xấu. Bạn có thể liên hệ đến Bệnh viện Đa khoa Phương Đông để được hướng dẫn chi tiết cách xử lý cũng như được tư vấn các vấn đề sức khỏe khác.