Rò dịch não tủy là một tình trạng nghiêm trọng xảy ra khi có sự rò rỉ dịch từ não hoặc tủy sống ra bên ngoài. Tình trạng này không chỉ gây ra các triệu chứng đau đầu dữ dội và buồn nôn mà còn làm tăng nguy cơ nhiễm trùng nghiêm trọng như viêm màng não. Nhiều người chưa nhận thức được mức độ nguy hiểm của rò dịch não tủy, đặc biệt khi không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Vậy khi nào cần can thiệp phẫu thuật để ngăn ngừa các biến chứng? Cùng tìm hiểu những thông tin quan trọng về bệnh lý này trong bài viết dưới đây.
Khái quát về bệnh rò dịch não tuỷ
Trước khi đi tìm hiểu chi tiết hơn về rò dịch não tuỷ, bước đầu chúng ta cần phải hiểu rõ dịch não tuỷ là gì?
Dịch não tuỷ là một chất lỏng chảy trong não thất cũng như xung quanh bề mặt của não và tuỷ sống. Dịch não tuỷ có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ não khỏi chấn thương, lấy các chất dinh dưỡng cần thiết từ máu cung cấp cho não và loại bỏ chất thải từ các tế bào não. Dịch não tủy trong các khu vực của não còn gọi là não thất, được sản xuất liên tục và hấp thụ bởi máu.
Rò dịch não tủy (Cerebrospinal Fluid (CSF) Leak) là tình trạng dịch não tuỷ bị rò rỉ qua lỗ thủng/vết rách của màng cứng hoặc hộp sọ và chảy ra ngoài qua mũi, tai. Điều này có thể xuất phát từ nguyên nhân chấn thương đầu, phẫu thuật não hoặc xoang. Rò dịch não tuỷ sau chấn thương khiến cho phần não đệm trước đó bị chùng xuống bên trong hộp sọ, dẫn đến đau đầu.
Rò dịch não tủy qua mũi cũng có thể xảy ra tự phát mà không rõ lý do.
Rò rỉ dịch não tủy từ tai và mũi chiếm tới 90% trong số tất cả các trường hợp rò rỉ dịch não tủy
Các dạng rò dịch não tuỷ và cách phân biệt
Dựa vào vị trí rách, rò dịch não tuỷ được chia thành 2 loại. Cụ thể:
Rò dịch não tủy ở tủy sống
Nguyên nhân rò dịch não tủy ở tủy sống chủ yếu là do chấn thương, các biến chứng phẫu thuật hoặc thủ thuật chẩn đoán. Triệu chứng phổ biến nhất là đau đầu. Những cơn đau đầu này thường gây đau ở phía sau đầu, cải thiện khi người bệnh nằm xuống, có thể trở nên trầm trọng hơn khi ho hoặc gắng sức, hiếm khi xảy ra đột ngột (hay còn gọi là đau đầu “sét đánh”).
Các triệu chứng khác bao gồm:
- Đau cổ, vai;
- Ù tai;
- Chóng mặt;
- Buồn nôn, nôn;
- Thay đổi về thính giác, thị lực, hành vi hoặc khả năng suy nghĩ.
Rò dịch não tuỷ ở sọ não
Rò dịch não tuỷ ở sọ não chủ yếu là do chấn thương, có thể được điều trị bằng các can thiệp y tế hoặc phẫu thuật phụ thuộc vào mức độ nặng của bệnh. Bệnh lý gây ra các triệu chứng như đau đầu mạn tính, chảy dịch mặn ở mũi hoặc tai, thường từ một bên cơ thể. Ngoài ra, bệnh nhân có thể bị mất thính lực, xuất hiện như vị kim loại trong miệng, viêm màng não,...
Xem thêm:
Nguyên nhân rò dịch não tuỷ mà bạn có thể chưa biết
Các chuyên gia ước tính có khoảng 90% rò dịch não tuỷ xảy ra do chấn thương, 10% còn lại xảy ra tự phát hoặc không rõ lý do.
Nguyên nhân rò dịch não tuỷ do chấn thương:
- Chấn thương ở mặt, đầu, cổ, cột sống. Các chấn thương có khả năng xảy ra nhất liên quan đến mũi, xoang, tai, thái dương hoặc đáy hộp sọ. Xoắn hoặc chấn thương cổ nghiêm trọng cũng gây nên các vết rách rò rỉ dịch não tuỷ gần tuỷ sống;
- Vết thương xuyên thấu (vết đâm, vết thương do súng bắn);
- Chấn thương do phẫu thuật não, các thủ thuật y tế tai-mũi-họng, gây tê ngoài màng cứng, chọc tuỷ sống (chọc dịch thắt lưng).
