Lập kế hoạch chăm sóc trẻ sơ sinh thiếu tháng tại nhà

Những đặc điểm của trẻ sơ sinh thiếu tháng

Các bậc phụ huynh cần hiểu đúng các đặc điểm của trẻ sinh non để có thể lập kế hoạch chăm sóc trẻ sơ sinh thiếu tháng phù hợp. 

Theo WHO (Tổ chức Y tế Thế giới), trẻ sinh non là trẻ sinh trước tuần thứ 37 của thai kỳ và trẻ sơ sinh nhẹ cân (<2500 gram). 

Trẻ sơ sinh thiếu tháng thường có nguy cơ gặp các vấn đề sức khỏe trong giai đoạn sơ sinh, đồng thời có nguy cơ chậm phát triển tâm thần vận động trong những năm đầu đời. Đối với những trẻ sinh cực non (trước tuần thứ 28 của thai kỳ) sẽ mắc phải nhiều biến chứng hơn những trẻ sinh non khác. 

Trẻ sơ sinh thiếu tháng chưa có khả năng ổn định thân nhiệt nên dễ bị lạnh trong môi trường phòng bình thường. Nguyên nhân xảy ra tình trạng này là lớp mỡ lưu trữ dưới da của bé có rất ít hoặc không có. Chính vì vậy, bé cần được điều trị và hỗ trợ tích cực trong phòng đặc biệt cho trẻ sơ sinh (còn gọi là NICU). Ở đây, bé được giữ ấm trong lồng ấp (còn gọi là Incubator) hoặc hệ thống sưởi đặc biệt (còn gọi là Warmer). 

Trẻ sinh non thường được điều trị và lập kế hoạch chăm sóc trẻ sơ sinh thiếu tháng khoa học

Đặc biệt, cha mẹ cần biết trẻ có thể đối mặt với một số nguy cơ trong quá trình phát triển như: 

• Trẻ có thể gặp các vấn đề về thở do hội chứng nguy kịch hô hấp cấp hoặc loạn sản phế quản phổi. Chính vì vậy, việc hỗ trợ hô hấp và dinh dưỡng đúng cách sẽ rất quan trọng đối với bé.
• Xuất hiện tình trạng vàng da sơ sinh, dễ hạ thân nhiệt, đường huyết và số lượng hồng cầu thấp gây thiếu máu, ngưng thở.
• Trẻ dễ bị nhiễm trùng do hệ thống miễn dịch chưa phát triển hoàn chỉnh và các cơ quan chưa trưởng thành. 
• Có thể gặp bệnh lý về võng mạc do chưa phát triển đầy đủ. 
• Bé có thể gặp các vấn đề về nuôi ăn. Trẻ cần được cung cấp đầy đủ dinh dưỡng và năng lượng để phát triển như trẻ đủ tháng. 
• Bé có nguy cơ chậm phát triển tâm thần vận động như: Kỹ năng nhận thức, ngôn ngữ, vận động hoặc các vấn đề về hành vi, tâm lý và sức khỏe trong tương lai. 

Tuy nhiên, mỗi trẻ sơ sinh non sẽ khác nhau về tuổi thai, cân nặng và các yếu tố khác nên cha mẹ không nên quá lo lắng. Hiện nay, nhờ sự tiến bộ của y học, trẻ sơ sinh được sinh sau 28 tuần tuổi và có cân nặng hơn 1kg đều có khả năng sống sót và phát triển bình thường như trẻ đủ tháng. Kết hợp với việc lập kế hoạch chăm sóc trẻ sơ sinh thiếu tháng khoa học sẽ giúp trẻ phát triển khoẻ mạnh hơn.

Trẻ sơ sinh thiếu tháng khi nào có thể xuất viện?

Cha mẹ luôn mong bé khỏe mạnh để được về nhà, nhưng cha mẹ cũng sẽ lo lắng khi chưa biết cách lập kế hoạch chăm sóc trẻ sơ sinh thiếu tháng như thế nào cho khoa học, đúng cách. 

Theo các chuyên gia, các bác sĩ sơ sinh nói chung và trẻ sinh non nói riêng về nhà khi trẻ và cha mẹ khi đã ổn định sức khoẻ và tâm lý sẵn sàng. Để được xuất viện, trẻ sinh non cần đáp ứng những yếu tố cần thiết để đảm bảo sức khỏe tốt và không cần hỗ trợ y tế đặc biết khi trở về nhà. Cụ thể như: 

• Trẻ đạt cân nặng từ 1800-2000 gram. 
• Trẻ bú tốt, tăng cân đủ với tư thế kangaroo trong 3 ngày (15-20g/ngày). 
• Trẻ có thể tự điều hòa thân nhiệt, đồng thời kết hợp bú, nuốt và thở tốt. 
• Trẻ ngưng hỗ trợ hô hấp tuần hoàn và từ thở tố, ổn định 48-72 giờ. 
• Trẻ ổn định ít nhất 24 giờ về nhịp thở từ 30-60 lần/phút, nhịp tim 120-160 lần/phút, nhiệt độ cơ thể từ 36.5°C đến 37.5°C. 
• Trẻ không bị thiếu máu (Hct > 30%). 
• Trẻ hoàn tất những đợt điều trị cần thiết. 
• Cha mẹ có thể chăm sóc cho bé, thành thạo việc nuôi con bằng sữa mẹ và da kề da. 

