Nhắc đến xơ vữa động mạch, người ta chỉ quan tâm đến các biến chứng nghiêm trọng như đột quỵ não, nhồi máu cơ tim mà quên mất rằng, xơ vữa động mạch chi dưới cũng sẽ gây ra các hậu quả khó lường nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Nhắc đến xơ vữa động mạch, người ta chỉ quan tâm đến các biến chứng nghiêm trọng như đột quỵ não, nhồi máu cơ tim mà quên mất rằng, xơ vữa động mạch chi dưới cũng sẽ gây ra các hậu quả khó lường nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Chi dưới bị xơ vữa động mạch có thể khiến người bệnh mất khả năng vận động, đi lại như người bình thường. Căn bệnh này chủ yếu xảy ra ở người cao tuổi, chiếm khoảng 7% ở người có độ tuổi từ 60 - 69, 12,5% ở độ tuổi từ 70 - 79 và chiếm lên đến trên 23% ở độ tuổi trên 80. Vậy xơ vữa động mạch chi dưới là gì? Dấu hiệu, cách điều trị và phương pháp phòng ngừa bệnh này như thế nào để tránh hậu quả đáng tiếc xảy ra?
Xơ vữa động mạch chi dưới làm giảm lưu lượng máu nuôi chân
Xơ vữa động mạch là một bệnh hệ thống gây tổn thương các động mạch ở nhiều cơ quan khác nhau. Xơ vữa động mạch chi dưới là một dạng bệnh lý của xơ vữa động mạch. Trong quá trình vận chuyển máu từ tim tới nuôi các cơ quan và chi dưới, thành động mạch dễ bị tổn thương do tích tụ phân tử lipid có trong máu tạo thành các mảng xơ vữa. Các mảng xơ vữa được tạo thành từ các chất béo, cholesterol và một số các chất khác được tìm thấy trong máu.
Khi mảng xơ vữa ngày càng lớn dần khiến lòng động mạch bị hẹp lại, lượng máu tới nuôi 2 chi dưới bị giảm đi đáng kể. Lâu dần, quá trình này gây nên tình trạng thiếu máu nuôi chân. Trường hợp máu không được lưu thông đến chân trong một thời gian dài có thể dẫn đến nguy cơ cắt cụt chi, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và cuộc sống của người bệnh.
Theo nhiều nghiên cứu, những người bị xơ vữa động mạch chi dưới thường có xơ vữa động mạch ở động mạch vành và động mạch não. Nếu không điều trị thật tích cực, bệnh lý xơ vữa động mạch chi dưới gây ra biến chứng hoại tử vì tắc mạch, không cấp được máu đến nuôi dưỡng vùng sau đoạn chân bị tắc mạch.
Nguy hiểm hơn, người bệnh có thể chết vì các biến chứng ở tim như: nhồi máu cơ tim, đột tử, tai biến mạch máu não. Trong số những người bệnh xơ vữa động mạch chi dưới tử vong, có 55% chết do biến chứng ở tim và 10% chết do tai biến mạch máu não.
Đến nay, các nhà nghiên cứu vẫn chưa đưa ra kết luận chính xác về nguyên nhân gây xơ vữa động mạch chi dưới nhưng đã chỉ ra những nguy cơ làm thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch la do tuổi tác, mỡ máu cao, tiền sử gia đình, thừa cân, béo phì, lười vận động, chế độ ăn uống không lành mạnh, hút thuốc lá...
Theo các chuyên gia, bệnh xơ vữa động mạch chi dưới được chia thành 3 giai đoạn với các triệu chứng riêng biệt.
Thông thường, ở hầu hết người bệnh giai đoạn nhẹ không có những dấu hiệu đặc trưng. Bệnh chỉ được phát hiện tình cờ khi đi khám sức khỏe tổng quát và bằng cách đo chỉ số mắt cá - cánh tay.
Bên cạnh đó, có một số triệu chứng không rõ ràng như một sự khó chịu cơ bắp giống như chuột rút, ngứa ran, tê, yếu hoặc mệt mỏi ở chân. Lý giải cho điều này là do cơ bắp không nhận đủ được lượng oxy mà nó cần.
Những người bệnh không có triệu chứng thường gặp ở người đái tháo đường, lớn tuổi, di chứng thần kinh làm cho vận động đi lại ít nên không bộc lộ được triệu chứng.
Bệnh xơ vữa động mạch 2 chi dưới khiến người bệnh đi lại khó khăn
Khi bệnh tiến triển đến giai đoạn này, người bệnh có thể cảm thấy đau mỏi và co cứng bắp chân, đùi hoặc mông khi đi bộ trong một quãng đường và biến mất vài phút sau khi đứng lại. Và dấu hiệu này lại lặp lại khi đi tiếp một đoạn đường tiếp theo như vậy.
