Tinh trùng bất thường là gì? Có mấy hình thức bất thường?

Tinh trùng bất thường là gì?

Tinh trùng bất thường là hiện tượng tinh trùng có các bất thường về hình thái, kích thước như tinh trùng đầu to, đầu không tròn, đuôi kép, đuôi không thẳng,... Điều này khiến chúng khó xâm nhập vào trứng, làm chậm quá trình thụ thai. 

(Hình 1 - Tinh trùng có thể dị dạng ở đầu, đuôi và đoạn nối)

Bệnh nhân không thể nhận biết được tình trạng bất thường của tinh trùng mà phải dựa vào kiểm tra chất lượng tinh trùng được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa. Thông thường, tỷ lệ tinh trùng bất thường ở mẫu tinh dịch của nam giới nhiều hơn từ 4 - 10% so với tinh trùng bình thường.

Những hình thái bất thường của tinh trùng 

Tinh trùng bình thường

Tinh trùng được coi là khoẻ mạnh nếu kết quả tinh dịch đồ cho thấy:

• Thể tích tinh dịch: 1,5 ml trở lên (hoặc từ 1,4 - 1,7ml)
• Tổng số lượng tinh trùng: 39 triệu (hoặc dao động từ 33 - 46 triệu)
• Nồng độ tinh trùng: 15 triệu/ml (hoặc dao động từ 12 - 16 triệu)
• Tổng nhu động: 40% trở lên (hoặc từ 38 - 42%)
• Khả năng vận động: 32% trở lên (hoặc từ 31 - 34%)
• Độ sống: 58% trở lên (hoặc từ 55 - 63%)
• Hình thái tinh trùng: 4% trở lên (hoặc từ 3 - 4%)

Cực khoái khô

Đây là tình trạng không xuất tinh và không có tinh trùng. Với cực khoái khô, người đàn ông có thể đạt “đỉnh” khi quan hệ nhưng không xuất tinh. Hoặc xuất tinh nhưng không có tinh trùng. Trên thực tế lâm sàng, đa số nam giới cực khoái khô không biết mình không phóng ra tinh trùng cho tới khi hiếm muộn và đi khám chuyên khoa mới phát hiện ra. 

(Hình 2 -Một số nam giới mặc dù lên đỉnh nhưng xuất tinh không có tinh trùng)

Bất thường này khiến nam giới có nguy cơ rất lớn bị vô sinh. Tất nhiên, một số bệnh nhân có thể điều trị được. Trong trường hợp tiên lượng xấu hơn, bệnh nhân sẽ được chỉ định sinh thiết tinh hoàn để lấy tinh trùng chưa trưởng thành. Những tinh trùng này sẽ được nuôi dưỡng trong phòng thí nghiệm, sau đó sử dụng với phương pháp IVF - ICSI, tiêm trực tiếp tinh trùng vào bào tương noãn để tạo phôi. 

Tinh dịch ít

Tinh trùng bất thường còn được thể hiện ở chỗ lượng tinh dịch của người đàn ông ít (ít hơn 1,5ml dung dịch). Bệnh có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, ví dụ như xuất tinh ngược dòng. Bất thường này có thể liên quan đến nguyên nhân tuổi tác, các bệnh lý nam khoa như giãn mạch thừng tinh hoàn, viêm nhiễm tại cơ quan sinh dục nam, giang mai, lậu,... 

(Hình 3 - So sánh tinh dịch bình thường và tinh dịch ít)

Đặc biệt là các bệnh lý viêm để hình thành sẹo gây tắc ống dẫn tinh, cản trở quá trình vận chuyển và xuất tinh. Ngoài ra, chế độ ăn uống, tổn thương thần kinh, chế độ ăn uống, tiếp xúc với chất độc hại,... cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến số lượng tinh dịch ít. 

Vô tinh

Vô tinh là tình trạng không có tinh trùng khi xuất tinh, một trong các biểu hiện của vô sinh nam rất nghiêm trọng. Tương tự như cực khoái khô, bất thường này chỉ được phát hiện qua các các xét nghiệm chuyên khoa mà bệnh nhân không thể tự nhận biết. 

Dây là hệ quả của dị tật bẩm sinh ở cơ quan sinh dục nam, rối loạn di truyền, cân bằng nội tiết tố, viêm tinh hoàn do quai bị,....