Đây là những yếu tố quan trọng giúp cha mẹ có thể tự chăm sóc trẻ sinh non khi về nhà.

Hầu hết, bé sinh non thường đáp ứng các tiêu chí này sớm hơn 2-4 tuần so với dự đoán ban đầu. Tuy nhiên, đối với những trường hợp cần thực hiện phẫu thuật, gặp các vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe hoặc trải qua nhiều tuần hô hấp bằng máy thở có thể lưu viện lâu hơn để được chăm sóc tốt nhất. 

>>> Xem thêm: Bảng cân nặng bé trai, cân nặng bé gái chuẩn WHO

Sau khi trẻ đáp ứng đủ các tiêu chí quan trọng sẽ được xuất viện trở về nhà

Lập kế hoạch chăm sóc trẻ sơ sinh thiếu tháng tại nhà

Sau khi được nuôi dưỡng trong lồng ấp, trẻ sinh thiếu tháng sẽ được xuất viện về nhà. Cha mẹ cần lập kế hoạch chăm sóc trẻ sơ sinh tại nhà đúng cách để bé có thể khoẻ mạnh và phát triển toàn diện. 

Da kề da

Phương pháp da kề da hay còn là phương pháp kangaroo thường được khuyến khích cha mẹ áp dụng trước khi xuất viện. Các bậc phụ huynh sẽ được các nữ hộ sinh hướng dẫn thực hiện đúng tư thế. 

Khi về nhà, cha mẹ chỉ mặc tã cho bé, sau đó đặt bé nằm trên ngực và quay đầu bé sang một bên để cho tai bé áp sát vào tim cha mẹ. Theo một nghiên cứu, thực hiện phương pháp kangaroo này sẽ tăng cường mối liên kết giữa cha mẹ và bé, thúc đẩy quá trình bú và cải thiện sức khỏe với trẻ sinh non. 

Theo dõi trình trạng của trẻ (nhịp thở, thân nhiệt,…)

Trẻ sơ sinh thiếu tháng thường chưa thích nghi với môi trường bên ngoài nên dễ gặp nhiều các vấn đề về sức khoẻ hơn so với trẻ sinh đủ tháng. Chính vì vậy, cha mẹ cần phải chủ động theo dõi tình trạng của con như nhịp thở, thân nhiệt, tri giác,... Nếu có bất cứ dấu hiệu bất thường nào, cần đưa trẻ đến bệnh viện sớm. 

Nuôi trẻ bằng sữa mẹ

Khi chăm sóc bé sinh thiếu tháng tại nhà, mẹ nên ăn uống đủ chất để cung cấp đủ nguồn sữa và dinh dưỡng cho bé. Đặc biệt, nên nuôi trẻ bằng sữa mẹ vì trong chúng chứa nhiều protein và kháng thể giúp tăng cường hệ thống miễn dịch cho bé, chống nhiễm trùng. 

Ngoài dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch trong những ngày đầu khi ở bệnh viện, trẻ cũng cần được nuôi bằng sớm mẹ sớm. Khi trẻ ổn định và có thể xuất viện, lượng sữa mẹ cần cho trẻ mỗi ngày có thể từ 140-160 ml/kg/ngày. 

Bên cạnh đó, để bé tăng cân và tăng trưởng như trẻ sơ sinh đủ tháng, mẹ có thể bổ sung dinh dưỡng cho trẻ sơ sinh thiếu tháng dưới dạng: Chế phẩm tăng cường sữa mẹ, vitamin bổ sung, sữa công thức,...

Nuôi bé bằng sữa mẹ giúp tăng cường hệ thống miễn dịch và chống nhiễm trùng cho bé

Chăm sóc giấc ngủ của bé

Một trong những điều cha mẹ cần quan tâm khi lập kế hoạch chăm sóc trẻ sơ sinh thiếu tháng là thời gian ngủ của bé. Trẻ sẽ tăng trưởng trong lúc ngủ, chính vì thế trẻ cần ngủ ngon và yên tĩnh nhiều giờ trong ngày (từ 16-20 giờ/ngày). Tuy nhiên, nếu trẻ ngủ quá 4 giờ/giấc, cha mẹ nên chủ động đánh thức bé dậy để bú sữa. Nhiều trường hợp trẻ sơ sinh ngủ không sâu giấc thì mẹ có thể chịu khó quan sát để nắm bắt được tình trạng của bé.

Bên cạnh đó, tư thế ngủ cũng quan trọng đối với trẻ sơ sinh thiếu tháng. Cha mẹ nên đặt bé nằm ngửa khi ngủ, không nên nằm sấp. Cho bé nằm nệm không quá mềm và không nên dùng gối. Nằm sấp và nằm trên đệm quá mềm có thể làm tăng nguy cơ mắc hội chứng đột tử ở trẻ nhũ nhi (SIDS). 

