Tế bào gốc mô mỡ: Cách thu thập và các ứng dụng thực tế

Tế bào gốc mô mỡ là gì?

Tế bào gốc mô mỡ (ADSC – Adipose-derived stem cells) là những tế bào gốc trưởng thành được tìm thấy trong mô mỡ của cơ thể. Chúng có khả năng tự tái tạo và biệt hóa thành nhiều loại tế bào khác nhau như tế bào mỡ, tế bào xương, tế bào sụn, tế bào cơ tim... 

Đây là loại tế bào gốc được phân lập từ mô mỡ của người trưởng thành

Các ADSC có khả năng này vì nó thuộc nhóm tế bào gốc trung mô. Bằng cách đưa các tế bào mới này vào cơ thể người, nó có thể sửa chữa các tổn thương của tế bào, tăng sinh tế bào mới khoẻ mạnh, điều hoà miễn dịch để điều trị bệnh lý hiệu quả. Cũng vì đặc tính này, đây là nhóm tế bào đang được nghiên cứu với hy vọng sẽ ứng dụng thành công vào điều trị bệnh tim mạch, cơ xương khớp, tự miễn, thần kinh,...

Đặc trưng của tế bào gốc mô mỡ?

Bản chất là tế bào gốc trung mô, các ADSC mang các đặc trưng như sau: 

• Khả năng tự tái tạo: Đây là một trong những đặc tính “thần kỳ” nhất của loại tế bào này. Các tế bào gốc mô mỡ này thuộc nhóm tế bào gốc vạn năng, có thể tự nhân đôi nhanh chóng để tạo ra nhiều tế bào khỏe mạnh.
• Khả năng biệt hóa mạnh mẽ: Phụ thuộc vào môi trường nuôi cấy, các tế bào gốc có khả năng biệt hoá thành các tế bào trưởng thành với đầy đủ chức năng trong cơ thể. Trong tương lai, các nhà khoa học đang kỳ vọng có thể nuôi cấy một phần bộ phận cơ thể từ các mô được phân lập từ tế bào gốc này.
• Tính tương thích sinh học cao: Tính tương thích của tế bào gốc nhìn chung là khá cao, đặc biệt là tế bào gốc từ nguồn có độ tinh khiết cao như tuỷ xương, máu dây rốn hay mô dây rốn. Chúng ít gây phản ứng miễn dịch khi được cấy ghép nên có độ phù hợp với bản thân người bệnh và những người thân của họ.  
• Dễ thu thập: Tế bào gốc trở nên “quý hiếm” vì ở người trưởng thành chỉ thu thập được lượng nhỏ. Tuy rằng chúng ta có thể thu được nhiều tế bào gốc trung mô từ mô dây rốn của em bé nhưng số lượng vẫn bị giới hạn. Nhưng tế bào gốc mô mỡ thì khác, vì mỡ có mặt ở khắp mọi nơi trên cơ thể nên chúng rất dễ thu thập, dồi dào và gần như không cần môi trường nuôi cấy đặc biệt. 

Tế bào gốc tăng sinh rất nhanh

Ưu điểm của tế bào gốc mô mỡ

Dựa vào các tính chất điển hình, dễ thấy ưu thế của loại tế bào gốc này là:

• Dễ thu thập từ nhiều đối tượng qua quá trình hút mỡ ít xâm lấn, không đâu và người bệnh phục hồi nhanh. Đặc biệt bác sĩ có thể thu thập tế bào gốc mô mỡ nhiều lần trong các khoảng thời gian khác nhau
• Lượng tế bào gốc  trung mô dồi dào hơn so với tuỷ xương hay mô dây rốn
• Dễ sinh trưởng trong môi trường nuôi cấy và có tính ổn định cao
• Có thể dùng được ngay sau quá trình thu thập và gạn tách, được ứng dụng trong điều trị nhiều bệnh lý khác nhau.

Ứng dụng của tế bào gốc mô mỡ trên lâm sàng

Điều trị các bệnh da liễu

Có thể bạn chưa biết, các ADSC có thể kích thích cơ thể tăng tiết collagen loại I - V, oxytalan và elastin,... kết hợp với khả năng biệt hoá, thay thế các mô da bị thương bằng các mô mới. Do đó, đây được xem như một trong các liệu pháp giảm viêm, giảm sẹo và hỗ trợ phục hồi, tái tạo vùng da tổn thương do bỏng, tia cực tím hiệu quả. 

Bệnh nhân bị bỏng có thể được điều trị bằng tế bào gốc

Điều trị các bệnh lý tim mạch 

Mặc dù vẫn chỉ là thử nghiệm nhưng tế bào gốc từ mô mỡ được nuôi cấy có thể phân lập thành các tế bào cơ tim mới. Hơn nữa, nó còn tham gia vào quá trình tạo mạch, hình thành mạch máu mới. 

Vì thế, điều này đem lại cơ hội điều trị tốt hơn dành cho những bệnh nhân mắc các bệnh lý bất thường ở cơ tim, động mạch,...