(Hình 4 -Một số nam giới rơi vào trường hợp không có tinh trùng trong tinh dịch)

Mật độ tinh trùng thấp

Nếu số lượng tinh trùng thấp hơn bình thường thì bệnh nhân có thể đang bị thiếu tinh. Có nhiều mức độ thiếu tinh như:

• Thiếu tinh nhẹ
• Thiếu tinh trung bình
• Thiểu tinh nặng

Điều đáng nói là tình trạng này không dễ phát hiện, chỉ có thể được các chẩn đoán liên quan đến sức khỏe sinh sản. Đồng thời, mật độ tinh trùng thấp thường đi kèm với các tinh trùng bất thường về khả năng di chuyển, hình dạng,...

Dưới khía cạnh sinh sản, đa số các đàn ông có mật độ tinh trùng thấp vẫn có cơ hội làm cha tự nhiên. Tuy nhiên, những trường hợp nặng cần phải đến sự hỗ trợ của các phương pháp hỗ trợ sinh sản như IVF, IUI,...

(Hình 5 - Các mật độ bất thường của tinh trùng)

Tinh trùng kém di động

Di chuyển kém cũng là một trong số các hình thức tinh trùng bất thường. Khác với quỹ đạo di chuyển theo đường thẳng hoặc hình tròn, chúng di chuyển lệch hướng. Kém di động không xuất hiện một mình

Quái tinh

Các hình thái bất thường của tinh trùng có thể kể đến:

• Kích thước đầu bất thường: Đầu tinh trùng quá lớn hoặc quá nhỏ hay hình dạng không đều
• Đuôi tinh trùng cong, ngắn hoặc thiếu hoàn toàn. Tinh trùng có hai, nhiều đầu hoặc nhiều đuôi
• Một số tinh trùng có thể hoàn toàn thiếu đầu hoặc đuôi…

Các vấn đề này có thể ảnh hưởng đến khả năng di chuyển của tinh trùng khiến khả năng di chuyển của tinh trùng kém và giảm khả năng thụ tinh. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình huống này, trong đó thường thấy nhất là do di truyền.

(Hình 6 - Các trường hợp bất thường đầu ở tinh trùng)

Thiểu nhược quái tinh

Khi tất cả các thông số của tinh trùng như số lượng, khả năng di chuyển và hình dạng của chúng đều bất thường sẽ dẫn đến vô sinh nam.

(Hình 7 - Ví dụ về thiểu nhược quái tinh)

Tinh trùng hoại tử

Đây là hiện tượng khá hiếm gặp của tinh trùng hoại tử hay tinh trùng có mủ. Tất cả tinh trùng đều bị chế, nguyên nhân chưa xác định và rất hiếm gặp 

Tăng bạch cầu trong tinh dịch

Khi số lượng tế bào bạch cầu trong máu tăng cao thì còn được gọi là tình trạng mủ tinh dịch. Tinh trùng không hẳn bất thường nhưng tinh dịch có thể có các vấn đề như số lượng bạch cầu cao dẫn đến tổn thương tinh trùng, giảm khả năng sinh sản. Đây là dấu hiệu cảnh báo người bệnh đang bị bệnh nhiễm trùng hoặc tự miễn nào đó. 

Tinh trùng bất thường do đâu?

Có nhiều nguyên nhân khiến hình thái tinh trùng bị ảnh hưởng, dẫn đến bất thường. Cụ thể như sau:

• Gốc tự do: Điện từ của gốc tự do có thể tác động lên tinh trùng, làm tăng tỷ lệ tinh trùng bất thường, từ đó chất lượng cũng như khả năng sinh sản nam giới bị sụt giảm.
• Tuổi tác: Giống với phụ nữ, đàn ông càng lớn tuổi (sau 40 tuổi) thì chất lượng tinh trùng càng giảm, nguy cơ khuyết tật tăng cao. Thời điểm này cũng xuất hiện nhiều bệnh lý ở người lớn tuổi, ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng và khả năng thụ tinh.
• Môi trường sống: Một môi trường sống có nhiều chất độc hại, khói bụi sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe cá nhân, từ đó làm suy giảm số lượng cũng như chất lượng tinh trùng. Khi khởi phát tinh trùng bất thường, nam giới có thể phải đối mặt với vấn đề khác như vô sinh.
• Thiếu chất dinh dưỡng: Cơ thể không được cung cấp nguồn dinh dưỡng đầy đủ sẽ dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng, trong đó có tinh trùng bất thường.
• Lối sống thiếu lành mạnh: Thường xuyên sử dụng rượu, bia, cà phê, thuốc lá làm ảnh hưởng, gây hại đến sức khỏe cũng như chất lượng tinh trùng.