Nguyên nhân rò dịch não tủy không do chấn thương
Trong khoảng 10% trường hợp, rò rỉ dịch não tuỷ xảy ra vì lý do không rõ. Tuy nhiên, các chuyên gia đã kết nối vấn đề này với một số tình trạng bệnh lý khác. Chúng có gây rò rỉ dịch não tủy hay không vẫn chưa được biết, nhưng chúng xảy ra đủ thường xuyên để các nhà nghiên cứu hiện đang tìm hiểu xem có mối quan hệ hay không.
- Rối loạn mô liên kết có thể gây ra tình trạng suy yếu ở các lớp mô chứa dịch não tủy (hội chứng Marfan, hội chứng Ehlers-Danlos);
- Tăng áp lực nội sọ (áp suất cao bên trong hộp), gây rách mô xung quanh, tạo ra rò rỉ;
- U não giả;
- Béo phì độ II hoặc độ III;
- Những khiếm khuyết về cấu trúc trong cách hình thành mũi hoặc các bộ phận các của hộp sọ (có thể là những khiếm khuyết bẩm sinh hay phát triển vào một thời điểm nào đó trong cuộc đời).
Nhận biết sớm các triệu chứng rò dịch não tuỷ
Ban đầu, người bệnh sẽ không nhận thấy được những triệu chứng nào của bệnh. Nhưng khi bệnh trở nặng, rò rỉ dịch não tuỷ có thể gây hạ huyết áp nội sọ, các triệu chứng liên quan đến áp lực lên các vùng dưới của não.
Triệu chứng phổ biến nhất là đau đầu. Những cơn đau thường nghiêm trọng hơn khi bạn đứng hoặc ngồi và cải thiện khi bạn nằm xuống. Đối với một số trường hợp, cơn đau này có thể diễn biến suốt cả ngày.
Triệu chứng đau đầu bắt đầu ngay khi thay đổi tư thế từ nằm sang đứng hoặc từ nằm sang ngồi
Đồng thời, bệnh nhân cũng sẽ nhận thấy chất lỏng trong suốt chảy từ mũi/tai khi di chuyển lên đầu, đặc biệt khi cúi về phía trước. Dịch não cũng có thể chảy xuống phía sau cổ họng, hương vị mặn tương tự như kim loại.
Một số triệu chứng khác:
- Mất khứu giác;
- Mắt mờ;
- Thay đổi hoặc mất thính lực;
- Ù tai;
- Co giật;
- Mất cảm giác thèm ăn;
- Đau và cứng cổ;
- Chóng mặt;
- Buồn nôn;
- Nhạy cảm với ánh sáng;
- Gặp vấn đề về thăng bằng và dáng đi.
Cách chẩn đoán rò dịch não tuỷ chính xác và nhanh chóng
Chẩn đoán rò rỉ dịch não tuỷ bao gồm phân tích dịch mũi để kiểm tra một loại protein có tên là beta-2-transferrin. Chất này được tìm thấy nhiều nhất trong dịch não tuỷ. Bác sĩ sẽ tiến hành quét CT hoặc MRI để xác định vị trí cũng như mức độ nghiêm trọng của rò rỉ.
Ngoài ra, xét nghiệm chẩn đoán cũng được thực hiện để hỗ trợ quá trình xác định tình trạng bệnh, cụ thể là chụp X-quang mạch vành và thử nghiệm Pledget.
Đối với thử nghiệm Pledget, bác sĩ sẽ đặt các miếng bông nhỏ vào mũi. Từ đây có thể xác nhận được sự hiện diện của rò rỉ, tuy nhiên mức độ chính xác không cao bằng chụp X-quang. Chụp X-quang sẽ thu thập được hình ảnh chi tiết về cột sống, nhờ vậy có thể xác định được vị trí rò rỉ dịch não tuỷ chính xác.
