Hạ huyết áp tư thế: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Hạ huyết áp tư thế là gì?

Hạ huyết áp tư thế là tình trạng huyết áp giảm xuống đột ngột khi đứng dậy từ tư thế nằm hoặc ngồi. Theo nghiên cứu, hạ huyết áp tư thế là khi huyết áp tâm thu giảm liên tục ít nhất 200mmHg hoặc huyết áp tâm trương giảm 10mmHg trong 3 phút sau khi đứng dậy từ tư thế nằm ngửa trong 5 phút. 

Tình trạng huyết áp giảm đột ngột thường do phản xạ tự chủ bị suy yếu, mất thể tích hoặc tác dụng phụ của thuốc. Hạ huyết áp tư thế có thể tăng nguy cơ mắc bệnh và tử vong cao hơn so với người bình thường bị té ngã bất ngờ dẫn đến nhập viện

Người bệnh gặp tình trạng hạ huyết áp đột ngột khi thay đổi tư thế 

Khi nào thường xảy ra hạ huyết áp tư thế?

Hạ huyết áp tư thế thường xảy ra khi cơ thể thay đổi tư thế đột ngột, đặc biệt khi chuyển từ tư thế nằm hoặc ngồi sang đứng. Tình trạng này có thể xuất hiện sau khi đứng lâu, đặc biệt sau khi tắm nước nóng hoắc khi thời tiết nắng nóng. 

Thời điểm dễ xảy ra hạ huyết áp tư thế là sáng sớm, khi cơ thể chuyển từ trạng thái nằm nghỉ sang tư thế ngồi hoặc đứng đột ngột. Khi ở tư thế nằm, người bệnh cảm thấy khó thở, đau ngực hoặc chóng mặt. 

Ngoài ra, tình trạng này thường có thể xảy ra sau bữa ăn, đặc biệt là bữa ăn chứa nhiều carbohydrate, do máu dồn về hệ tiêu hóa. Một số người có thể gặp tình trạng này khi thay đổi tư thế đột ngột trong quá trình tập thể dục hoặc sau khi uống rượu. 

Một số nguyên nhân gây hạ huyết áp tư thế

Hạ huyết áp tư thế có thể đến từ nhiều nguyên nhân khác như nguyên nhân thần kinh, không thần kinh hoặc liên quan đến tác dụng phụ của thuốc. 

Nguyên nhân thần kinh

Hạ huyết áp tư thế do thần kinh là đặc trưng bởi sự mất ổn định tự chủ thức phát do bệnh thần kinh, lão hóa hoặc thoái hóa thần kinh. 

• Bệnh lý thần kinh ngoại biên gồm: Bệnh thần kinh do đái tháo đường, suy thận, bệnh tự miễn, thấp khớp, cận ung thư, phẫu thuật cắt giao cảm,... 
• Các bệnh thần kinh trung ương: Bệnh Parkinson, teo đa hệ thống (hội chứng Shy-Drager), đột quỵ, suy giảm chức năng tự chủ thuần túy. 
• Bệnh lý tủy sống: Viêm tủy cắt ngang, khối u,.. 

Các bệnh lý thần kinh ngoại biên có thể là nguyên nhân của bệnh

Nguyên nhân tim mạch

• Giảm thể tích tuần hoàn: Suy thượng thận, mất nước, xuất huyết,... 
• Giảm trương lực co thắt mạch máu: Người bệnh nằm lâu, lượng kali máu giảm
• Giảm cung lương tim: Hẹp động mạch chủ, suy tim, viêm màng ngoài tim co thắt, rối loạn nhịp tim, nhồi máu cơ tim. 
• Khác: U tủy thượng thận, suy tĩnh mạch ngoại biên, cường Aldosterone,... 

Do tác dụng phụ của thuốc

Một số loại thuốc gây ra tác dụng phụ như: 

• Thuốc giãn mạch: Ức chế canxi, Nitrate,... 
• Hoạt hóa thần kinh tự chủ: Thuốc chống trầm cảm 3 vòng hoắc 4 vòng, ức chế alpha, thuốc chống loạn thần,...

