Sa sút trí tuệ ở người cao tuổi không chỉ là một phần của quá trình lão hóa mà còn là một hội chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến trí nhớ, tư duy và khả năng thực hiện các hoạt động thường ngày. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiện có khoảng 55 triệu người trên thế giới mắc chứng sa sút trí tuệ, và con số này dự kiến sẽ tăng gấp đôi vào năm 2050. Đáng lo ngại, nhiều người vẫn xem nhẹ những dấu hiệu ban đầu, khiến việc can thiệp trở nên muộn màng. Làm thế nào để nhận biết sớm, kiểm soát tiến triển của bệnh và tìm ra phương pháp phòng ngừa hiệu quả? Cùng tìm hiểu ngay!
Tình trạng sa sút trí tuệ ở người cao tuổi là như thế nào?
Sa sút trí tuệ ở người cao tuổi là một hội chứng lâm sàng xảy ra do tổn thương não với những biểu hiện đặc trưng làm suy giảm nhận thức như khả năng định hướng, ngôn ngữ, suy luận, trí nhớ, trí giác, điều hành, thực hiện hoạt động thường ngày ở người lớn tuổi. Bệnh có ảnh hưởng nghiêm trọng đến thể chất và tinh thần của người bệnh, cần được can thiệp kịp thời, kiểm soát tích cực cùng sự quan tâm chăm sóc đặc biệt.
Hội chứng sa sút trí tuệ có thể là hậu quả của các tình trạng bệnh lý như Alzheimer (chiếm 60-70%), tăng huyết áp, đái tháo đường, béo phì, huyết áp thấp, tăng mỡ máu, nhồi máu não đa ổ, sử dụng chất kích thích, lạm dụng đồ uống có cồn, do di truyền, trầm cảm,...
Sa sút trí tuệ ở người cao tuổi gây tổn thương não dẫn đến suy giảm trí nhớ
Theo ước tính của WHO, cứ 3s thì thế giới lại có thêm 1 người bị sa sút trí tuệ và số người bị bệnh có thể tăng lên gấp đôi sau 20 năm. Chi phí chăm sóc người bệnh dự tính khoảng 800 tỷ USD.
Tại Việt Nam, hiện cũng không nằm ngoài xu hướng đó. Từ năm 2011, khi chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số đã có 11% số dân là những người > 60 tuổi và là một trong 10 nước có tốc độ già hóa nhanh nhất thế giới. Chính vì điều này đã đặt ra rất nhiều vấn đề cần giải quyết, nhất là trong công tác chăm sóc sức khỏe khi sa sút trí tuệ là bệnh điển hình nhất.
Dấu hiệu nhận biết sa sút trí tuệ ở người cao tuổi?
Để nhận biết dấu hiệu sa sút trí tuệ ở người già, đặc biệt trong giai đoạn đầu sẽ gặp không ít khó khăn, bởi các triệu chứng lúc này vẫn chưa rõ ràng có thể dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Tuy nhiên, nếu nhận thấy những bất thường trong sức khỏe, người bệnh cần đến những cơ sở uy tín để được thăm khám kịp thời. Một số dấu hiệu điển hình như:
- Quên tên người thân, nhận nhầm đồ dùng quen thuộc;
- Hay lẫn lộn với các sự kiện mới - cũ;
- Cảm xúc không ổn định, dễ bực tức, thường phản ứng bùng nổ cảm xúc với mọi người xung quanh;
- Gặp khó khăn trong việc vệ sinh cá nhân hàng ngày, ăn uống,...;
- Rối loạn định hướng về không gian, thời gian, bản thân khi đi ra đường rất dễ lạc, không tìm thấy đường về nhà;
- Trở nên sống khép kín, ngại tiếp xúc, thu mình khỏi công việc xã hội;
- Khả năng điều hành bị suy giảm như: Khả năng tính toán, sáng tạo, đưa ra quyết định, lập kế hoạch.
Bệnh sa sút trí tuệ ở người cao tuổi khởi phát từ nguyên nhân nào?
Bệnh sa sút trí tuệ ở người cao tuổi xuất hiện do các tổn thương hoặc mất kết nối giữa các tế bào thần kinh trong não bộ, gây nên gánh nặng lớn cho bản thân cũng như người thân và xã hội. Mỗi người bệnh sẽ có những triệu chứng không hẳn giống nhau.
Nguyên nhân phổ biến gây sa sút trí tuệ ở người cao tuổi chủ yếu là do bệnh Alzheimer
Các nguyên nhân chính được xác định là yếu tố gây bệnh bao gồm:
- Do thoái hóa thần kinh (bệnh Alzheimer);
- Sa sút trí tuệ thể Lewy;
- Bệnh Parkinson;
- Rối loạn thần kinh và chấn thương (chấn thương sọ não, xơ cứng rải rác);
- Các bệnh nhồi máu não, xuất huyết não, viêm não;
- Rối loạn nội tiết (đái tháo đường, cường giáp, suy giáp);
- Do sử dụng thuốc lá, lạm dụng các chất kích thích (rượu, ma túy)
Tham khảo:
Làm thế nào để điều trị bệnh sa sút trí tuệ ở người cao tuổi?