(Hình 8 - Nam giới uống nhiều chất kích thích có thể ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng)

Phương pháp chẩn đoán

Xét nghiệm tinh dịch đồ sẽ được thực hiện cho trường hợp này. Bệnh nhân sẽ được đánh giá chất lượng tinh trùng như sau:

• Lượng tinh dịch: Khi xuất tinh, tinh dịch phải đạt từ 2 - 5ml. trong mỗi ml tinh dịch phải có 60 - 80 triệu tinh trùng. Tinh dịch không loãng cũng không vón cục mà có độ đặc sệt vừa phả
• Số lượng tinh trùng: Số lượng tinh trùng bình thường là >= 15 triệu/ ml tinh dịch được xuất tinh
• Hình thái tinh trùng (kích thước và hình dạng): Bao gồm xem xét kích thước đầu đuôi và hình dáng bên ngoài. Trên thực tế, hình dạng đầu rất quan trọng vì nó có thể ảnh hưởng đến khả năng xâm nhập của tinh trùng vào trứng.
• Khả năng chuyển động: Dưới kính hiển vi, nhân viên y tế sẽ quan sát số lượng tinh trùng di động. Nếu 40% tinh trùng chuyển động thì được coi là bình thường

(Hình 9 - Xét nghiệm tinh dịch đồ được sử dụng để kiểm tra chất lượng tinh trùng)

Cách điều trị tinh trùng bất thường đầu

Sau khi có kết quả xét nghiệm tinh dịch đồ, dựa vào diễn biến bệnh lý và tình trạng sức khoẻ, bệnh nhân sẽ được yêu cầu:

• Thay đổi lối sống bằng cách bỏ hút thuốc, không uống rượu bia và điều chỉnh lại chế độ dinh dưỡng
• Dùng thuốc hỗ trợ tăng sức khoẻ của tinh trùng, đánh giá lại tác dụng của các loại thuốc đã được kê đơn cho bệnh nếu có 
• Phẫu thuật

Tuy nhiên, người bệnh cũng cần lưu ý, hiệu quả chữa bệnh còn phụ thuộc vào thời gian điều trị. Bệnh nhân cần điều trị lâu dài, có thể kết hợp giữa các phương pháp và thay đổi cách điều trị nếu các cách điều trị trên không mang lại tín hiệu khả quan.

Biện pháp phòng tránh tinh trùng bất thường đầu là gì?

Để chủ động phòng tránh các hình thức tinh trùng bất thường xuất hiện, người bệnh cần:

• Chế độ ăn giàu dinh dưỡng: Nên bổ sung vào thực đơn những thực phẩm giàu protein như thịt, cá, trứng, sữa, rau xanh. Đồng thời cung cấp các thực phẩm có hàm lượng vi chất cao như kẽm, magie, canxi, sắt, axit folic, bổ sung năng lượng và cải thiện sức đề kháng.
• Loại bỏ thói quen thiếu lành mạnh: Hạn chế, tránh tuyệt đối rượu, bia, đồ uống có cồn, thuốc lá. Hoặc cố gắng giới hạn số lần, liều lượng sử dụng trong ngày, giảm tối đa tác động đến tinh trùng.
• Tập thể dục đều đặn: Một chế độ tập luyện thể dục phù hợp với cơ thể có thể cải thiện tình trạng sức khỏe, các cơ quan cơ thể hoạt động tốt hơn, đặc biệt chất lượng tinh trùng. Duy trì cân nặng ở giới hạn cho phép

(Hình 10 -Thường xuyên tập liệu thể dục thể thao điều độ để đảm bảo chất lượng tinh trùng)

• Lối sống tình dục điều độ: Nam giới nên quan hệ tình dục an toàn, tuân thủ một vợ một chồng, điều độ để giảm nguy cơ mắc bệnh xã hội, nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tinh trùng bất thường.
• Theo dõi, điều trị các vấn đề sinh sản ở cơ sở y tế chuyên khoa
• Tránh để tinh hoàn bị tăng nhiệt độ kéo dài
• Hạn chế tiếp xúc với các loại hoá chất, tia phóng xạ

