Phân biệt quai bị và viêm tuyến nước bọt: Khác nhau ở điểm nào?

Nguyễn Phương Thảo

28-09-2024

goole news
16

Viêm tuyến nước bọt và quai bị là hai bệnh lý thường gây nhầm lẫn cho nhiều người do các triệu chứng ban đầu khá giống nhau, đặc biệt là tình trạng sưng đau vùng mang tai. Tuy nhiên, hai căn bệnh này hoàn toàn khác nhau về nguyên nhân, diễn biến và hậu quả. Vậy phân biệt quai bị và viêm tuyến nước bọt như thế nào? Cùng đi làm rõ vấn đề này ngay trong bài viết dưới đây.

Tổng quan về bệnh

Bệnh quai bị

Quai bị là bệnh truyền nhiễm do virus paramyxovirus gây ra, lây lan qua giọt bắn từ người bệnh.Virus thường xâm nhập qua mũi và miệng, chúng có trong nước bọt tới 7 ngày trước khi tuyến nước bọt sưng lên và khả năng lây truyền cao nhất ngay trước khi phát triển viêm tuyến nước bọt. Virus cũng có trong máu và nước tiểu với số lượng khác nhau và nếu hệ thần kinh trung ương bị ảnh hưởng thì cũng có trong dịch não tuỷ. 

Bệnh nhân bị mắc bệnh quai bị

Bệnh nhân bị mắc bệnh quai bị 

Nhiễm trùng quai bị thường mang lại khả năng miễn dịch vĩnh viễn. Bệnh quai bị ít lây truyền hơn bệnh sởi, chủ yếu xảy ra với ở những nhóm đối tượng chưa tiêm vaccine.

Tỷ lệ mắc bệnh quai bị cao nhất vào cuối mùa đông và đầu mùa xuân. Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng ít gặp ở trẻ em < 2 tuổi, đặc biệt là trẻ < 1 tuổi. Khoảng 25 đến 30% các trường hợp không có triệu chứng.

Thời gian ủ bệnh từ 12-24 ngày, người mắc bệnh sẽ gặp tình trạng đau đầu, chán ăn, khó chịu và sốt. 

Viêm tuyến nước bọt 

Bệnh nhân bị viêm tuyến nước bọt

Biểu hiện của viêm tuyến nước bọt 

Viêm tuyến nước bọt là tình trạng viêm ở các tuyến nước bọt do nhiễm trùng vi khuẩn, virus, hoặc tắc nghẽn ống tuyến. Bệnh lý có thể biểu hiện như một quá trình cục bộ hoặc của bệnh toàn thân. 

Các yếu tố tiền đề bao gồm mất nước, suy dinh dưỡng, suy giảm miễn dịch, sỏi tuyến nước bọt, nổi u ở miệng,...gây ra tình trạng giảm tiết nước bọt. Các biến chứng hiếm gặp của viêm tuyến nước bọt bao gồm viêm tủy xương, hội chứng Lemierre, nhiễm trùng huyết, liệt cơ mặt.

Viêm tuyến nước bọt cấp tính do vi khuẩn không phổ biến và tỷ lệ nam-nữ mắc bệnh tương tự nhau. Tuy nhiên bệnh lý này phổ biến hơn ở bệnh nhân lớn tuổi, chiếm khoảng 0,01 - 0,02% số ca nhập viện, 0,002 - 0,04% bệnh nhân sau phẫu thuật. 

Viêm tuyến nước bọt xảy ra với tần suất như nhau ở mọi chủng tộc. Theo một nghiên cứu đã được tiến hành cho ra kết quả thấy rằng tại một bệnh viện nhi, bệnh lý này tái phát ở các bé trai da màu phổ biến hơn từ trong khoảng 2 đến 8 tuổi.

Phân biệt quai bị và viêm tuyến nước bọt 

Mặc dù có những điểm giống nhau, việc phân biệt quai bị và viêm tuyến nước bọt rất quan trọng để xác định cách điều trị và phòng ngừa các biến chứng có thể xảy ra.

 

Bệnh quai bị 

Viêm tuyến nước bọt 

Giống nhau 

Điểm giống nhau của bệnh quai bị và viêm tuyến nước bọt đều có triệu chứng đau sưng tại vùng tuyến nước bọt và sốt. Chúng xuất hiện ở mọi lứa tuổi, thường tự khỏi sau 1-2 tuần không để lại biến chứng nghiêm trọng  

Khác nhau 

Nguyên nhân: 

- Virus gây bệnh quai bị, một loại paramyxovirus, lây lan qua các giọt bắn hoặc nước bọt. 