Ngoài ra, cũng có một số trường hợp bị khập khiễng cách hồi, khập khiễng cách hồi điển hình là đau bắp chân khi đi lại và giảm khi nghỉ. Đây là một dấu hiệu rất thường gặp trong giai đoạn này của bệnh. Đoạn đường người bệnh đi được trước khi xuất hiện đau ngắn hay dài sẽ tùy thuộc vào mức độ của bệnh. Nếu đoạn đường đi được nhỏ hơn 200 mét thì được gọi là đau cách hồi nặng. Chân cũng có thể cảm thấy mát khi chạm vào, và da có thể trông nhợt nhạt.
Tuy khập khiễng cách hồi là triệu chứng đặc trưng của bệnh nhưng nhiều người nhầm lẫn với một số bệnh lý liên quan tới xương khớp, không đặc thù cho bệnh. Người bệnh thường có các triệu chứng ở chân khi gắng sức hoặc đau lúc nghỉ dạng thiếu máu.
Khi bệnh tiến triển một nặng thêm, người bệnh sẽ đau liên tục kể cả lúc nghỉ, nhất là về đêm và đau nhiều ở các ngón chân và bàn chân. Người bệnh thường mất ngủ hoặc là ngủ với tư thế để chân buông thõng ở ngoài giường vì ở tư thế này bệnh nhân sẽ đỡ đau hơn.
Khi mảng xơ vữa trong động mạch chi dưới đã phát triển nặng hơn, gây hẹp hoặc bít tắc động mạch thì các dấu hiệu có thể nhận thấy rõ như bị loét, hoại tử cả ngón chân hoặc bàn chân do thiếu máu nuôi dưỡng kèm theo cảm giác đau liên tục, không lành được. Đến giai đoạn này, bệnh đã tiến triển quá nặng và không có khả năng phục hồi, nguy cơ cắt cụt chi rất cao.
Khi bệnh tiến triển một nặng thêm, người bệnh sẽ đau nhiều ở các ngón chân và bàn chân
Phương pháp điều trị tối ưu nhất cho những trường hợp mắc xơ vữa động mạch chi dưới hiện nay là kết hợp lối sống lành mạnh, khoa học cùng luyện tập phục hồi chức năng, đặc biệt cần giảm thiểu lượng mỡ thừa trong máu, ngăn cản tiến triển của xơ vữa động mạch chi. Cụ thể là:
Bỏ thuốc lá giúp hạn chế đáng kể tình trạng xơ vữa động mạch chi dưới
Thuốc lá có tác dụng làm gia tăng LDL và giảm HDL, thúc đẩy cơ mạch ở các mạch máu xơ vữa. Ngoài ra, khói thuốc lá làm gia tăng kết dính tiểu cầu, tăng fibrinogen, HCT và hậu quả làm tăng độ quánh của máu. Do đó, hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ quan trọng của bệnh xơ vữa động mạch chi dưới.
Để điều trị bệnh, việc ngưng thuốc lá là điều cần thiết để làm giảm triệu chứng bệnh. Ngoài việc giáo dục và ý thức tự giác, các biện pháp cai thuốc bằng dược phẩm cũng được các bác sĩ khuyến cáo. Các thuốc được sử dụng để cai thuốc bao gồm: thay thế nicotine, bupropion có hiệu quả lần lượt là 16 và 30% ngưng hút thuốc.
Bệnh tiểu đường là một trong những yếu tố thúc đẩy quá trình xơ vữa chung, gây ra các biến chứng thiếu máu ở các mạch máu ngoại biên, bệnh thần kinh ngoại biên và giảm sức đề kháng với tác nhân nhiễm trùng. Từ đó dễ dẫn đến loét chân và nhiễm trùng bàn chân.
Theo các nghiên cứu, việc kiểm soát tốt đường huyết phải đạt được với HbA1C trong khoảng 6 - 7%, đích này của điều trị sẽ giúp ngăn ngừa biến chứng vi mạch.
Luyện tập thể thao giúp cải thiện tình trạng xơ vữa động mạch chi dưới
Để điều trị bệnh xơ vữa động mạch chi dưới, người bệnh cũng cần luyện tập để cải thiện chức năng, gia tăng kỹ năng đi bộ. Qua đó cải thiện được mức độ đau. Có thể đi trên thảm lăn hoặc đi bộ trên đường đủ cường độ để tạo ra khập khiễng cách hồi, sau đó sẽ nghỉ cho đến khi hết đau và tập lại. Mỗi đợt tập luyện kéo dài 30 - 60 phút, tiến hành tối thiểu 3 lần trong tuần và trong 3 tháng. Chế độ luyện tập này có thể dẫn đến giảm triệu chứng chỉ sau 4 - 8 tuần.