Vì sao cần kiểm tra, đánh giá chất lượng tinh trùng

Đánh giá hình thái tinh trùng bất thường là một công tác quan trọng đối với sức khỏe sinh sản phái mạnh. Thông qua việc phân tích mẫu tinh dịch, bạn sẽ được cung cấp các thông tin như:

• Số lượng tinh trùng trong mẫu nhiều hay ít.
• Tổng số tinh trùng trên một đơn vị thể tích tinh dịch, mật độ tinh trùng xuất hiện cao hay thấp.
• Khả năng sống sót của tinh trùng tốt hay yếu.
• Tình trạng di chuyển của tinh trùng, cho biết tốc độ cũng như khả năng di chuyển.

(Hình 11 - Kiểm tra, đánh giá chất lượng tinh trùng)

Kỹ thuật này sẽ cho biết các vấn đề bất thường của tinh trùng, dựa vào tình trạng hiện tại để đưa ra phương pháp điều trị phù hợp. Tùy hình thái, nguyên nhân chính gây bệnh sẽ có hướng xử lý có thể làm giảm số lượng tinh trùng khuyết tật.

Trong trường hợp tinh trùng bất thường tham gia thụ thai, chúng sẽ chứa những đoạn mã gen chưa hoàn thiện. Khi diễn ra quá trình hợp tử, tạo phôi thai sẽ dẫn đến những bất thường, dị tật bẩm sinh ở thai nhi.

Câu hỏi liên quan

 Tinh trùng bất thường có thụ tinh được với trứng không?

Tuỳ thuộc vào hình thức và mức độ bất thường sẽ ảnh hưởng đến khả năng thụ tinh của trứng với tinh trùng. Một số trường hợp tinh trùng bất thường vẫn kết hợp được với trứng. Tuy nhiên, rủi ro về sức khoẻ của em bé khi chào đời vẫn khá lớn.

(Hình 12 - Tinh trùng dị dạng vẫn có thể thụ tinh với trứng )

Nguy cơ khi thụ tinh bằng tinh trùng bất thường

Tinh trùng thụ thai kết hợp với trứng có thể dẫn đến: sảy thai, sinh non, thai lưu, thai dị dạng,...

Tinh trùng bất thường có chữa trị được không?

Dựa vào tình huống của từng ca bệnh, bác sĩ sẽ đánh giá và xây dựng phác đồ điều trị hiệu quả. Tuy nhiên, điều chắc chắn rằng, tinh trùng bất thường không thể tự khỏi, bệnh nhân cần phối hợp khám chữa bệnh với các bác sĩ chuyên khoa càng sớm càng tốt.

Khoa Nam học, Bệnh viện Đa khoa Phương Đông là một trong các địa chỉ thăm khám Nam khoa bởi các ưu điểm nổi bật. Về con người, các bác sĩ, nhân viên y tế thực hiện khám chữa bệnh đều đã được đào tạo tại các trường Đại học hàng đầu và có kinh nghiệm thực tiễn ở các Bệnh viện Nam khoa hàng đầu. 

(Hình 13 -  Kiểm tra sức khoẻ sinh sản là hết sức cần thiết)

Về dịch vụ, Khoa cung cấp đa dạng các gói dịch vụ Khám sức khỏe Nam khoa định kỳ, Gói khám tiền hôn nhân,... cho tới phẫu thuật nội soi tạo hình, phẫu thuật tìm tinh trùng, cấp cứu, triệt sản nam,... Phục vụ dịch vụ trong khuôn viên khách sạn 5 sao, cơ sở vật chất hàng đầu như phòng mổ vô khuẩn, dụng cụ dao điện cao tần, kính vi phẫu, hệ thống oxy - khí nén hiện đạo,... giúp các anh em luôn an tâm, thoải mái và tiết kiệm thời gian khi thăm khám,

Như vậy, tinh trùng bất thường tuy không đe dọa đến tính mạng nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe sinh sản và hạnh phúc gia đình của nam giới. Do đó, cách tốt nhất là nam giới nên đi khám Nam khoa định kỳ để được thăm khám và điều trị sớm, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra.