Virus herpes gây bệnh gì? Và làm sao để nhận biết và điều trị sớm?

Virus herpes là gì?

Herpes virus là các virus gây ra các nốt phồng, loét trên niêm mạc da ở mép miệng, họng, giác mạc, bộ phận sinh dục và một số trường hợp nặng có thể dẫn đến các bệnh nguy hiểm như viêm màng não.

Virus herpes là gì?

Đặc điểm sinh học 

Các virus thuộc họ virus herpes có một số tính chất sau:

• Virus có hình khối đa diện và đường kính khoảng 170 - 200 nm.
• Herpes virus là các virus có chứa lõi ADN được bao bọc bởi lớp vỏ capsid và vỏ ngoài  cùng là lipid.
• Nuôi cấy: Virus herpes chỉ nuôi cấy được trên các tế bào có nguồn gốc từ người như tế bào thận phôi người, Hela, Hep-2... 
• Sức đề kháng: Virus herpes có sức đề kháng không cao, bị hủy sau 30 phút ở 56 độ C, các dung môi hữu cơ như phenol, ether, formalin, clorofom diệt nhanh virus và virus tồn tại được khá lâu ở nhiệt độ lạnh.

 Phân loại virus herpes 

Dựa vào kháng nguyên vỏ capsid, các nhà khoa học chia herpesvirus thành các loại khác nhau và cho đến ngày đã có 8 chủng:

Nhiễm trùng Herpes là nhiễm trùng chậm, virus thường đi sau một bệnh nhiễm khuẩn cấp tính. Các tác nhân kích thích hoạt virus như caffeine, ánh sáng mặt trời và tâm lý căng thẳng là tác nhân gây tái phát Herpes Virus.

Những bệnh do nhiễm virus herpes gây ra

Tùy theo loại virus mà khả năng gây bệnh sẽ có sự khác nhau. Trong số 8 loại virus Herpes nêu trên, Herpes Simplex virus (HSV) là virus có khả năng gây bệnh cao và gây ra nhiều thể bệnh lâm sàng. 

Những bệnh do Herpes Simplex virus gây ra

Nhiễm trùng do Herpes Simplex virus rất phổ biến, trong đó 80% ở người lớn nhiễm HSV-1, 20% nhiễm HSV-2. Đa phần các trường hợp nhiễm HSV không triệu chứng và bệnh do HSV chia là 2 thể: thể nguyên phát (nhiễm HSV lần đầu) và thể tái phát (tái hoạt động của virus).

Những nốt phồng rộp ở miệng do Herpes Simplex virus gây ra

Thời gian ủ bệnh từ 2 - 11 ngày sau khi nhiễm virus, người bệnh có thể cảm thấy sốt nhẹ và đau ra ở vùng bị tổn thương. Tùy vào vị trí có thể thành các thể khác nhau:

Herpes miệng (oral Herpes)

Herpes miệng tương đối thường gặp, có thời gian ủ bệnh từ 2 - 14 ngày nhưng không hoàn toàn do HSV-1. Tổn thương ban đầu là nốt viêm đỏ và loét trong niêm mạc miệng, vết loét có thể lan rộng thành từng mảng lớn trong miệng. Người bệnh cảm giác rất khó chịu, đau đớn và ăn uống kém. Vết loét có thể lan tới lợi, thành sau họng và hầu, đặc biệt, một số tổn thương ở môi có thể tạo thành đám mụn nước, loét, ngứa rát và chảy dịch.

Herpes sinh dục (genital Herpes)

Chủ yếu so HSV- 2 gây ra chiếm hơn 70% và còn lại là do HSV-1. Herpes sinh dục thường hay gặp ở nữ giới, gây ra tổn thương ở niêm mạc âm đạo, tử cung hoặc cả hai. Tổn thương loét niệu đạo có thể gặp ở cả nữ và nam giới. Tỷ lệ tái phát của Herpes sinh dục khá cao nhưng triệu chứng tái phát thường không nặng như những tổn tường của lần đầu.

Herpes sơ sinh (neonatal Herpes)

Hầu hết các trường hợp trẻ sơ sinh bị Herpes  là do nhiễm từ mẹ sang con. Tỷ lệ mẹ nhiễm Herpes lây sang con xảy ra ở 50% trường hợp, tỷ lệ có thể giảm nếu mẹ đã được điều trị trước khi mang thai hoặc mẹ ít bị tái phát.

Herpes não (HSV encephalitis)

Bệnh viêm não do Herpes virus là bệnh nhiễm trùng thần kinh cấp tính, gây hoại tử kèm xuất huyết nhu mô não, với tỷ lệ tử vong cao xấp xỉ 70%. Bệnh do virus Herpes simplex gây ra, gồm 2 loại: HSV-1 (> 95% số ca bệnh), HSV-2 (< 5% số ca bệnh).

Viêm kết mạc Herpes (ocular Herpes)

Chủ yếu là thể viêm loét kết giác mạc và tổn thương diễn tiến nhanh, dễ dẫn tới loét hoặc thủng giác mạc nếu không có hướng can thiệp và điều trị kịp thời.

Những bệnh do Varicella – Zoster Virus gây ra

Varicella – Zoster Virus là nguyên nhân chính gây ra 2 bệnh là thủy đậu và Zona. Trong đó, biểu hiện lâm sàng bệnh thủy đậu ở trẻ em và bệnh Zona ở người lớn. Bệnh thủy đậu là bệnh diễn biến cấp tính ở trẻ nhỏ còn bệnh Zona được xem là sự tái hoạt động của virus thủy đậu. 

Hình ảnh bệnh Zona và thủy đậu

Bệnh thuỷ đậu (Varicella)

Bệnh thủy đậu là hậu quả của nhiễm trùng nguyên phát virus Varicella – Zoster Virus, bệnh thường gặp ở trẻ em và hiếm khi gặp ở người lớn. Virus xâm nhập vào đường hô hấp trên, phát triển tại chỗ gây nhiễm virus máy để phân tán đến các cơ quan, thần kinh, da…

Tổn thương ở da và tế bào biểu bì sưng phồng tạo phỏng nước, kèm theo dấu hiệu toàn thân như sốt, mệt mỏi, bệnh khỏi sau khoảng 10 - 14 ngày và không để lại sẹo. Các biến chứng gồm nhiễm trùng da, bội nhiễm phổi do vi khuẩn và viêm não.

Bệnh Zona (Zoster)

Bệnh Zona giống thủy đậu ở tổn thương dạng mụn nước nhưng khác thủy đậu là các mụn nước thưa hơn nhưng rất đau, hay xuất hiện dọc theo đường đi của các dây thần kinh và chỉ bắt gặp ở người lớn. Các chuyên gia cho rằng, bệnh Zona ở người lớn là do sự tái hoạt động của virus thủy đậu. Các virus này tồn tại ở dạng ẩn ở tổ chức hạch và sẽ tái hoạt động, gây viêm da và thần kinh khi có điều kiện thuận lợi.

Triệu chứng nhiễm virus Herpes

Virus herpes không phải lúc nào cũng gây ra triệu chứng, bất kỳ triệu chứng nào nhận thấy được và mức độ nghiêm trọng thường phụ thuộc vào việc người bệnh đang ở giai đoạn nguyên phát hay tái phát.

Biểu hiện nhiễm Herpes virus nguyên phát

Giai đoạn nguyên phát diễn ra trong khoảng vài ngày đến vài tuần sau khi người bệnh tiếp xúc với nguồn lây nhiễm. Các triệu chứng gồm:

• Sưng hạch bạch huyết.
• Đau đầu, đau nhức toàn thân.
• Cơ thể mệt mỏi.
• Sốt.
• Chán ăn.
• Cảm thấy một số vùng da trên cơ thể ngứa ran, nóng rát, xuất hiện các mụn nước nhỏ. Các mụn nước có thể mọc thành cụm hoặc lan ra thành từng mảng, sau một thời gian sẽ vỡ và đóng vảy.

Cơ thể mệt mỏi, đau nhức, chán ăn có là là một trong những dấu hiệu nhiễm virus herpes ở những ngày đầu

Biểu hiện nhiễm Herpes virus tái phát

Một số người bị nhiễm virus herpes chỉ bùng phát duy nhất một đợt. Trong khi, một số người khác gặp phải tình trạng tái phát sau vài tháng hoặc lâu hơn. Các đợt tái phát ít xảy ra hơn theo thời gian khi cơ thể bắt đầu sản sinh ra kháng thể. Các triệu chứng trong giai đoạn tái phát cũng thường ít nghiêm trọng hơn và được cải thiện nhanh chóng: các nốt mụn nước ít xuất hiện hơn, cảm giác đau giảm và có thể khỏi chỉ sau vài ngày.

Chẩn đoán nhiễm virus herpes

Khi có các biểu hiện nhiễm herpes, bạn cần đến gặp bác sĩ ngay để được thăm khám, chẩn đoán và có hướng điều trị kịp thời. Việc chẩn đoán nhiễm virus herpes được thực hiện như sau:

• Thu thập mẫu bệnh phẩm từ các mụn nước bằng tăm bông, làm tiêu bản, nhuộm tế bào bằng uranyl axetat. Sau đó, soi dưới kính hiển vi điện tử với độ phóng đại 140.000 lần sẽ cho thấy virus hình cầu và có nhân là ADN trong virus.
• Nuôi cấy virus trên tế bào người trong khoảng 3- 7 ngày, virus nhân lên chậm. Lấy dịch nuôi cấy, phá vỡ tế bào nuôi nằm tìm virus. Virus này không phát triển được trên phôi gà và tế bào nuôi động vật.
• Chẩn đoán huyết thanh: dùng test CF, miễn dịch huỳnh quang gián tiếp để phát hiện nhanh virus.

Phương pháp điều trị bệnh do nhiễm virus herpes

Sử dụng các thuốc kháng virus như cidofovir, acyclovir… có tác dụng điều trị hiệu quả bệnh do virus herpes gây ra, đặc biệt là đối trẻ em có hệ miễn dịch bị suy giảm. Ngoài ra, còn có các biện pháp điều trị hỗ trợ như thuốc giảm đau, giảm viêm, chống loét tại chỗ, nâng cao thể trạng cho bệnh nhân.

Song song với việc sử dụng thuốc thì mỗi người bệnh nên:

• Áp dụng chế độ ăn uống khoa học, bổ sung vitamin và nghỉ ngơi hợp lý để cơ thể khỏe mạnh, tăng cường sức đề kháng.
• Vùng da nổi mụn rộp cần được vệ sinh sạch sẽ và giữ thông thoáng.
• Người bệnh có thể chườm lạnh các mụn rộp Herpes ở miệng để giảm đau. Bên cạnh đó, tắm nước ấm cũng là cách hiệu quả giúp cải thiện cơn đau do các vết loét Herpes sinh dục gây ra.

Một chế ăn hợp lý giúp tăng cường hệ miễn dịch, “đánh bay” virus nhanh hơn

Phòng bệnh gây ra bởi Herpes virus

Để phòng ngừa các bệnh do virus herpes gây ra, mỗi người nên chủ động áp dụng các biện pháp sau:

• Tránh tiếp xúc với người bị nhiễm trùng virus herpes để không bị lây nhiễm bệnh.
• Tăng cường vận động thể chất, luyện tập thể dục thể thao, cân bằng giữa công việc và nghỉ ngơi, ăn uống điều độ.
• Tiêm phòng vacxin sống giảm độc chống bệnh thuỷ đậu-zona cho người bình thường và người có nguy cơ cao. Đối với trẻ em dưới 15 tuổi bị suy miễn dịch chưa mắc thủy đậu, có tiếp cùng nhà, cùng phòng với người bị bệnh thì có thể dùng globulin miễn dịch chống thủy đậu-zona (VZIG varicella-zoster immunoglobulin).
• Thăm khám sức khỏe định kỳ 6 tháng/lần để phát hiện sớm tình trạng nhiễm virus Herpes và hướng điều trị kịp thời.

Qua những chia sẻ trên đây, Bệnh viện Đa khoa Phương Đông hy vọng đã cung cấp đến cho bạn đọc những thông tin hữu ích về các nhận biết, điều trị và phòng tránh nhiễm virus Herpes.

Nếu bạn còn có bất kỳ thắc mắc nào khác hoặc có nhu đặt lịch khám hoặc tiêm phòng thủy đậu - Zona, vui lòng liên hệ đến tổng đài 1900 1806 để được hỗ trợ hoặc để lại thông tin đăng ký tại phần Đặt lịch khám để đặt lịch khám tại bệnh viện đa khoa Phương Đông.