Đau thần kinh tọa: Tổng quan, nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Tổng quan bệnh lý đau thần kinh tọa

Dây thần kinh tọa là dây thần kinh dài nhất của cơ thể, xuất phát từ phần dưới thắt lưng và kéo đến tận ngón chân. Mỗi người đều gồm hai dây thần kinh tọa nằm ở 2 bên trái phải và điều khiến tương ứng ở từng bên.

Ba chức năng chính của dây thần kinh này là chi phối, cảm giác vận động của dinh dưỡng và nuôi dưỡng các phần mà nó đi qua. 

Đau thần kinh tọa là gì?

Đau thần kinh tọa gây ra cảm giác đau dọc theo dây thần kinh tọa.

Đau thần kinh tọa (còn gọi là đau thần kinh hông to) gây ra cảm giác đau dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa. Bệnh nhân sẽ bị đau từ cột sống thắt lưng và mở rộng tới mặt ngoài của đùi, mặt trước ngoài cẳng chân, mắt cá phía ngoài cho đến tận các ngón chân. Tùy thuộc vào mỗi vị trí bị tổn thương mà hướng lan của cơn đau sẽ biểu hiện khác nhau. 

Bệnh đau thần kinh tọa có trị được khỏi không? 

Bệnh này có thể khiến các bệnh nhân bị đau nhiều nhưng đa số đều được điều trị khỏi chỉ trong vài tuần với phương pháp nội khoa nhưng không có sự can thiệp của phẫu thuật. Đối với những trường hợp nặng thì nguyên do chủ yếu là các bệnh lý liên quan đến ruột hoặc bàng quang, lúc này sẽ cần phẫu thuật để cải thiện bệnh. 

Đau dây thần kinh tọa có gây nguy hiểm không?

Bệnh này liên quan đến dây thần kinh tọa khá quan trọng, nhưng đa số các trường hợp đều tự khỏi thông qua các phương pháp điều trị khác nhau trong một vài tuần và không nguy hiểm đến tính mạng. 

Tuy nhiên, nếu bạn không chú ý thì bệnh sẽ trở nên nặng hơn, gây ra sự tàn phế làm suy giảm khả năng vận động và chất lượng cuộc sống. Vì vậy, nếu phát hiện bệnh thì cần đi bệnh viện ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm về sau.

Những người sau 30 tuổi là độ tuổi thường mắc bệnh đau thần kinh hông to. 

Nguyên nhân đau thần kinh tọa

Bệnh lý đau thần kinh hông to có thể xuất phát từ các nguyên nhân dưới đây: 

• Đa số bệnh nhân mắc phải bệnh này là vì dây thần kinh tọa bị phần đĩa đệm của cột sống lồi ra và đè bào. Đĩa đệm có nhiệm vụ làm giảm sốc và giảm sự ma sát cho các đốt sống. Vì vậy, nếu đĩa đệm bị thoát vị thì sẽ chèn vào các dây thần kinh xung quanh. 
• Một số trường hợp hiếm gặp là dây thần kinh tọa bị chèn ép bởi khối u, khối cơ, bị nhiễm trùng, bị chảy máu trong và các biến chứng từ mang thai, chấn thương hoặc gãy xương chậu. 
• Một vài nguyên nhân khác như: viêm khớp thoái hóa gây sưng tấy hoặc kích thích dây thần kinh tọa, chấn thương, tổn thương thân đốt sống (do bị lao, nhiễm vi khuẩn, u) và viêm đĩa đệm đốt sống,... 

Những nguyên do sau cũng có thể gia tăng tỷ lệ mắc bệnh đau thần kinh tọa bao gồm: 

• Bệnh tiểu đường: các dây thần kinh ở người mắc bệnh đái tháo đường dễ bị tổn thương hơn so với người bình thường. 
• Bị béo phì, thừa cân: những người bị béo phì, cân nặng quá khổ sẽ gây ra áp lực không nhỏ lên cột sống và chèn vào dây thần kinh tọa. 
• Ngồi quá lâu: giữ tư thế ngồi trong khoảng thời gian dài hoặc không có thói quen vận động cũng có thể tăng nguy cơ mắc bệnh này nhiều hơn so với người có thói quen tập luyện hàng ngày. 
• Tuổi tác: tuổi tác càng lớn thì xương khớp và cột sống càng yếu đi, gây ra các bệnh như thoát vị đĩa đệm hoặc gai xương. Đây chính là hai lý do lớn nhất dẫn đến bệnh đau thần kinh tọa ở người lớn tuổi. 

