Phế quản: Vị trí, cấu tạo và cách phòng tránh các bệnh lý liên quan

Vị trí của phế quản

Hệ hô hấp của con người được chia làm hai phần, bao gồm hệ hô hấp trên và hệ hô hấp dưới. Hệ hô hấp trên bao gồm các bộ phận mũi, hầu, họng, xoang, thanh quản,... với nhiệm vụ chính là thu thập và lọc không khí trước khi chuyển đến hệ hô hấp dưới. Hệ hô hấp dưới bao gồm khí quản, phế quản, phế nang, màng phổi và phổi, tham gia vào việc dẫn khí, lọc khí và thực hiện quá trình trao đổi khí.

Vai trò của hệ hô hấp rất quan trọng đối với sự sống của cơ thể người.

Phế quản là một ống dẫn khí thuộc hệ hô hấp dưới, nối tiếp phía dưới khí quản và nằm ở mức đốt sống ngực ở vị trí 4, 5. Phế quản sau đó chia thành các nhánh nhỏ đi sâu vào phổi, tạo thành cây phế quản. Từ nơi phân nhánh của khí quản đến rốn phổi, phế quản chia thành hai, tạo thành một góc khoảng 70 độ. Phế quản chính phải thường ngắn hơn, to hơn, và dốc hơn, điều này làm cho dị vật thường lọt vào phổi phải khi có sự cố. 

Cấu trúc hệ thống phế quản

Hệ thống phế quản được chia thành 2 phần chính: phế quản chính phải và phế quản chính trái.

• Phế quản chính phải bao gồm 10 phế quản phân thùy, phân chia thành ba nhánh lớn là phế quản thùy trên, thùy giữa và thùy dưới.
• Phế quản chính trái cũng đồng thời bao gồm 10 phế quản phân thùy, nhưng phân chia thành hai nhánh lớn là phế quản thùy trên và thùy dưới. 

Hình ảnh giải phẫu phế quản.

Sau khi các nhánh phế quản đi sâu vào trong phổi, chúng tiếp tục chia thành nhiều nhánh nhỏ hơn và cuối cùng kết thúc tại các phế nang. Nếu nhìn tổng thể, toàn bộ hệ thống phế quản ở con người có vẻ giống như một cấu trúc cây với nhiều nhánh phân nhánh, điều này thường được mô tả như cây phế quản.

Cấu tạo mô học của hệ thống phế quản

Hệ thống phế quản ở người được hình thành dưới dạng ống hình lăng trụ, với cấu trúc không hoàn toàn đồng nhất theo chiều dài của phế quản. Tuy nhiên, cấu trúc chung sẽ bao gồm 4 lớp chính:

- Lớp niêm mạc:

• Lớp niêm mạc lót mặt trong của phế quản, chứa các tế bào trụ giả tầng có lông chuyển và tuyến khí quản.
• Các lông chuyển này giữ lại bụi bẩn, vi khuẩn, và virus khi không khí đi qua, sau đó đẩy chúng ra ngoài thông qua cơ chế ho.

- Lớp đệm: Là lớp mô liên kết thưa, có vai trò như một đệm giữa các lớp khác nhau.

- Lớp cơ trơn (cơ Reissessen): là các cơ có khả năng co giãn dưới ảnh hưởng của hệ thần kinh tự động.

• Các cơ này có thể điều chỉnh khẩu kính đường dẫn khí để điều tiết lượng không khí vào phổi.
• Thần kinh giao cảm làm giãn cơ, trong khi thần kinh phó giao cảm làm co cơ.
• Sự co thắt của lớp cơ trơn này có thể gây ra các vấn đề như khó thở, thường xuyên gặp trong bệnh hen suyễn.

- Lớp sụn sợi:

• Chịu trách nhiệm tạo nên hình dạng ổn định cho phế quản, hỗ trợ vai trò chính là dẫn khí.
• Lớp sụn sợi không còn tồn tại ở các tiểu phế quản hô hấp.

Chức năng của phế quản

Phế quản đảm nhận hai chức năng chính: dẫn khí và bảo vệ phổi.

Chức năng Dẫn khí:

Phế quản là hệ thống ống dẫn khí từ môi trường bên ngoài cơ thể, sau khi đã đi qua các phần của hệ thống hô hấp trên như mũi, họng, và thanh quản, để đưa khí vào hai phổi.

