Phân biệt quai bị và viêm tuyến nước bọt: Khác nhau ở điểm nào?

Bệnh quai bị 

Viêm tuyến nước bọt 

Giống nhau 

Điểm giống nhau của bệnh quai bị và viêm tuyến nước bọt đều có triệu chứng đau sưng tại vùng tuyến nước bọt và sốt. Chúng xuất hiện ở mọi lứa tuổi, thường tự khỏi sau 1-2 tuần không để lại biến chứng nghiêm trọng  

Khác nhau 

Nguyên nhân: 

- Virus gây bệnh quai bị, một loại paramyxovirus, lây lan qua các giọt bắn hoặc nước bọt. 

Nguyên nhân:

- Do vi khuẩn (chủ yếu là Staphylococcus aureus), virus khác (không phải virus Paramyxovirus) hoặc nấm.

Triệu chứng:

- Sau thời gian ủ bệnh, hầu hết người bệnh sẽ cảm thấy chán ăn, đau đầu, khó chịu và sốt. Các tuyến nước bọt bị ảnh hưởng sau 12-24h với nhiệt độ lên tới 39,5 - 40 độ. Sốt kéo dài trong 24-72h.

- Sưng tuyến đạt đỉnh vào khoảng ngày thứ 2 kéo dài từ 5-7 ngày, các tuyến bị ảnh hưởng cực kì nhạy cảm trong thời gian này. 

- Thỉnh thoảng, các tuyến dưới hàm và dưới lưỡi cũng sưng lên và hiếm hơn, là những tuyến duy nhất bị ảnh hưởng. Sự liên quan của tuyến dưới hàm gây ra sưng cổ bên dưới hàm và phù nề trên xương ức có thể phát triển, có lẽ là do tắc nghẽn bạch huyết do tuyến nước bọt to ra. Khi các tuyến dưới lưỡi bị ảnh hưởng, lưỡi có thể sưng lên. Các lỗ ống dẫn miệng của các tuyến bị ảnh hưởng bị phù nề và hơi viêm. Da trên các tuyến có thể trở nên căng và bóng.

Triệu chứng: 

- Trong viêm tuyến mang tai cấp tính do vi khuẩn, bệnh nhân thường có biểu hiện sưng tuyến tiến triển, đặc biệt là khi nhai vô cùng khó chịu. Thời gian sưng kéo dài từ 5-9 ngày. 

- Do viêm, tuyến nước bọt không thể tiết đủ nước bọt, gây ra khô miệng, khó nuốt hoặc cảm giác dính trong miệng.

- Trong một số trường hợp viêm tuyến nước bọt do nhiễm vi khuẩn, người bệnh có thể thấy mủ chảy ra từ ống dẫn nước bọt vào miệng. Dịch này thường có mùi hôi khó chịu.

- Một số trường hợp có thể xuất hiện sưng hạch bạch huyết gần vùng tuyến nước bọt bị viêm, do phản ứng miễn dịch của cơ thể đối với tình trạng nhiễm trùng.

Biến chứng:

- Quai bị có thể liên quan đến các cơ quan khác ngoài tuyến nước bọt, đặc biệt là bệnh nhân sau tuổi dậy thì, bao gồm: viêm tinh hoàn, viêm buồng trứng, viêm màng não, viêm tuỵ. 

- Khoảng 30% nam giới chưa tiêm vaccine và 6% nam giới đã tiêm vaccine sau tuổi dậy thì bị nhiễm trùng tinh hoàn, thường là một bên với tình trạng đau, nhạy cảm, phù nề, ban đỏ. Một số trường hợp teo tinh hoàn có thể xảy ra, quá trình sản xuất testosterone và tinh trùng cũng bị ảnh hưởng. 

- Ở phụ nữ, viêm buồng trứng ít được phát hiện hơn, ít đau và không ảnh hưởng tới khả năng sinh sản. 

- Viêm màng não kèm theo đau đầu, buồn nôn, cứng cổ và tăng bạch cầu trung tính dịch ở não tuỷ, xảy ra ở 1/10% bệnh nhân. 

- Viêm tuỵ kèm theo triệu chứng buồn nôn dữ dội, đau thượng vị. Tuy nhiên các triệu chứng này sẽ biến mất sau khoảng 1 tuần, và phục hồi hoàn toàn. 

- Các biến chứng khác như viêm tuyến tiền liệt, viêm thận, viêm cơ tim, mất thính giác rất hiếm khi xảy ra. 

Biến chứng: 

- Áp xe tuyến nước bọt do tình trạng nhiễm trùng không được kiểm soát kịp thời gây nên tình trạng tích tụ mủ và biến chứng tạo này áp xe.

- Phì đại tuyến nước bọt bắt nguồn từ viêm nhiễm nước bọt mãn tính hoặc có thể do tự miễn hay u tân sinh.

- Tắc nghẽn đường thở do không kiểm soát được tình trạng nhiễm trùng, có thể dẫn đến sưng cổ. Nếu nhiễm trùng nước bọt lan đến xương mặt có thể rất khó kiểm soát. 

Cách điều trị và chăm sóc:

- Điều trị bệnh quai bị và các biến chứng của bệnh là hỗ trợ. Bệnh nhân được cách ly cho đến khi sưng tuyến giảm bớt.

Chọn chế độ ăn mềm để giảm đau do nhai. Nên tránh các chất có tính axit (ví dụ như nước ép trái cây họ cam quýt) gây khó chịu.

- Nôn mửa liên tục do viêm tụy có thể cần phải truyền dịch tĩnh mạch.

- Đối với viêm tinh hoàn, nghỉ ngơi trên giường và hỗ trợ bìu bằng bông trên một cầu băng dính giữa hai đùi để giảm thiểu căng thẳng hoặc sử dụng túi chườm đá thường làm giảm đau.

Cách điều trị và chăm sóc:

- Điều trị viêm tuyến mang tai chủ yếu là kiểm soát triệu chứng, tập trung vào việc chườm nóng tại chỗ, xoa bóp nhẹ nhàng tuyến từ sau ra trước, thuốc kích thích tuyến nước bọt và bù nước đầy đủ. Thuốc giảm đau chống viêm đơn giản là đủ để giảm khó chịu. Nếu có dịch mủ chảy ra trong quá trình xoa bóp tuyến, cần lấy mẫu nuôi cấy và độ nhạy bằng tăm bông hoặc chọc hút kim để hướng dẫn liệu pháp kháng sinh thích hợp.