Triệu chứng thường thấy của bệnh đau thần kinh tọa

Một số triệu chứng phổ biến giúp nhận biết bệnh đau thần kinh hông to bao gồm:

• Cơn đau lan tỏa từ cột sống phần dưới (ở thắt lưng) đến mông và xuống phía sau chân. Dấu hiệu này khiến bạn cảm thấy khó chịu ở hầu hết khắp mọi nơi dọc theo đường dây thần kinh, nhưng nó chỉ đi theo một con đường xuất phát từ vùng lưng thấp đến mông, mặt sau đùi và bắp chân. 
• Cơn đau đi dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa, bắt đầu từ cột sống thắt lưng, sau đó mở rộng tới mặt ngoài đùi, mặt ngoài cẳng chân, mắt cá chân ngoài và đến tận các ngón chân. Tùy thuộc vào vị trí bị tổn thương mà sẽ có các biểu hiện lâm sàng khác nhau. Ví dụ như, bị tổn thương ở rễ L5 thì cơn đau có thể lan tới tận mu bàn chân và hết ngón chân cái, cơn đau còn có thể lan tới lòng bàn chân và đến tận hết ngón chân út.Còn bị tổn thương rễ L4 thì cơn đau sẽ kéo đến khoeo chân. Bên cạnh đó, có một vài trường hợp chỉ đau dọc cẳng chân, không đau cột sống thắt lưng. 
• Cơn đau ở mỗi người có thể rất khác nhau, từ mức độ nhẹ đến cảm giác đau, đau nhói và đau dữ dội. Thỉnh thoảng bạn sẽ cảm thấy bản thân như bị điện giật hoặc có một cú giật . Nhưng hầu hết đều chỉ bị đau thần kinh tọa ở mông hoặc một bên.
• Ngoài ra, có một số bệnh nhân bị ngứa ran, tê, chân bị yếu cơ hoặc bàn chân cũng bị tác động. Vì vậy, bạn có thể bị đau và tê ở một phần của chân hoặc một phần khác. 

Cảm giác đau ở cột sống thắt lưng hoặc ở một bên chân là một dấu hiệu khá phổ biến. 

Các đối tượng có nguy cơ mắc bệnh đau thần kinh tọa

Đau thần kinh tọa thường xảy ra khi bệnh nhân mắc phải một số tình trạng như: xương cột sống trên cột sống, thoát vị đĩa đệm, hẹp cột sống,....và thường gây đau ở một bên. Nhóm đối tượng có nguy cơ mắc bệnh này cao nhất là: 

• Tuổi tác: thường gặp ở độ tuổi lao động từ 30 đến 50 tuổi và người già. Do sự vận động nhiều, những thay đổi, thoái hóa cột sống do tuổi tác. 
• Người béo phì: đây cũng là những nhóm người dễ mắc phải bệnh này. Bởi khi trọng lượng cơ thể quá lớn, khiến cột sống bị thay đổi gây ra tình trạng đau thần kinh tọa. 
• Người thường xuyên mang vác nặng hoặc ngồi lâu ở một tư thế trong thời gian dài có nguy cơ mắc bệnh.
• Người mắc bệnh lý đái tháo đường: làm tăng nguy cơ tổn thương thần kinh dẫn đến đau thần kinh tọa. 

Biến chứng đau thần kinh tọa ở người bệnh

Teo cơ vận động

Đau dây thần kinh tọa gây ra sự khó chịu, đau nhức từ phần lưng xuống bàn chân, khiến người bệnh hạn chế di chuyển. Lâu dần, phần bên chân có dây thần kinh tọa bị tổn thương sẽ bị teo rút lại và mất dần chức năng. Lúc này, bạn muốn làm một vài hành động đơn giản như đi lại cũng khó để thực hiện. 

Biến chứng của bệnh gây ra teo cơ vận động.

Cứng cột sống

Biến chứng này có thể kèm theo với các cơn co thắt ở cơ bắp hoặc bị mất lực hoàn toàn ở phần chi dưới. Hiện tượng cứng cột sống thường xảy ra vào buổi sáng sau khi ngủ dậy là thường thấy nhất. Cột sống của bệnh nhân sẽ bị cứng, đau mỗi khi nghiêng người, di chuyển. Điều này sẽ gây khó khăn trong việc sinh hoạt thường nhật.

