Viêm tụy mạn: Nguyên nhân, nhận biết và cách điều trị

Viêm tụy mạn là gì?

Tụy là một cơ quan thuộc hệ tiêu hóa, có hình dạng lá và nằm ẩn vào thành sau ổ bụng. Cơ quan này có chức năng nội tiết và ngoại tiết quan trọng. Đối với chức năng nội tiết là tiết ra hormone insulin tham gia vào quá trình chuyển hóa glucose trong cơ thể. Nếu chức năng này suy giảm, lượng đường trong máu tăng dễ dẫn đến tình trạng đái tháo đường.

Viêm tụy mạn là bệnh lý nguy hiểm ảnh hưởng đến chức năng tụy

Chức năng ngoại tiết của tụy là sản xuất men tiêu hóa cùng với dịch mật để phân giải chất dinh dưỡng hấp thụ và đưa vào máu. Như vậy, chức năng ngoại tiết của tụy suy giảm sẽ ảnh hưởng tới hoạt động tiêu hóa và hấp thu của cơ thể.

Viêm tụy mạn xảy ra khi các đợt viêm tụy cấp tính lặp đi lặp lại trong thời gian dài khiến tế bảo ở tụy bị tổn thương liên tục dẫn đến viêm mạn tính, xơ hóa và suy giảm chức năng.

Nguyên nhân gây bệnh viêm tụy mạn

Nguyên nhân cụ thể dẫn đến viêm tụy mạn rất đa dạng, bất cứ tác nhân nào làm viêm tụy cấp tái phát đều dẫn đến viêm tụy mạn, bao gồm:

Rượu, Độc chất và chuyển hóa

Rượu và thức uống có cồn là nguyên nhân chính gây viêm tụy mạn tính, chiếm khoảng 70% trường hợp mắc bệnh. Một số nghiên cứu chỉ ra, một người tiêu thụ ít nhất 150g rượu mỗi ngày, kéo dài trên 4-5 năm có nguy cơ cao mắc bệnh.

Rượu là nguyên nhân khởi đầu hầu hết các bệnh 

Đến nay, chưa có một ngưỡng rõ ràng cho lượng rượu tiêu thụ gây viêm tụy. Tuy nhiên, nhiều trường hợp khi người bệnh biểu hiện viêm tụy lần đầu đã có hình ảnh của tụy mạn, đồng thời chỉ dưới 5% người uống rượu biểu hiện bệnh rõ ràng. Điều đó cho thấy có vai trò của các yếu tố khác ảnh hưởng tới bệnh lý, có thể kể đến thuốc lá (90% bệnh nhân mắc bệnh do uống rượu, hút thuốc lá) bởi hút thuốc làm tăng nguy cơ tạo sỏi, suy giảm chức năng tụy nội tiết cũng như ngoại tiết và làm tăng nguy cơ ung thư tụy. 

Tắc nghẽn kéo dài

Nguyên nhân này bao gồm: tắc nghẽn ống tụy mật, dị dạng phôi thai tụy đôi, nang tá tràng trước nhú, rối loạn cơ vòng Oddi,... Bên cạnh đó, tụy mạn cũng có thể là biến chứng sau viêm tụy do bệnh lý mạch máu, thiếu máu tại tụy cục bộ, viêm tụy hoại tử cấp,...

Đột biến gen

Là một trong các yếu tố nguy cơ quan trọng gây bệnh, thường gặp là đột biến gen PRSS1 gây bất thường men trypsin từ đó hoạt hóa các men tiêu hóa khác ở tụy. Ngoài ra có thể kể đến các đột biến khác như gen kazal-1, carboxypeptidase A-1, carboxy ethyl lipase, chymotripsin C và claudins. 

Triệu chứng của bệnh lý 

Trước khi tiến triển thành tụy mạn, người bệnh thường gặp nhiều cơn đau viêm tụy cấp tính tái phát trong thời gian dài. Triệu chứng điển hình là những cơn đau ở tụy đột ngột, dữ dội và lặp lại. Cơn đau thường tăng lên rõ rệt vào bữa ăn hoặc khi uống rượu. Đau một nửa phần bụng trên hoặc đau lan xuyên ra sau lưng, thi thoảng lan xuống bụng dưới. Để hạn chế đau, người bệnh thường giữ nguyên một tư thế trong khoảng thời gian dài như nằm co chân hoặc ngồi cúi ra trước, hạn chế ưỡn người hay nằm ngửa vì sẽ khiến đau nhiều hơn.

Viêm tụy thường gây đau, tức ở vùng bụng của người bệnh 

Bên cạnh đó, bệnh nhân thường buồn nôn, ói, ăn uống kém, chán ăn. Dần dần, những cơn đau giảm cả về tần suất lần mức độ khiến người bệnh chủ quan, song thay vào đó là cơn đau âm ỉ kéo dài kèm theo suy kiệt cơ thể. Hệ quả để lại là họ bị sụt cân đến mức kiệt quệ, phần lớn nguyên nhân do ăn ít vì sợ đau bụng, một phần khác do đái tháo đường không kiểm soát và kém hấp thu.

Bệnh viêm tụy mạn nguy hiểm như thế nào?

Viêm tụy mạn tính nói riêng và các bệnh lý mạn tính nói chung là những bệnh lý tổn thương khó hồi phục như ban đầu, khó điều trị và chức năng của cơ quan cũng giảm dần. Tụy là cơ quan có cả chức năng ngoại tiết và nội tiết quan trọng, viêm tụy sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình hấp thụ, tiêu hóa và chuyển hóa chất trong cơ thể. Các biến chứng thường gặp như:

• Nang giả tụy: Nang lớn ở tụy vỡ ra gây nguy hiểm do biến chứng nhiễm trùng, chảy máu nội tạng.
• Suy dinh dưỡng: Viêm tụy mạn tính khiến việc sản xuất enzyme cần thiết trong việc hấp thụ, xử lý chất dinh dưỡng bị rối loạn nên cơ thể người bệnh thường bị tiêu chảy, thiếu chất, suy dinh dưỡng,...

Suy dinh dưỡng ảnh hưởng nghiêm trọng tới chức năng tụy

• Ung thư tuyến tụy: Viêm tụy dễ phát triển thành ung thư tụy hơn so với người không mắc căn bệnh này, khó điều trị và tỉ lệ tử vong rất cao.
• Tiểu đường: Viêm tụy ảnh hưởng tới khả năng kiểm soát đường huyết, tế bào sản xuất insulin bị tổn thương nên bệnh nhân dễ mắc bệnh tiểu đường. 

Với các biến chứng trên, người bệnh nhiễm bệnh phải sống chung với bệnh trong nhiều năm, sức khỏe suy giảm và có nguy cơ tử vong cao. Khoảng 50% bệnh nhân viêm tụy tử vong do các biến chứng bệnh trong vòng 20 - 25 năm.

Phương pháp điều trị viêm tụy mạn

Hiện chưa có phương pháp điều trị viêm mạn tụy tận gốc, các phương pháp điều trị hiện nay nhằm kiểm soát triệu chứng, giảm đau, tăng chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Các phương pháp điều trị bệnh hiện được áp dụng gồm:

Điều trị nội khoa

Chế độ dinh dưỡng của bệnh nhân viêm tụy cần được thay đổi theo chế độ ăn kiêng, chia nhỏ bữa và hạn chế chất béo. Người bệnh không được phép uống bia rượu, hạn chế dùng cafein khi sử dụng thuốc điều trị.

Điều trị viêm mạn tụy bằng thuốc giúp khắc phục các triệu chứng sau:

• Đi ngoài phân mỡ: Đối với triệu chứng này, có thể điều trị bằng chế phẩm tụy hoạt độ lipase cao kết hợp với thuốc đối kháng receptor H2, thuốc ức chế bơm Proton hoặc natri bicarbonat.  Người bệnh lưu ý việc dùng thuốc cần có sự chỉ định của bác sĩ.
• Đau thứ phát: Bệnh thường gây đau bụng kéo dài, nhằm giảm triệu chứng này bệnh nhân thường được xem xét dùng thuốc giảm đau hoặc enzyme tụy.
• Đái tháo đường: Những biến chứng thường gặp của bệnh viêm mạn tụy không thể không kể đến đó là đái tháo đường, để khắc phục tình trạng này thì sử dụng thuốc chứa insulin sẽ đem lại hiệu quả cao.

Điều trị bằng thuốc giúp giảm đau, kiểm soát triệu chứng cho người bệnh 

Điều trị ngoại khoa

Các phương pháp điều trị ngoại khoa hiện hành bao gồm:

• Phẫu thuật loại trừ tắc nghẽn ống tụy (Wirsung): Nhằm dẫn lưu nang nhân tạo, giảm đau và điều trị biến chứng do viêm tụy mạn tính gây ra.
• Phẫu thuật dẫn lưu ống tụy (Wirsung): Bác sĩ làm giãn ống tụy và cắt đuôi tụy nối thông hồng tràng - tụy để giảm đau.
• Phẫu thuật cắt tụy: Cắt tụy một phần hoặc toàn phần là phương pháp điều trị cuối cùng cho người bệnh khi bệnh tiến triển nặng, tránh vỡ ống tụy và các biến chứng có thể xảy ra.
• Kỹ thuật cắt đám rối thần kinh: Phương pháp này là một trong các phương pháp điều trị viêm tụy mạn tính, tuy nhiên nguy cơ gây biến chứng cao và không hiệu quả nên thường không được áp dụng.

Chăm sóc sau phẫu thuật tại BVĐK Phương Đông nhẹ nhàng, chu đáo

Biện pháp phòng ngừa 

Để phòng ngừa nguy cơ bị viêm tụy mạn, bác sĩ khuyến nghị, người dân nên:

• Hạn chế sử dụng chất kích thích như thuốc lá, thuốc lá điện tử, rượu bia…
• Tạo thói quen ăn uống khoa học, vệ sinh với chế độ ăn nhạt để tránh bệnh sỏi mật.
• Thăm khám định kỳ sức khỏe tổng quát 6 tháng/lần nhằm đảm bảo sức khỏe.
• Đối với những người mắc bệnh mỡ máu, đái tháo đường, sỏi mật… nên quản lý tốt bệnh nền, tránh để biến chứng gây ảnh hưởng tuỵ.

Những thông tin cơ bản về điều trị viêm tụy sẽ giúp bệnh nhân chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe đúng cách cũng như xây dựng thực đơn dinh dưỡng. Ngoài ra, người bệnh cần chú ý lịch tái khám định kỳ để theo dõi sự tiến triển của bệnh một cách sớm nhất. 

Không ít bệnh nhân vì ngại đi khám nên khi phát hiện thì tụy đã bị tổn thương một cách mạnh mẽ. Do đó, dịch vụ khám sức khỏe tổng quát tại Bệnh viện Đa khoa Phương Đông đã ra đời với mục đích xóa bỏ nỗi lo bệnh tật. 

Với sứ mệnh "Nâng niu từng sự sống" Phương Đông sẽ mang lại dịch vụ chăm sóc sức khỏe tiện lợi đến với người dân. Hãy nhấc máy lên và đặt lịch qua Hotline 1900 1806 để được tư vấn, hỗ trợ thêm.