Màng nhĩ: Cấu tạo, chức năng và nhóm bệnh lý thường gặp

Màng nhĩ là gì?

Màng nhĩ (Eardrum) hay màng tai là một lớp màng mỏng bán trong suốt, hình dáng bầu dục, không phẳng mà lõm ở giữa. Bộ phận này có đường kính khoảng 8 - 10m, diện tích 74mm2 và có độ dày trung bình 0.1mm.

Màng tai có độ đàn hồi tốt, bịt kín lên hòm tai như một màng trống. Nhờ vậy chúng có khả năng rung lên nhằm đáp ứng với sóng âm, một yếu tố quan trọng trong quá trình cảm âm của cơ thể.

Hình ảnh màng nhĩ bình thường qua máy nội soi

Hình ảnh màng nhĩ bình thường có màu trắng đục, trắng ngọc trai hoặc trắng xám. Khi quan sát bằng máy nội soi có thể nhìn thấy thêm hình cán xương búa in trên bề mặt.

Độ tuổi càng lớn màng tai càng phát triển trở nên dày và cứng hơn khi chưa trưởng thành. Đây cũng là lí do khiến trẻ em dễ gặp các tổn thương liên quan đến màng tai, ví dụ như thủng màng nhĩ.

Cấu tạo màng nhĩ

Màng nhĩ được cấu tạo từ nhiều lớp khác nhau, gồm các màng với vị trí tổ chức riêng biệt. Hiểu rõ về cấu tạo bộ phận này giúp mỗi cá nhân nhận thức rõ ràng hơn về các bệnh lý nguy cơ tiềm ẩn, chủ động phòng tránh.

Màng nhĩ ở đâu?

Để trả lời câu hỏi màng nhĩ ở đâu bạn cần tìm hiểu cấu trúc tai. Tai con người được phân chia thành 3 phần chính, tai trong, tai giữa và tai ngoài:

• Tai trong là cơ quan sâu nhất gồm ốc tai, ống bán khuyên, tiền đình và mê đạo mà tai.
• Tai giữa là bộ phần chứa hòm nhĩ có màng nhĩ, chuỗi xương con giúp khuếch đại sóng âm và truyền sóng âm đến tai trong.
• Tai ngoài là cơ quan đảm nhiệm chức năng thu và dẫn âm thanh, gồm vành tai và ống tai.

Từ đây có thể trả lời màng nhĩ là bộ phận ngăn cách tai ngoài với tai giữa. Phía bên ngoài màng tai là các bộ phận ống tai, vành tai; mặt bên trong gồm các xương búa, xương đe và xương bàn đạp.

Cấu tạo

Màng nhĩ gồm màng chùng và màng căng được tạo thành 3 lớp tổ chức khác nhau. Hai màng này được giới hạn bởi nếp búa trước và nếp búa sau.

• Màng chùng hay màng mỏng nằm phía trên màng tai, có đặc tính mỏng và mềm. Bộ phận này tương ứng với khuyết thượng nhĩ, diện tích tương đối nhỏ.
• Màng căng hay phần dầy là phần chính nằm bên dưới, chắc và có diện tích lớn hơn màng chùng.

Về các lớp, màng nhĩ được cấu tạo với 3 lớp sắp xếp liên tiếp nhau từ ngoài vào trong. Gồm:

• Lớp biểu mô được nối tiếp với lớp da ống tai ngoài, có cấu tạo tế bào tương tự các phần da khác trên cơ thể nhưng không có các tổ chức tuyến, nang lông. Lớp da này có khả năng tự di trú ra bên ngoài.
• Lớp sợi gồm 2 lớp chính, có hình dạng như nan hoa bánh xe. Các lớp sợi tia bên ngoài bám với khung nhĩ, lớp sợi vòng bên trong bám vào cán búa tạo sự chắc chắn nhưng đàn hồi dẻo dai cho màng nhĩ.
• Lớp niêm mạc được nối liền kề với niêm mạc hòm nhĩ tai giữa.