Không rõ nguyên nhân

Hạ huyết áp tư thế không rõ nguyên nhân là cụ thể gây ra tình trạng này. Mặc dù không xác định được nguyên nhân chính xác nhưng vẫn có thể điều trị giúp giảm thiểu triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng bằng các phương pháp khác nhau. 

Có khá nhiều trường hợp không xác định rõ nguyên nhân cụ thể

Các yếu tố nguy cơ của tụt huyết áp tư thế

Bên cạnh một số nguyên nhân, có các nhóm đối tượng có nguy cơ mắc tình trạng tụt huyết áp tư thế cao hơn bình thường. Cụ thể như: 

• Tuổi tác: Hạ huyết áp tư thế thường gặp người từ 65 tuổi trở lên, các tế bào đặc biệt gần tim và động mạch cổ kiểm soát huyết áp chậm lại khi già đi. Lúc này, tim cũng khó tăng tốc để bù đắp tình trạng huyết áp giảm. 
• Thuốc: Các thuốc có thể tăng nguy cơ tụt huyết áp tư thế như thuốc điều trị bệnh parkinson, thuốc chống trầm cảm, thuốc chống loạn thần, thuốc giãn cơ, các loại thuốc điều trị huyết áp hoặc bệnh tim (thuốc lợi tiểu, thuốc chẹn alpha, thuốc chẹn beta, thuốc chẹn kênh canxi,...), thuốc điều trị rối loạn cương dương,... 
• Một số bệnh: Người mắc bệnh về van tim, đau tim, suy tim, bệnh Parkinson, bệnh thần kinh đái tháo đường,... có nguy cơ mắc tụt huyết áp tư thế cao hơn bình thường. 
• Tiếp xúc với nhiệt: Trong môi trường nóng, cơ thể đổ nhiều mồ hôi và mất nước gây huyết áp giảm. 
• Nằm trên giường trong thời gian dài: Người bệnh nằm trong thời gian dài do bệnh tật hoặc chấn thương có thể bị hạ huyết áp tư thế.
• Lạm dụng rượu: Uống nhiều rượu trong thời gian dài có thể tăng nguy cơ tụt huyết áp tư thế. 

Các triệu chứng của người bị hạ huyết áp tư thế

Triệu chứng của tụt huyết áp tư thế thường kích hoạt do thay đổi tư thế đột ngột và có thể khắc phục tạm thời bằng cách nằm hoặc ngồi xuống. Triệu chứng phổ biến của bệnh là choáng váng hoặc chóng mặt khi đứng lên sau ngồi hoặc nằm. Các triệu chứng kéo dài khoảng vài phút. Ngoài ra, người bệnh có xuất hiện các biểu hiện thường gặp bao gồm: 

• Cảm giác quay cuồng hoặc mất thăng bằng. 
• Ngất xỉu
• Mất ý thức tạm thời
• Lú lẫn

Một số triệu chứng ít phổ biến hoặc không cụ thể bao gồm: 

• Khó tập trung
• Mờ mắt
• Mệt mỏi
• Đau ngực
• Đau lưng
• Đau chi dưới
• Đau vùng cổ sau và vai

Mất thăng bằng khi đứng dậy là một trong những triệu chứng điển hình

Nên làm gì khi bị hạ huyết áp tư thế?

Nếu bị tụt huyết áp tư thế, cần xử lý nhanh chóng và đúng cách giúp người bệnh giảm triệu chứng và hạn chế các biến chứng nguy hiểm: 

• Nếu cảm thấy chóng mặt hoặc choáng váng khi đứng lên, nên ngồi hoặc nằm xuống ngay để tránh bị ngã hoặc ra hiệu cho người ở gần hỗ trợ. 
• Nâng chân cao hơn tim để máu dồn về não nhanh hơn. 
• Uống nước để bổ sung nước cơ thể giúp cải thiện tình trạng. 
• Đo huyết áp để kiểm tra mức độ hạ huyết áp nếu có sẵn máy đo. 
• Khi tình trạng đã ổn định nên đứng dậy từ từ và cẩn trọng, tránh động tác đột ngột để giảm nguy cơ tái phát.