Bệnh sa sút trí tuệ ở người già hiện vẫn chưa có thuốc điều trị, các nhà khoa học vẫn đang nỗ lực tập trung nghiên cứu các hoạt động của con người có khả năng ngăn ngừa và làm chậm quá trình tiến triển của bệnh.
Một số phương pháp giúp cải thiện triệu chứng được bác sĩ chỉ định dành cho người bệnh như dùng các loại thuốc liên quan (thuốc ức chế cholinesterase, memantine,...), áp dụng các liệu pháp (trị liệu nghề nghiệp, thực hiện nhiệm vụ đơn giản hơn, thay đổi môi trường,...).
Bên cạnh đó, bản thân người bệnh cũng cần có những bài tập về chức năng nhận thức phù hợp, chăm sóc cơ thể đúng cách để gia tăng chất lượng sống cùng việc phối hợp điều trị các bệnh lý.
Cách phòng chống sa sút trí tuệ của người già
Phòng chống sa sút trí tuệ ở người già cần sự kết hợp của nhiều yếu tố, từ lối sống lành mạnh, chế độ dinh dưỡng khoa học đến việc duy trì hoạt động tinh thần và thể chất. Dưới đây là các biện pháp quan trọng giúp giảm nguy cơ mắc bệnh:
Can thiệp sớm bằng thuốc và duy trì lối sống khỏe mạnh là điều cần thiết cho người bệnh
- Duy trì chế độ dinh dưỡng lành mạnh: Người bệnh nên tăng cường thực phẩm giàu omega-3 (cá hồi, cá thu, quả óc chó), chất chống oxy hóa (rau xanh, trái cây tươi), và thực phẩm tốt cho tim mạch như dầu ô liu, ngũ cốc nguyên hạt. Hạn chế thực phẩm được chế biến sẵn, chứa nhiều đường và chất béo bão hòa.
- Rèn luyện trí não: Thông qua các hoạt động trí tuệ như đọc sách, giải đố, học ngoại ngữ, chơi cờ, chơi nhạc cụ giúp não bộ duy trì sự linh hoạt. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng, việc tham gia các hoạt động tư duy giúp giảm nguy cơ sa sút trí tuệ lên đến 30-50%.
- Tập thể dục mỗi ngày đều đặn: Bởi hoạt động thể chất không chỉ tốt cho tim mạch mà còn giúp duy trì lưu lượng máu đến não, ngăn ngừa suy giảm nhận thức. Các bài tập phù hợp cho người cao tuổi gồm đi bộ, yoga, bơi lội, thể dục dưỡng sinh. Theo Hiệp hội Alzheimer, tập thể dục ít nhất 150 phút/tuần có thể giảm nguy cơ mắc bệnh
- Kiểm soát các bệnh lý nền: Các bệnh như cao huyết áp, tiểu đường, mỡ máu cao, béo phì có liên quan đến nguy cơ sa sút trí tuệ. Do đó, người cao tuổi cần kiểm soát tốt các chỉ số sức khỏe, uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ và đi khám định kỳ.
- Duy trì đời sống tinh thần tích cực: Cô đơn, trầm cảm có thể làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ. Người lớn tuổi nên duy trì các mối quan hệ xã hội, tham gia câu lạc bộ, hội nhóm, hoặc các hoạt động cộng đồng để tinh thần luôn vui vẻ, giảm căng thẳng.
- Ngủ đủ giấc và chất lượng: Người cao tuổi nên ngủ 7-8 giờ mỗi đêm, tránh nguy cơ hình thành các mảng beta-amyloid trong não và không nên sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ và duy trì giờ ngủ cố định.
- Hạn chế rượu bia, thuốc lá: Rượu bia và thuốc lá có thể làm tổn thương tế bào thần kinh, gây teo não và làm tăng nguy cơ mất trí nhớ. Do đó, cần hạn chế tối đa hoặc từ bỏ hoàn toàn các thói quen này.
Việc kết hợp nhiều biện pháp phòng ngừa trên có thể giúp giảm đáng kể nguy cơ sa sút trí tuệ ở người già, giúp họ duy trì trí nhớ và khả năng nhận thức tốt hơn khi về già. Nếu Quý khách có nhu cầu cần tư vấn về cách điều trị sa sút trí tuệ ở người cao tuổi có thể liên hệ với Bệnh viện Phương Đông qua Hotline 1900 1806 hoặc Đặt lịch khám để được bộ phận hỗ trợ nhanh chóng.
Kết luận
Sa sút trí tuệ ở người cao tuổi không thể đảo ngược hoàn toàn, nhưng việc phát hiện sớm và áp dụng các biện pháp can thiệp phù hợp có thể làm chậm tiến trình bệnh và cải thiện chất lượng sống cho người cao tuổi. Chế độ dinh dưỡng hợp lý, vận động thường xuyên, duy trì thói quen rèn luyện trí não và thăm khám định kỳ là những yếu tố quan trọng giúp bảo vệ trí nhớ.