Cấu tạo bộ phận màng tai

Màng nhĩ cách lỗ tai bao nhiêu cm?

Ở trẻ em màng nhĩ cách cửa tai trung bình 1.5 cm. Khoảng cách này ở người lớn có phần xa hơn, dao động khoảng 2.5cm.

Chức năng của màng nhĩ tai

Màng nhĩ được cấu tạo với hai chức năng chính, bao gồm dẫn truyền thính giác và bảo vệ tai giữa. Cụ thể như sau:

Thính giác

Màng nhĩ là cơ quan thiết yếu, đóng vai trò quan trọng đối với khả năng nghe của mỗi cá nhân:

• Sóng âm đi vào ống tai sẽ va chạm với màng tai để xuất hiện những rung động.
• Rung động này tiếp tục truyền đến chuỗi xương con tai giữa để khuếch đại, gửi đến ốc tai trong.
• Những tế bào lông lót ốc tai chứa lượng chất lỏng nhất định ở tai trong sẽ thu nhận rung động, tiếp tục mã hóa thành tín hiệu điện.
• Tín hiệu điện sẽ được dây thần kinh thính giác dẫn truyền đến não, tiếp nhận dưới dạng âm thanh mà con người thường nghe thấy được.

Chức năng dẫn truyền thính giác của màng tai

Bảo vệ

Như đã chia sẻ không chỉ đảm nhiệm chức năng thính giác, màng tai còn đóng vai trò như hàng rào bảo vệ tai khỏi các tác nhân gây hại như bụi bẩn, vi trùng, nước bẩn. Nếu màng tai bị thủng hoặc vỡ, tai giữa có nguy cơ bị nhiễm trùng cao.

Nhóm bệnh lý thường gặp

Màng nhĩ về cơ bản chỉ là một lớp màng mỏng nằm giữa tai ngoài và tai giữa, trước những tác động mạnh cơ quan này dễ dàng bị tổn thương hoặc thủng. Đặc biệt với nhóm đối tượng trẻ nhỏ, khoảng cách từ màng tai đến lỗ tai tương đối ngăn.

Dưới đây là một số bệnh lý màng tai mà bạn có thể gặp phải:

• Thủng màng nhĩ xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, phổ biến nhất do chấn thương, viêm tai giữa, thay đổi áp suất đột ngột,... Nếu kích thước lỗ thủng nhỏ màng nhĩ có thể tự làm lành, không gây tiến triển nhiễm trùng. Ngược lại với lỗ thủng to khó tự lành, tiềm ẩn nguy cơ nhiễm trùng.
• Xơ nhĩ (Tympanosclerosis) là tình trạng vôi hóa màng nhĩ, khiến rung động dây thanh suy giảm kéo theo thính lực giảm. Xơ nhĩ có thể phát triển ở màng tai hoặc phát triển rộng sang chuỗi xương con, thậm chí thông bào chũm.
• Nhiễm trùng màng tai phần lớn xuất phát từ vấn đề nhiễm trùng ở tai các vùng lân cận. Phổ biến nhất là do viêm tai ngoài, viêm tai giữa, cần được can thiệp điều trị sớm ngừa các biến chứng màng nhĩ không mong muốn.

Một số bệnh lý về màng nhĩ thường gặp

Yếu tố ảnh hưởng đến chức năng màng nhĩ

Màng nhĩ không chỉ bị ảnh hưởng bởi các bệnh lý phổ biến, một số nhóm yếu tố nguy cơ khác có thể làm suy giảm chức năng thông thường. Ví dụ như:

• Dị tật tai bẩm sinh với trường hợp điển hình như dị tật tai nhỏ khiến cấu trúc tai trẻ khuyết thiếu màng tai, tai giữa, tai trong hoặc thậm chí cả vành tai. Vấn đề này khiến việc tiếp nhận âm thanh của trẻ bị ảnh hưởng, cần can thiệp phẫu thuật tái tạo.
• Một số bệnh lý tai ngoài như khối u, dị vật, viêm nhọt ống tai,... có thể làm cản trở đường truyền dẫn âm thanh từ ống ngoài vào màng nhĩ, khiến bệnh nhân xuất hiện loạt triệu chứng như nghe kém, ù tai.
• Lão hóa là quá trình tự nhiên của con người, thường bắt đầu khi con người bước qua tuổi 50. Màng tai khi này xuất hiện các mảng xơ nhĩ, giảm độ đàn hồi, dày đục, thậm chí dễ hình thành các nút ráy tai ở vùng da ống tai ngoài.
• Thay đổi cấu trúc tai sau phẫu thuật có thể để lại sẹo trên màng nhĩ, khiến bộ phận này giảm độ đàn hồi và khả năng dẫn truyền. Với trường hợp dị tật tai nhỏ, dị tật không có vành tai cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi gắn máy trợ thính.
• Một số trường hợp khác cũng cần chú ý điều trị, tránh tác động tiêu cực lên chức năng màng tai: tai chảy nước, chảy mủ,... là triệu chứng điển hình của viêm tai giữa và thủng màng nhĩ.

Xem thêm: Thủng màng nhĩ có bị điếc không? Phương pháp điều trị

Chức năng màng tai có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau

Màng nhĩ tai nên chăm sóc như thế nào?

Tai là cơ quan có khả năng tự làm sạch do ống tai được cấu tạo có độ dốc nhất đi hướng ra ngoài. Khi nhai thức ăn các cử động hàm tham gia đẩy ráy tai ra ngoài một cách tự nhiên và dễ dàng.

Hướng dẫn chăm sóc màng tai sạch sẽ

Để vệ sinh tai sạch sẽ, tối ưu an toàn bạn chỉ nên dùng tăm bông ẩm lau nhẹ nhàng vùng tai ngoài. Tuyệt đối không chọc sâu vào bên trong, hành động này có thể đẩy ráy tai vào sâu hoặc gây thủng lớp màng tai.

Một số câu hỏi thường gặp?

Màng tai là cơ quan thiết yếu của tai, đảm nhiệm chức năng truyền âm thanh và bảo vệ tai giữa tránh khỏi các tác nhân gây hại. Tìm hiểu thêm các kiến thức bên lề giúp bạn có góc nhìn cụ thể hơn, sớm nhận biết các dấu hiệu bất thường và kịp thời có biện pháp xử lý.

Khả năng nghe nếu không có màng tai?

Nếu không có màng nhĩ bẩm sinh, trẻ sinh ra đối diện với nguy cơ thính giác bị sụt giảm nghiêm trọng hoặc thậm chí không nghe được. Khi này bệnh nhân cần được can thiệp y tế chuyên sâu với bác sĩ.

Màng nhĩ có cơ chế tự lành không?

Màng nhĩ bị thủng có thể tự lành nếu kích thước lỗ thủng không quá to và nghiêm trọng. Trường hợp phát sinh nhiễm trùng, những tổn thương có thể khó lành hơn, diễn tiến nặng.

Màng nhĩ có dễ bị thủng không?

Dù màng tai có độ đàn hồi và dẻo dai nhưng với độ dày chỉ khoảng 0.1mm, bộ phận này dễ dàng bị thủng trước những va chạm, âm thanh lớn hoặc áp suất.

Kết luận

Màng nhĩ là bộ phận thiết yếu của cơ thể con người, đảm nhiệm chức năng duy trì thính giác khỏe mạnh và bảo vệ tai tránh khỏi các tác nhân gây hại. Nếu màng thai gặp các vấn đề bất thường như viêm nhiễm, thủng, xơ hóa,... có thể gây loạt triệu chứng khó chịu như đau tai, chảy dịch, suy giảm thính lực nghiêm trọng.