Xem thêm:

• Bệnh Parkinson là gì? Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị
  
• Suy tim: Căn bệnh nguy hiểm ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống
  

Một số biến chứng có thể gặp khi hạ huyết áp tư thế

Hạ huyết áp tư thế có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt đối với người cao tuổi hoặc người có bệnh lý nền. Một số biến chứng thường gặp bao gồm: 

• Chấn thương do ngã: Người bệnh dễ bị choáng váng và ngất xỉu gây té ngã, gãy xương. Đặc biệt, người cao tuổi dễ bị gãy xương khi ngã do loãng xương. 
• Chấn thương não: CHấn thương não do ngã khi bị hạ huyết áp có thể từ nhẹ đến nặng (chấn động, chảy máu não,...) Chấn thương có thể gây vấn đề về nhận thức, trí nhớ, vận động, thậm chí gây tổn thương não vĩnh viễn. 
• Sốc hoặc suy tạng: Kéo dài có thể giảm máu cung cấp đến các cơ quan quan trọng gây sốc hoặc suy tạng. Các cơ quan như thận, gan, não,... rất nhạy cảm với tình trạng thiếu máu cục bộ. Suy tạng gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm và đe dọa tính mạng người bệnh. 
• Đột quỵ: Tụt huyết áp tư thế làm giảm lưu lượng máu đến não, tăng nguy cơ đột quỵ. Tình trạng này có thể gây tổn thương não vĩnh viễn, khiến người bệnh mất chức năng vận động, nhận thức, để lại di chứng lâu dài. 
• Bệnh tim mạch: Tụt huyết áp tư thế sẽ làm tăng gánh nặng cho tim, từ đó người bệnh có thể có nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. 

Đột quỵ là một biến chứng nguy hiểm của hạ huyết áp tư thế

Phương pháp chẩn đoán bệnh hạ huyết áp tư thế

Chẩn đoán hạ huyết áp tư thế dựa vào tiền sử bệnh và quá trình thăm khám, kiểm tra các dấu hiệu sinh tồn, đặc biệt là người cao tuổi. Một số phương pháp chẩn đoán thường được chỉ định như:

• Đo và theo dõi huyết áp: Thực hiện khi người bệnh ở tư thế ngồi và đứng
• Xét nghiệm máu: Cung cấp các thông tin về sức khỏe tổng thể gồm lượng đường trong máu, lượng hồng cầu,...
• Điện tâm đồ: Giúp bác sĩ phát hiện những dấu hiệu bất thường về nhịp tim, cấu trúc tim,... 
• Siêu âm tim: Giúp quan sát hình ảnh tim chuyển động, hiển thị lưu lượng máu qua tim và van tim. 
• Nghiệm pháp Valsalva: Phương pháp này giúp xác định quá trình hoạt động của hệ thần kinh tự chủ có tốt không. Người bệnh sẽ hít thật sâu và đầy không khí qua môi, nhịp tim và huyết áp sẽ được kiểm tra trong quá trình này. 
• Nghiệm pháp bàn nghiêng: Người bệnh nằm ngửa trên bàn phẳng nghiêng, phần thân được nâng lên. Bàn nghiêng từ vị trí nằm ngang sang vị trí thẳng đứng hoặc gần thẳng đứng. Lúc này, huyết áp và mạch sẽ được đo thường xuyên giúp xác định tư thế gây ngất. 
• Nghiệm pháp gắng sức: Người bệnh sẽ thực hiện đạp xe ở các tốc độ khác nhau, tăng dần sau mỗi 3 phút. Qua đó, bác sĩ sẽ xác định được những thay đổi hoặc bất thường ở tim qua sóng siêu âm. 

Phương pháp điều trị hạ huyết áp tư thế

Hạ huyết áp tư thế được điều trị với mục tiêu là tập trung vào nguyên nhân gây tụt huyết áp tư thế, từ đó xây dựng phương án điều trị giúp giảm các triệu chứng và ngăn ngừa các bệnh liên quan. 