Điều trị bệnh cơ xương khớp

Tương tự như vai trò đối với bệnh lý da liễu, ADSC cũng có tác dụng sửa chữa, thay thế các tế bào tổn thương. Hiệu quả cụ thể của tế bào gốc mô mỡ đối với bệnh nhân cơ xương khớp bao gồm:

• Giảm nhẹ triệu chứng của bệnh thoái hoá khớp: giảm đau, cải thiện khả năng vận động
• Làm chậm diễn biến bệnh 
• Không có tác dụng phụ đáng kể

Tiêm huyết tương tiểu cầu PRP để điều trị thoái hoá khớp

Điều trị các bệnh xơ gan

Trong hoàn cảnh các tế bào gan của bệnh nhân bị mất dần, viêm gan kéo dài và các tế bào hình sao hoạt động mạnh thì cấy ghép tế bào gốc sẽ giúp:

• Kháng viêm 
• Ức chế hoạt động của tế bào hình sao
• Hỗ trợ tái tạo và phục hồi chức năng gan

Điều trị bệnh tiểu đường

Tiểu đường được xếp vào nhóm bệnh rối loạn khả năng chuyển hoá hoặc bệnh tự miễn kéo dài. Trên thực tế, người bệnh tiểu đường tuyp I có thể được điều trị bằng cách:

• Ghép tế bào gốc tạo máu (Ghép tuỷ xương): Tuy nhiên, nguồn ghép này rất hạn chế nên khá rủi ro cho bệnh nhân
• Ghép tế bào gốc mô mỡ: Đây là giải pháp đang được quan tâm

Các nhà khoa học đang cân nhắc việc chỉnh sửa gen các ADSC để chúng biệt hoá thành các tế bào sản xuất insulin để cấy ghép cho bệnh nhân tiểu đường

Quy trình thu thập tế bào gốc mô mỡ

ADSC được thu thập qua quá trình hút mỡ. Bằng cách chọc hút hoặc phẫu thuật, bác sĩ sẽ thu thập được lượng mô mỡ vừa đủ, sau đó đưa các mẫu này đến phòng thí nghiệm để phân tách lấy tế bào gốc trung mô. 

Dưới đây là hai cách thu thập thường được áp dụng:

• Hút mỡ: Sử dụng sóng siêu âm hoặc tác động hoá học của siêu âm. mỡ sẽ được chuyển thành dạng lỏng để bác sĩ dễ dàng hút ra. 
• Phẫu thuật: Bác sĩ khoa Ngoại sẽ cắt khoảng 3 - 5g mỡ dưới da sau khi mổ lấy thai hoặc các cuộc giải phẫu khác. Phần mỡ dưới lớp sẹo mổ có thể trở thành nguồn thu thập tế bào gốc trung mô.

Sau khi thu được mô mỡ, các bác sĩ sẽ phân tách để thu được tế bào gốc mô mỡ từ các mô này. Thông thường, ADSC chiếm khoảng 1 - 5% tổng số tế bào có nhân của mô mỡ. Tại phòng thí nghiệm, chỉ với lượng mô mỡ rất nhỏ, bác kỹ thuật viên có thể nuôi cấy ra hàng tỷ tế bào mô mỡ. Cuối cùng, các tế bào này sẽ được lưu giữ hoặc cân nhắc đưa vào ứng dụng điều trị các bệnh lý phù hợp. 

Quá trình thu thập tế bào gốc mô mỡ

Lưu trữ tế bào gốc mô mỡ tại Bệnh viện Đa khoa Phương Đông

Điều kiện phòng Lab, phương pháp phân lập và trình độ của kỹ thuật viên là các yếu tố trực tiếp quyểt định số lượng và chất lượng của tế bào gốc. Trung tâm Tế bào gốc & Ngân hàng Mô Phương Đông tự tin là một trong các địa chỉ lưu trữ tế bào gốc đáng lưu tâm, bởi:

• Đội ngũ kỹ thuật viên, bác sĩ TT Tế bào gốc giàu dẫn dắt bởi PGS.TS.BS Nguyễn Trung Chính - GĐ BVĐK Phương Đông - Tổng Thư ký hội Y học tái tạo và trị liệu Việt Nam.
• Là 1 trong số ít các Trung tâm Tế bào gốc sử dụng hệ thống lưu trữ tự động, đảm bảo nuôi cấy, sản xuất giúp xử lý, phân tích, đánh giá chuẩn xác chất lượng từng mẫu tế bào gốc.
• Cung cấp báo cáo về tình trạng, số lượng của tế bào gốc lưu trữ qua từng năm giúp cha mẹ yên tâm về chất lượng tế bào gốc.
• Trung tâm Tế bào gốc đạt chứng chỉ Ngân hàng Mô, sở hữu hệ thống trang thiết bị hiện đại: Hệ thống tủ lạnh bảo quản hóa chất HYC-610, hệ thống tủ an toàn sinh học cấp II, hệ thống đếm tế bào dòng chảy Cytoflex, máy đo độ sáng phát hiện tế bào (phát hiện Mycoplasma) Lucetta 20 ...

Có thể nói, tế bào gốc mô mỡ là tế bào gốc đa năng có khả năng biệt hoá linh hoạt và tăng sinh mạnh mẽ. Bằng các nỗ lực không ngừng trong thử nghiệm, đây được xem như hy vọng mới cho các bệnh nhân mắc bệnh tự miễn, cơ xương khớp,...