Nguyên nhân:

- Do vi khuẩn (chủ yếu là Staphylococcus aureus), virus khác (không phải virus Paramyxovirus) hoặc nấm.

Triệu chứng:

- Sau thời gian ủ bệnh, hầu hết người bệnh sẽ cảm thấy chán ăn, đau đầu, khó chịu và sốt. Các tuyến nước bọt bị ảnh hưởng sau 12-24h với nhiệt độ lên tới 39,5 - 40 độ. Sốt kéo dài trong 24-72h.

- Sưng tuyến đạt đỉnh vào khoảng ngày thứ 2 kéo dài từ 5-7 ngày, các tuyến bị ảnh hưởng cực kì nhạy cảm trong thời gian này. 

- Thỉnh thoảng, các tuyến dưới hàm và dưới lưỡi cũng sưng lên và hiếm hơn, là những tuyến duy nhất bị ảnh hưởng. Sự liên quan của tuyến dưới hàm gây ra sưng cổ bên dưới hàm và phù nề trên xương ức có thể phát triển, có lẽ là do tắc nghẽn bạch huyết do tuyến nước bọt to ra. Khi các tuyến dưới lưỡi bị ảnh hưởng, lưỡi có thể sưng lên. Các lỗ ống dẫn miệng của các tuyến bị ảnh hưởng bị phù nề và hơi viêm. Da trên các tuyến có thể trở nên căng và bóng.

Triệu chứng: 

- Trong viêm tuyến mang tai cấp tính do vi khuẩn, bệnh nhân thường có biểu hiện sưng tuyến tiến triển, đặc biệt là khi nhai vô cùng khó chịu. Thời gian sưng kéo dài từ 5-9 ngày. 

- Do viêm, tuyến nước bọt không thể tiết đủ nước bọt, gây ra khô miệng, khó nuốt hoặc cảm giác dính trong miệng.

- Trong một số trường hợp viêm tuyến nước bọt do nhiễm vi khuẩn, người bệnh có thể thấy mủ chảy ra từ ống dẫn nước bọt vào miệng. Dịch này thường có mùi hôi khó chịu.

- Một số trường hợp có thể xuất hiện sưng hạch bạch huyết gần vùng tuyến nước bọt bị viêm, do phản ứng miễn dịch của cơ thể đối với tình trạng nhiễm trùng.

Biến chứng:

- Quai bị có thể liên quan đến các cơ quan khác ngoài tuyến nước bọt, đặc biệt là bệnh nhân sau tuổi dậy thì, bao gồm: viêm tinh hoàn, viêm buồng trứng, viêm màng não, viêm tuỵ. 

- Khoảng 30% nam giới chưa tiêm vaccine và 6% nam giới đã tiêm vaccine sau tuổi dậy thì bị nhiễm trùng tinh hoàn, thường là một bên với tình trạng đau, nhạy cảm, phù nề, ban đỏ. Một số trường hợp teo tinh hoàn có thể xảy ra, quá trình sản xuất testosterone và tinh trùng cũng bị ảnh hưởng. 

- Ở phụ nữ, viêm buồng trứng ít được phát hiện hơn, ít đau và không ảnh hưởng tới khả năng sinh sản. 

- Viêm màng não kèm theo đau đầu, buồn nôn, cứng cổ và tăng bạch cầu trung tính dịch ở não tuỷ, xảy ra ở 1/10% bệnh nhân. 

- Viêm tuỵ kèm theo triệu chứng buồn nôn dữ dội, đau thượng vị. Tuy nhiên các triệu chứng này sẽ biến mất sau khoảng 1 tuần, và phục hồi hoàn toàn. 

- Các biến chứng khác như viêm tuyến tiền liệt, viêm thận, viêm cơ tim, mất thính giác rất hiếm khi xảy ra. 

Biến chứng: 

- Áp xe tuyến nước bọt do tình trạng nhiễm trùng không được kiểm soát kịp thời gây nên tình trạng tích tụ mủ và biến chứng tạo này áp xe.

