Tuyến tụy là cơ quan nhỏ nằm sâu trong ổ bụng, giữ vai trò quan trọng trong tiêu hóa và điều hòa đường huyết. Tuy nhiên, không nhiều người hiểu rõ về tụy và các bệnh lý liên quan, đặc biệt là viêm tụy. Viêm tụy là tình trạng tuyến tụy bị tổn thương, sưng viêm cấp tính hoặc kéo dài mãn tính, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, thậm chí nguy hiểm tính mạng nếu không được can thiệp kịp thời.
Viêm tụy có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất ở người trưởng thành, đặc biệt là người uống rượu bia thường xuyên, người bị sỏi mật hoặc có chế độ ăn uống không khoa học. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu, đi khám và điều trị đúng cách sẽ giúp kiểm soát bệnh hiệu quả, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.
Phân loại viêm tụy
Viêm tụy được chia thành 2 loại chính:
- Viêm tụy cấp
- Khởi phát đột ngột, đau bụng dữ dội, có thể nguy hiểm tính mạng.
- Nguyên nhân hàng đầu: sỏi mật, rượu bia, tăng mỡ máu, chấn thương.
- Viêm tụy mạn
- Viêm kéo dài, tụy tổn thương dần dần, suy giảm chức năng.
- Nguyên nhân thường do rượu bia kéo dài hoặc hậu quả của viêm tụy cấp tái phát nhiều lần.
Nguyên nhân gây viêm tụy
Uống nhiều rượu bia: Rượu bia kích thích tụy tiết enzyme tiêu hóa ngay cả khi không ăn, dẫn đến tự tiêu hủy mô tụy.
Sỏi mật: Sỏi từ túi mật rơi xuống gây tắc ống tụy, dẫn đến viêm.
Tăng mỡ máu, tăng triglyceride: Mỡ máu quá cao làm rối loạn vi tuần hoàn tụy, gây viêm cấp.
Chấn thương bụng: Tụy nằm sâu nhưng vẫn có thể bị tổn thương do tai nạn giao thông, tai nạn sinh hoạt.
Nguyên nhân khác:
- Nhiễm virus (quai bị).
- Biến chứng sau phẫu thuật.
- Tác dụng phụ của thuốc (thuốc lợi tiểu, corticoid…).
Triệu chứng nhận biết viêm tụy
Viêm tụy cấp
- Đau bụng dữ dội vùng thượng vị lan ra sau lưng.
- Buồn nôn, nôn mửa, chán ăn.
- Chướng bụng, không trung tiện được.
- Sốt, mệt mỏi.
- Trường hợp nặng: Khó thở, tụt huyết áp, sốc.
Viêm tụy mạn
- Đau bụng âm ỉ tái diễn nhiều lần.
- Tiêu chảy mỡ, phân nhầy bóng do kém hấp thu.
- Sụt cân không rõ lý do.
- Tiểu đường thứ phát do tụy suy giảm chức năng tiết insulin.
Biến chứng nguy hiểm
- Suy đa tạng (sốc nhiễm khuẩn, suy thận cấp, suy hô hấp cấp).
- Áp xe tụy, hoại tử tụy.
- Tụy kém tiết enzyme tiêu hóa, gây suy dinh dưỡng mạn.
- Tiểu đường tụy.
- Tăng nguy cơ ung thư tụy.
Khi nào cần đi khám ngay?
- Đau bụng dữ dội, lan sau lưng.
- Buồn nôn, nôn nhiều, không ăn uống được.
- Vàng da, vàng mắt đột ngột.
- Sốt cao, chướng bụng.
Phương pháp chẩn đoán viêm tụy
Khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ hỏi tiền sử bệnh, thói quen ăn uống, rượu bia, tiền sử sỏi mật…
Xét nghiệm máu
- Amylase, Lipase tụy tăng cao (giai đoạn cấp).
- Rối loạn đường huyết, mỡ máu.
Chẩn đoán hình ảnh
- Siêu âm bụng: Phát hiện sỏi mật, tụy sưng.
- Chụp CT bụng có cản quang: Đánh giá mức độ tổn thương tụy.
- Chụp cộng hưởng từ mật tụy (MRCP): Tìm sỏi nhỏ, bất thường ống mật tụy.
Điều trị viêm tụy
Viêm tụy cấp
- Nhập viện cấp cứu.
- Nhịn ăn hoàn toàn, nuôi dưỡng tĩnh mạch.
- Giảm đau, truyền dịch, cân bằng điện giải.
- Điều trị nguyên nhân: Lấy sỏi mật, cai rượu.
- Trường hợp nặng: Dẫn lưu, phẫu thuật cắt bỏ mô tụy hoại tử.
Viêm tụy mạn
- Ăn ít mỡ, chia nhỏ bữa.
- Bổ sung enzyme tiêu hóa.
- Điều trị biến chứng tiểu đường, suy dinh dưỡng.
- Theo dõi sát nguy cơ ung thư tụy.
Chế độ ăn cho người viêm tụy
- Ăn ít mỡ động vật, ưu tiên mỡ thực vật.
- Tăng đạm dễ tiêu: cá, đậu phụ, thịt nạc.
- Bổ sung rau xanh, trái cây.
- Hạn chế đồ chiên rán, mỡ nội tạng.
- Tránh rượu bia, nước ngọt có gas.
Phòng bệnh viêm tụy
- Hạn chế rượu bia.
- Chế độ ăn cân đối, kiểm soát mỡ máu.
- Khám sức khỏe định kỳ, tầm soát sỏi mật.
- Điều trị sớm các bệnh lý đường mật.
Sai lầm phổ biến
- Tự uống thuốc giảm đau không rõ nguyên nhân.
- Lạm dụng bia rượu khi đã có dấu hiệu viêm tụy mạn.
- Chủ quan với đau bụng nhẹ, để đến khi nhập viện đã muộn.
Viêm tụy là bệnh lý nguy hiểm, diễn tiến phức tạp nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát tốt nếu phát hiện sớm, điều trị kịp thời và tuân thủ chế độ sinh hoạt lành mạnh. Đừng để những cơn đau bụng mơ hồ trở thành cơn ác mộng thực sự, hãy chủ động kiểm tra sức khỏe định kỳ và bảo vệ tuyến tụy của mình từ hôm nay.
Hình ảnh minh họa viêm tụy cấp