Bại liệt chi dưới

Đau thần kinh hông to nếu tiến triển nặng có thể dẫn đến chi dưới bị bại liệt. Đây là một biến chứng vô cùng nghiêm trọng mà bạn không được chủ quan. Nếu bị bại liệt, bệnh nhân phải phụ thuộc hoàn toàn vào sự trợ giúp của mọi người xung quanh trong việc sinh hoạt hàng ngày. 

Đại và tiểu tiện mất kiểm soát

Biến chứng này sẽ khiến bệnh nhân không thể kiểm soát được việc tiểu tiện và đại tiện mỗi ngày, làm cho nước tiểu và phân thoát ra ngoài ý muốn. Điều này làm ảnh hưởng đến cuộc sống sinh hoạt của người bệnh. 

Bên cạnh đó, bệnh nhân cũng có thể gặp nhiều sự bất ổn về tinh thần như tự ti, lo lắng, sợ hãi và dễ cáu gắt, nổi giận. Vì vậy, nếu không được chữa trị đúng lúc sẽ dẫn đến những hậu quả xấu tới sức khỏe lẫn tâm lý. 

Biện pháp chẩn đoán bệnh lý đau thần kinh tọa

Chẩn đoán dựa trên các triệu chứng lâm sàng:

• Dấu hiệu Lasegue dương tính
• Dấu chuông bấm dương tính và hệ thống điểm đau Valleix
• Sự phản xạ của gân xương: phân xạ gân gót chân giảm hoặc mất do rễ S1 bị tổn thương, hay phản xạ gân bánh chè giảm hoặc mất vì rễ L4 bị tổn thương. 

Biện pháp chẩn đoán cận lâm sàng: 

• Điện cơ (EMG): biện pháp này giúp phát hiện và đánh giá mức độ tổn thương của các rễ thần kinh. 
• Chụp cộng hưởng từ cột sống thắt lưng (MRI): nó giúp xác định chính xác vị trí của khối thoát vị, dạng tổn thương, mức độ thoát vị và có thể phát hiện các nguyên nhân hiếm gặp khác như khối u, viêm đĩa đệm đốt sống,... 
• Chụp CT-scan: biện pháp này chỉ được yêu cầu khi không có điều kiện chụp cộng hưởng từ. 
• Chụp Xquang thường quy cột sống thắt lưng: nó không thể chẩn đoán được nhiều nguyên nhân. Các trường hợp được yêu cầu chụp Xquang thường quy đa số bị trượt đốt sống hoặc có biểu hiện bị thoái hóa cột sống thắt lưng. Ngoài ra, việc chỉ định chụp Xquang thường quy nhằm loại trừ một số nguyên do (hủy đốt sống do bị ung thư, viêm đĩa đệm đốt sống,...). 

Các biện pháp này có thể đo được các xung điện được tạo ra từ các dây thần kinh và phản ứng cơ bắp, đồng thời xác nhận được lý do gây chèn ép dây thần kinh như thoát vị đĩa đệm, hẹp ống sống. 

Chụp X-quang thường quy cột sống đối với trường hợp bị thoái hóa cột sống.

Phương pháp điều trị bệnh lý đau thần kinh tọa

Điều trị nội khoa

Phương pháp này chỉ áp dụng cho các trường hợp nhẹ và vừa. Có chế độ nghỉ ngơi hợp lý, tránh đứng hoặc ngồi quá lâu, mang vác nặng, các động tác mạnh đột ngột và nằm giường cứng. 

Điều trị ngoại khoa

Phương này được chỉ định sau khi điều trị nội khoa không thành công hoặc đối với các trường hợp bị chèn ép dây thần kinh nặng (liệt chi dưới, hội chứng đuôi ngựa, hẹp ống sống,...) và teo cơ. Tùy thuộc vào mức độ trượt đốt sống, thoát vị, u chèn ép và điều kiện kỹ thuật cho phép mà sử dụng các phương án phẫu thuật khác nhau như sóng cao tần, vi phẫu, nội soi, mổ hở, làm vững cột sống. Hai phương án phẫu thuật được sử dụng nhiều nhất: 

• Phẫu thuật cắt cung sau đốt: được áp dụng đối với trường hợp bị hẹp ống sống, nó có thể làm cột sống mất sự vững chắc và dễ tái phát. 
• Phẫu thuật lấy nhân đệm: phương án này cắt bỏ một phần nhỏ đĩa đệm thoát vị làm chèn ép dây thần kinh. Được chỉ định sau khi đã điều trị 3 tháng mà không có sự cải thiện hoặc người bệnh bị rối loạn cảm giác nặng, có biến chứng gây hạn chế vận động và cần được phẫu thuật sớm. 