Nếu nguyên nhân do mất nước, người bệnh cần bổ sung nhiều nước hơn. Nếu nguyên nhân đến từ thuốc gây ra các tác dụng phụ, bác sĩ sẽ cân nhắc thay đổi liều lượng hoặc ngừng sử dụng thuốc. 

Với tình trạng nhẹ, người bệnh chỉ cần ngồi hoặc nằm xuống khi gặp tình trạng choáng váng khi đổi tư thế. Thông thường các triệu chứng sẽ tự biến mất sau khi nghỉ ngơi. 

Nếu người bệnh thay đổi lối sống nhưng không cải thiện tình trạng bệnh, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc để tăng huyết áp hoặc tăng thể tích máu. Đơn thuốc sẽ phụ thuộc vào loại hạ huyết áp tư thế mà người bệnh mắc phải. Một số loại thuốc thường được dùng trong điều trị bệnh như: Midodrine, Droxidopa, Fludrocortisone hoặc pyridostigmine,... 

Chỉ định sử dụng thuốc giúp cải thiện tình trạng bệnh

Các biện pháp phòng ngừa bệnh hạ huyết áp tư thế

Để hạn chế nguy cơ mắc bệnh tụt huyết áp tư thế, người bệnh có thể áp dụng một số biện pháp sau giúp ngăn ngừa tình trạng, bao gồm: 

• Uống đủ 1,5-2 lít nước mỗi ngày giúp tránh tình trạng mất nước. 
• Hạn chế sử dụng rượu, bia, thuốc lá và các chất kích thích. 
• Giảm lượng muối trong khẩu phần ăn giúp hạn chế huyết áp tăng vượt mức cho phép. 
• Nếu bị giảm huyết áp sau khi ăn, có thể chia nhỏ thành nhiều bữa giúp cải thiện tình trạng. 
• Sử dụng tất nén vào ban ngày và tháo ra khi đi ngủ hoặc nằm xuống. 
• Luyện tập thể dục thể thao đều đặn mỗi ngày với cường độ vừa phải. 
• Kéo giãn và uốn cong cơ bắp chân trước khi đổi từ tư thế ngồi sang đứng. 
• Nâng đầu giường cao khi ngủ giúp chống lại tác động trọng lực. 

Với những đối tượng có nguy cơ bị hạ huyết áp tư thế cần thăm khám tim mạch định kỳ để phát hiện sớm các vấn đề về tim mạch và đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh. Dựa vào kết quả thăm khám, bác sĩ sẽ khuyến nghị điều trị phù hợp gồm điều chỉnh thuốc, thay đổi lối sống hoặc các biện pháp can thiệp khám. 

Uống đủ nước mỗi ngày giúp giảm nguy cơ mắc bệnh

Quý khách nếu xuất hiện tình trạng chóng mặt, hoa mắt khi đổi tư thể từ nằm hoặc ngồi sang đứng có thể liên hệ với Trung tâm Tim mạch và Đột quỵ Quốc tế Phương Đông để được thăm khám, tư vấn và điều trị với các bác sĩ chuyên khoa Tim mạch qua Hotline 1900 1806 hoặc Đặt lịch khám. Nhân viên của Bệnh viện sẽ nhanh chóng tư vấn và hỗ trợ Quý khách trong thời gian sớm nhất. 

Hạ huyết áp tư thế là có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được can thiệp điều trị. Người bệnh khi xuất hiện các triệu chứng, cần nhanh chóng đến Bệnh viện có chuyên khoa Tim mạch để được thăm khám, đưa ra phương án điều trị giúp giảm triệu chứng và ngăn ngừa tụt huyết áp tư thế. 

Qua bài viết này của Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, hy vọng đã cung cấp những thông tin hữu ích về bệnh hạ huyết áp tư thế. Người bệnh cần chủ động thăm khám ngay khi xuất hiện các triệu chứng để hạn chế tối đa các biến chứng nguy hiểm.