- Phì đại tuyến nước bọt bắt nguồn từ viêm nhiễm nước bọt mãn tính hoặc có thể do tự miễn hay u tân sinh.

- Tắc nghẽn đường thở do không kiểm soát được tình trạng nhiễm trùng, có thể dẫn đến sưng cổ. Nếu nhiễm trùng nước bọt lan đến xương mặt có thể rất khó kiểm soát. 

Cách điều trị và chăm sóc:

- Điều trị bệnh quai bị và các biến chứng của bệnh là hỗ trợ. Bệnh nhân được cách ly cho đến khi sưng tuyến giảm bớt.

Chọn chế độ ăn mềm để giảm đau do nhai. Nên tránh các chất có tính axit (ví dụ như nước ép trái cây họ cam quýt) gây khó chịu.

- Nôn mửa liên tục do viêm tụy có thể cần phải truyền dịch tĩnh mạch.

- Đối với viêm tinh hoàn, nghỉ ngơi trên giường và hỗ trợ bìu bằng bông trên một cầu băng dính giữa hai đùi để giảm thiểu căng thẳng hoặc sử dụng túi chườm đá thường làm giảm đau.

Cách điều trị và chăm sóc:

- Điều trị viêm tuyến mang tai chủ yếu là kiểm soát triệu chứng, tập trung vào việc chườm nóng tại chỗ, xoa bóp nhẹ nhàng tuyến từ sau ra trước, thuốc kích thích tuyến nước bọt và bù nước đầy đủ. Thuốc giảm đau chống viêm đơn giản là đủ để giảm khó chịu. Nếu có dịch mủ chảy ra trong quá trình xoa bóp tuyến, cần lấy mẫu nuôi cấy và độ nhạy bằng tăm bông hoặc chọc hút kim để hướng dẫn liệu pháp kháng sinh thích hợp.

Xem thêm:

Câu hỏi liên quan

Câu hỏi 1: Trong hai bệnh lý này, bệnh nào nguy hiểm hơn?

Cả hai bệnh đều có thể gây ra biến chứng nếu không được điều trị đúng cách. Quai bị có thể gây viêm màng não, viêm tinh hoàn ở nam giới, viêm buồng trứng ở nữ giới. Đối với viêm tuyến nước bọt có thể dẫn đến áp xe tuyến nước bọt, nhiễm trùng máu nếu không được điều trị kịp thời. 

Câu hỏi 2: Viêm tuyến nước bọt có bị lây không, thời gian hồi phục bao lâu?

Mặc dù nguyên nhân gây ra viêm tuyến nước bọt bắt nguồn từ virus/nấm/vi khuẩn song bệnh lý này không lây nhiễm. Thời gian để quá trình phục hồi diễn ra khoảng 1-2 tuần tuỳ tình trạng của từng bệnh nhân. 

Câu hỏi 3: Viêm tuyến nước bọt có phải là quai bị không? 

Quai bị và viêm tuyến nước bọt đều gây sưng vùng tuyến mang tai, nhưng chúng là hai bệnh khác nhau. Quai bị do virus gây ra, còn viêm tuyến nước bọt có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm vi khuẩn, virus, sỏi ống dẫn nước bọt hoặc tự miễn. Người bệnh cần phân biệt quai bị và viêm tuyến nước bọt để không ảnh hưởng tới quá trình điều trị. 

Kết luận 

Qua những phân tích trên, có thể thấy rằng triệu chứng bệnh quai bị và viêm tuyến nước bọt có những biểu hiện khá tương đồng, dễ gây nhầm lẫn. Tuy nhiên, hai bệnh này có những nguyên nhân, diễn biến và biến chứng khác nhau hoàn toàn. Việc phân biệt quai bị và viêm tuyến nước bọt chính xác rất quan trọng để có hướng điều trị phù hợp và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm.

BỆNH VIỆN ĐA KHOA PHƯƠNG ĐÔNG

Địa chỉ: Số 9, Phố Viên, Cổ Nhuế 2, Bắc Từ Liêm, Hà Nội
Tổng đài tư vấn: 19001806
Website: https://benhvienphuongdong.vn

 

Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể.

 
203

Bài viết hữu ích?

Đăng ký nhận tư vấn

Vui lòng để lại thông tin và nhu cầu của Quý khách để được nhận tư vấn

19001806 Đặt lịch khám