Điều trị thuốc

Đau thần kinh tọa uống thuốc gì hay đau thần kinh tọa uống thuốc gì hết. Dây là hai câu hỏi phổ biến nhất của đa số các bệnh nhân. Sau đây là một số phương án được sử dụng nhiều nhất:

• Thuốc giãn cơ.
• Các loại thuốc thuộc nhóm vitamin B.
• Thuốc giảm đau thần kinh.
• Các chế phẩm thuốc phiện như morphin: chỉ dùng đối với các trường hợp bị đau nhiều. 
• Thuốc giảm đau: tùy thuộc vào mức độ cơn đau mà sử dụng một hoặc phối hợp các loại thuốc giảm đau như NSAID, paracetamol. Tuy nhiên, cần chú ý đến các tác dụng không mong muốn gây ra cho tim, gan, thận và đường tiêu hóa. Vì vậy, cần xem xét và uống kết hợp với thuốc giảm tiết acid và thuốc bảo vệ dạ dày để giảm nguy cơ bị viêm loét dạ dày.
• Tiêm corticosteroid ngoài màng cứng: tiêm theo sự hướng dẫn của CT hoặc màn huỳnh quang tăng sáng, giúp giảm đau do rễ trong của bệnh thần kinh tọa. 

Điều trị vật lý trị liệu

Sau khi cơn đau cấp tính đã được cải thiện, bác sĩ và chuyên gia vật lý trị liệu sẽ thiết kế các bài tập phục hồi chức năng để tránh tình trạng chấn thương trong tương lai. Nó có thể là các bài tập giúp điều chỉnh tư thế, cải thiện sự linh hoạt và tăng cường cơ bắp hỗ trợ phần lưng như:

• Đeo đai lưng hỗ trợ nhằm tránh sự quá tải lên đĩa đệm cột sống. 
• Mát xa liệu pháp. 
• Bài tập thể dục trị liệu: bơi, xà đơn treo người nhẹ, bài tập cơ lưng, bài tập kéo dãn cột sống để tăng cường sức mạnh và độ dẻo dai của cột sống. 

Điều trị khác

• Chườm nóng: chỉ áp dụng nhiệt cho các khu vực bị tổn thương từ hai đến ba ngày. Có thể sử dụng đèn nhiệt, túi chườm nóng hoặc miếng sưởi dược cài đặt ở chế độ thấp nhất. 
• Chườm lạnh: khi bị đau, có thể hỗ trợ bằng cách đặt một túi lạnh lên vùng đau khoảng 20 phút một vài lần mỗi ngày. Hoặc có thể sử dụng một chiếc khăn sạch đã bọc mọt túi nước đá bên trong. Nếu vẫn còn bị đau, hãy thử áp dụng xen kẽ túi chườm ấm và lạnh. 

Sử dụng túi chườm nóng hoặc lạnh ở vị trí bị đau.

Biện pháp ngăn ngừa bệnh lý đau thần kinh tọa

Các bạn có thể thực hiện những điều này để phòng ngừa và ngăn biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra do bệnh:

• Hạn chế mang vác các vật nặng.
• Tăng cường tập thể dục thể thao, duy trì thói quen này đều đặn mỗi ngày. Không nên thực hiện các bài tập quá sức hay quá khó với cơ thể.
• Để ý tới tư thế của bạn thân mỗi khi chuyển động, đứng hay ngồi. 
• Kiêng ăn một số loại thực phẩm như: các loại hải sản giàu chất đạm, thực phẩm nhiều muối, các loại thịt đỏ, thực phẩm nhiều dầu mỡ, thực phẩm lên men,...

Những thông tin mà bệnh viện Phương Đông cung cấp bên trên sẽ giúp có cái nhìn tổng quan về bệnh đau thần kinh tọa. Nếu nhận thấy bản thân có những dấu hiệu của bệnh thì nên đi khám để bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh chính xác nhất.

Bệnh viện Đa khoa Phương Đông là một bệnh viện uy tín và có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cao. Chúng tôi luôn sẵn sàng giải đáp các thắc mắc của bạn. Liên hệ với chúng tôi để được hướng dẫn đặt lịch khám nhé!