Bằng cách phối hợp với sự vận động của cơ hô hấp, tính đàn hồi của phổi, và sự di chuyển của lồng ngực, áp suất âm được tạo ra trong phế nang, thúc đẩy khí đi vào phổi qua đường dẫn khí. Điều này làm cho phế quản không chỉ là ống dẫn khí đơn thuần mà còn thực hiện nhiều chức năng khác quan trọng để bảo vệ hệ thống hô hấp.

Chức năng Bảo vệ Phổi:

• Ngăn cản vật lạ
• Chất tiết chống nhiễm: Chất tiết của phế quản chứa immunoglobulin và các chất khác có tác dụng chống nhiễm khuẩn, giữ cho niêm mạc phế quản bền vững.
• Làm ẩm không khí để đảm bảo khí vào phổi được bão hòa hơi nước.
• Điều chỉnh nhiệt độ của khí hít vào, bảo vệ phế nang khỏi khí hít có thể quá nóng hoặc quá lạnh.
• Chức năng phát âm: khi luồng khí đi lên từ phổi qua phế quản làm hai dây thanh rung động và phát ra âm thanh.

Các bệnh phế quản thường gặp.

• Viêm phế quản: là trạng thái mà lớp niêm mạc của các ống phế quản, là những ống dẫn không khí đến và từ phổi, trở nên viêm nhiễm. 
• Bệnh suyễn (Asthma): là một bệnh liên quan đến hệ hô hấp, thường xuyên gây co thắt đột ngột đường hô hấp, thường do tác động của các tác nhân như dị ứng, không khí lạnh, hoạt động thể chất, hoặc kích thích cảm xúc.
• Viêm phế quản mãn tính: là một loại bệnh đặc trưng bởi sự tạo ra đờm nhầy nhiều trong phế quản và biểu hiện của ho và khạc đờm ít nhất 3 tháng liên tục trong một năm, kéo dài trong hai năm liên tiếp.

Ngoài ra, các bệnh liên quan đến phế quản có thể phát triển thành các bệnh lý liên quan đến đường hô hấp như nhiễm trùng phổi, áp xe phổi, … Người bệnh nên tiến hành thăm khám tại các cơ sở y tế, bệnh viện để được kiểm tra sâu và điều trị sớm nhất các bệnh lý liên quan đến đường hô hấp.

Thực hiện nội soi phế quản (theo chỉ định của bác sĩ) khi phát hiện những triệu chứng nặng.

Những lưu ý để bảo vệ sức khỏe đường hô hấp

Có thể nói, các bệnh lý liên quan đến phế quản thường xuyên xuất hiện. Để tránh các vấn đề sức khỏe liên quan đến đường hô hấp, hãy thực hiện những biện pháp sau:

• Giữ ấm và bảo vệ môi trường sạch sẽ bằng cách: lau chùi nhà cửa thường xuyên và thay đổi chăn nệm đều đặn.
• Hạn chế tiếp xúc với tác nhân có thể gây dị ứng như phấn hoa, lông chó mèo, mạt bụi nhà, .. và khói bụi cũng như khói thuốc lá.

Hạn chế tiếp xúc với người hút thuốc lá.

• Thực hiện cách ly với những người đang mắc các bệnh đường hô hấp để tránh lây nhiễm và bảo vệ sức khỏe của cả hai bên.
• Tiêm vaccine phòng bệnh: các bệnh như phế cầu và Haemophilus influenzae để đảm bảo hệ thống miễn dịch mạnh mẽ và giảm nguy cơ bị các bệnh lý hô hấp.

Những biện pháp trên không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe của phế quản mà còn giúp chăm sóc cả hệ thống hô hấp cũng như cơ thể mỗi chúng ta. 

Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những kiến thức cơ bản, hữu ích về phế quản - một thành phần quan trọng trong mắt xích hệ hô hấp. Hãy quan tâm đến sức khỏe của bản thân bằng cách thăm khám thường xuyên khi có dấu hiệu bất thường. Quý khách hàng có nhu cầu vui lòng liên hệ hotline 1900 1806 hoặc nhắn tin qua đây để đặt lịch khám sớm nhất tại Bệnh viện Đa khoa Phương Đông.