Đối với giai đoạn nặng, người bệnh cần cân nhắc phương pháp phẫu thuật để cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh và hạn chế nguy cơ bị cắt cụt chi. Hiện nay có 2 phương pháp phẫu thuật được áp dụng là can thiệp nội mạch và mổ mở.
Phương pháp can thiệp nội mạch là một phương pháp điều trị ít xâm lấn, gây đau ít. Thực hiện luồn một dây ở đầu có bóng nong từ động mạch đùi, đưa bóng đến đoạn động mạch bị hẹp và tiến hành nong. Sau đó, có thể đặt vào vị trí vừa nong một chiếc stent, có tác dụng như một giá đỡ, giúp cho động mạch không bị hẹp lại. Hạn chế của phương pháp này đó là chỉ giải quyết được 1 điểm hẹp trong lòng động mạch, có nguy cơ tái hẹp cao và chi phí khá đắt.
Trong trường hợp người bệnh tắc động mạch chi dưới nhiều nơi, tắc trên đoạn dài, phức tạp thì các bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật bắc cầu động mạch. Tuy nhiên đây là phương pháp phẫu thuật nặng và kéo dài.
Để phòng ngừa xơ vữa động mạch chi dưới, người bệnh cần duy trì lối sống khoa học để kiểm soát tốt tình trạng mỡ trong máu, huyết áp và đường huyết ổn định.
Chế độ dinh dưỡng là hết sức quan trọng đối với việc phòng bệnh xơ vữa động mạch chi dưới. Cần hạn chế ăn mỡ động vật như mỡ lợn, mỡ bò, mỡ gà mà thay thế vào đó là dùng dầu thực vật như dầu lạc, dầu vừng. Cần hạn chế ăn các loại thịt đỏ vì chúng có chứa nhiều cholesterol. Không nên ăn các loại lòng như lòng lợn, lòng trâu, bò và hạn chế ăn tôm, trứng. Không nên ăn các loại dầu dừa vì dầu dừa có nhiều acid béo bão hòa, dễ gây nên hiện tượng xơ vữa động mạch nói chung.
Thay vào đó, người bệnh nên ăn các thức ăn có nguồn gốc từ đậu nành như đậu phụ. Mỗi tuần nên ăn từ 2 - 3 lần cá trong mỗi bữa ăn thay cho ăn thịt, vì trong mỡ cá có nhiều chất béo omega-3 - là chất rất tốt cho thành động mạch. Các bữa ăn hàng ngày nên tăng cường lượng rau xanh, hoa quả. Riêng người bị đái tháo đường mắc bệnh xơ vữa động mạch chi dưới ăn loại quả gì cần có sự tư vấn của bác sĩ khám bệnh.
Ăn nhiều cá thay vì ăn thịt giúp hạn chế tình trạng xơ vữa động mạch 2 chi dưới
Cần vận động cơ thể như tập thể dục dưỡng sinh, đi bộ, chơi thể thao tùy theo sức mình. Nếu vận động đều đặn hàng ngày, có bài bản và phù hợp với điều kiện từng người thì có thể làm tăng lượng cholesterol tốt, giảm cholesterol xấu và làm giảm huyết áp đối với người đang bị tăng huyết áp mạn tính. Đồng thời, người bệnh cần tránh căng thẳng, luôn giữ đời sống tinh thần vui tươi lành mạnh.
Trên đây là những chia sẻ về vấn đề xơ vữa động mạch chi dưới. Xơ vữa động mạch chi dưới là tình trạng nghiêm trọng có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Vì vậy người bệnh khi phát hiện dấu hiệu, nguy cơ cần đi khám để được bác sĩ kiểm tra và đưa ra phác đồ điều trị khoa học. Để được giải đáp bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến sức khỏe hoặc các dịch vụ thăm khám tại Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, xin quý khách vui lòng liên hệ qua số hotline 19001806 để được tư vấn.
BỆNH VIỆN ĐA KHOA PHƯƠNG ĐÔNG
Địa chỉ: Số 9, Phố Viên, Cổ Nhuế 2, Bắc Từ Liêm, Hà Nội
Tổng đài tư vấn: 19001806
Website: https://benhvienphuongdong.vn
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể.
Thiếu máu cơ tim có nguy hiểm không? Đây là căn bệnh không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn đe dọa tới cả tính mạng của người bệnh.