Chẩn đoán từng bước khi nghi ngờ mất dịch não tủy để xác định tình trạng bệnh chính xác
Điều trị rò dịch não tuỷ hiệu quả với các phương pháp hiện đại
Các phương pháp điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân và vị trí rò rỉ dịch não tuỷ. Cụ thể:
Điều trị bảo tồn
- Nghỉ ngơi tại giường từ vài ngày đến 2 tuần để có thể giảm áp lực lên hệ thống thần kinh, hỗ trợ quá trình tự lành của cơ thể;
- Uống đủ nước cơ thể cần để duy trì sự dẻo dai của dịch não tuỷ và quá trình phục hồi;
- Truyền dịch tĩnh mạch giúp duy trì sự cân bằng chất lỏng trong cơ thể và quá trình điều trị;
- Uống thuốc giảm đau theo sự chỉ định của bác sĩ;
- Tránh hắt hơi, xì mũi, ho mạnh để giảm áp lực lên hệ thống thần kinh;
- Tránh sử dụng ống hút để giảm áp lực khoang mũi;
- Tránh uốn cong, nâng, duỗi, xoắn cơ thể để giảm áp lực lệ hệ thống thần kinh.
Nếu phương pháp điều trị bảo tồn không mang lại hiệu quả sau 1- 2 tuần, bác sĩ có thể đưa ra đề nghị chuyển sang phương pháp điều trị trực tiếp.
Phẫu thuật và các thủ thuật liên quan
Khi tình trạng không cải thiện, tình trạng dịch ra nhiều hơn hoặc có hiện tượng đông máu trong não hay tuỷ sống thì bác sĩ sẽ đưa ra khuyến cáo người bệnh cần phải xâm lấn phẫu thuật.
- Phẫu thuật nội soi: Phẫu thuật nội soi qua đường mũi có thể được thực hiện để vá lỗ rò dịch nếu biện pháp bảo tồn không mang lại hiệu quả.
- Cấy ghép: Vá lỗ rò bằng cách sử dụng miếng ghép tổng hợp hoặc một phần mô từ mỡ, niêm mạc, cơ hoặc các chất kết dính.
Sửa chữa rò rỉ dịch não tủy nội soi là thủ thuật giúp giải quyết tình trạng rò rỉ dịch, bảo vệ não và tủy sống hiệu quả
Nếu Quý khách có nhu cầu thăm khám và điều trị rò dịch não tủy có thể liên hệ với Bệnh viện Đa khoa Phương Đông qua Hotline 1900 1806 hoặc Đặt lịch khám để được nhân viên hỗ trợ và tư vấn nhanh chóng.
Cách chăm sóc bệnh nhân rò dịch não tủy
Rò dịch não tủy (CSF) là tình trạng rò rỉ dịch não tủy từ khoang dưới nhện, thường xảy ra sau chấn thương đầu hoặc phẫu thuật vùng sọ não. Việc chăm sóc bệnh nhân rò dịch não tủy đòi hỏi sự chú ý đặc biệt để ngăn ngừa biến chứng và thúc đẩy quá trình hồi phục.
- Đặt bệnh nhân ở tư thế đầu cao 30 độ để giảm áp lực nội sọ, tránh các hoạt động gây tăng áp lực như ho, hắt hơi mạnh hoặc rặn. Hạn chế kích thích và đảm bảo môi trường yên tĩnh để tránh tăng áp lực nội sọ.
- Nếu bệnh nhân được đặt dẫn lưu dịch não tủy, cần đảm bảo hệ thống dẫn lưu hoạt động đúng cách, tránh tắc nghẽn hoặc tuột dẫn lưu. Theo dõi lượng dịch dẫn lưu hàng ngày để phát hiện bất thường.
- Duy trì vệ sinh cá nhân sạch sẽ, theo dõi các dấu hiệu nhiễm trùng như sốt, đau đầu tăng, cứng cổ và liên hệ ngay cho nhân viên y tế nếu có biểu hiện bất thường tránh nguy cơ dẫn đến viêm màng não.
- Khuyến khích bệnh nhân nghỉ ngơi, tránh căng thẳng và tuân thủ chế độ điều trị để đạt hiệu quả tốt nhất.
Việc chăm sóc bệnh nhân rò dịch não tủy đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhân viên y tế, bệnh nhân và gia đình để đảm bảo quá trình hồi phục diễn ra thuận lợi và giảm thiểu nguy cơ biến chứng.
Kết luận
Rò dịch não tủy là một tình trạng y tế khẩn cấp đòi hỏi sự chú ý đặc biệt và can thiệp kịp thời để tránh các biến chứng nghiêm trọng. Việc hiểu rõ các dấu hiệu và biết khi nào cần can thiệp phẫu thuật có thể cứu sống bệnh nhân. Đừng chủ quan với bất kỳ triệu chứng bất thường nào liên quan đến não bộ và tủy sống. Nếu nghi ngờ, hãy tìm đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám và điều trị sớm nhất.