Cha mẹ có thể cho bé nằm ngủ riêng trong nôi, không nên nằm chung với người lớn vì có thể sẽ gây nguy hiểm cho bé. Khi ngủ, cha mẹ không nên mặc cho trẻ quá nhiều đồ hoặc quá chật. 

Bổ sung vitamin cần thiết

Ngoài bú mẹ, bác sĩ có thể tư vấn cho cha mẹ bổ sung một số vitamin cần thiết cho trẻ như: 

• Vitamin D: Từ 400-800 đơn vị/ngày. 
• Sắt: Từ 2-4 mg/kg/ngày sau tuần thứ 2. 

Lưu ý: Những loại vitamin bổ sung cho trẻ sơ sinh thiếu tháng khi được bác sĩ cho phép. Nhu cầu của mỗi trẻ là khác nhau, lượng dinh dưỡng cũng có thể thay đổi theo từng bé. 

Bổ sung các vitamin cần thiết cho bé theo sự hướng dẫn của bác sĩ

Vệ sinh và massage cho bé

Cha mẹ cần lưu ý khi chăm sóc trẻ sinh non là đảm bảo vệ sinh cá nhân cho bé. Tắm cho trẻ ít nhất 3-4 lần/tuần bằng khăn mềm với nước sạch đủ ấm, không nóng quá và sử dụng sữa tắm dành cho trẻ sơ sinh. Vì da trẻ sơ sinh khá mỏng và dễ tổn thương nên cần nhẹ nhàng, cẩn thận khi vệ sinh cho trẻ. 

Ngoài ra, mẹ nên vệ sinh cẩn thận vùng dễ đọng nước và vi khuẩn như rốn, các kẽ da, vùng tã che,... Cha mẹ cũng không nên tắm cho bé sơ sinh quá nhiều lần vì có thể làm khô da bé. 

Khi massage cho trẻ, cha mẹ nên sử dụng một số loại dầu phù hợp với da của bé và được bác sĩ khuyên dùng đối với trẻ sơ sinh. Cha mẹ nên trực tiếp thực hiện massage cho bé vì có thể giúp bé phát triển thể chất và tâm lý, giúp bé có giấc ngủ ngon và tăng trưởng tốt hơn do sự tiếp xúc da nhẹ nhàng của bố mẹ và trò chuyện cùng bé. 

Nhớ lịch tiêm phòng

Mũi tiêm phòng đầu tiên của bé là viêm gan siêu vi B và lao. Đối với trẻ sinh non có cân nặng trên 2000 gram sẽ được tiêm phòng sớm khi xuất viện; Còn đối với trẻ có cân nặng nhỏ hơn 2000 gram sẽ được tiêm phòng lao khi trẻ đạt cân nặng trên 2000 gram. Nếu trẻ sinh non có cân nặng từ 1000-2000 gram và mẹ bị nhiễm viêm gan siêu vi B thì trẻ có thể tiêm ngừa vaccine sớm sau sinh. 

Ngoài ra, các mũi vaccine khác như bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, phế cầu,... Cha mẹ sẽ cho trẻ tiêm theo lịch thông thường dựa trên tháng tuổi. 

Đặc biệt, đối với trẻ sinh non, cha mẹ cần quan sát trẻ sát sao hơn, tuân thủ lịch tiêm ngừa theo tư vấn của bác sĩ về cân nặng và tình trạng sức khoẻ của bé. 

Lập kế hoạch chăm sóc trẻ sơ sinh thiếu tháng phù hợp kết hợp với tiêm phòng đầy đủ

Một số lưu ý khác

Bên cạnh những lưu ý trên, cha mẹ cần chú ý chăm sóc và giữ cuống rốn sạch sẽ cho bé bởi vì đây là vị trí dễ nhiễm trùng. Các bậc phụ huynh cũng cần hạn chế người thân đến tiếp xúc trực tiếp vào người bé như hôn, sờ,... do trẻ sinh thiếu tháng rất nhạy cảm. 

Hãy tắm nắng cho bé để trẻ có thể tạo vitamin D từ ánh mặt trời, thời gian tốt để tắm nắng là trước 9 giờ sáng, khoảng 10-15 phút. 

Tắm nắng giúp bé bổ sung thêm vitamin D từ mặt trời

Lập kế hoạch chăm sóc trẻ sơ sinh thiếu tháng là điều cần thiết đối với sức khỏe của trẻ bởi trẻ còn quá non nớt để thích nghi với môi trường xung quanh. Cha mẹ nên chăm sóc cẩn thận giúp bé đạt cân nặng tiêu chuẩn và tăng trưởng kịp đối với trẻ đủ tháng. 

Hy vọng qua bài viết dưới đây của Bệnh viện Đa khoa Phương Đông sẽ đem lại cho cha mẹ những kiến thức về lập kế hoạch chăm sóc trẻ sơ sinh thiếu tháng tại nhà. Từ đó giúp bé yêu luôn khỏe mạnh và phát triển toàn diện trong tương lai. Nếu trẻ có bất kỳ dấu hiệu nào bất thường, hãy đưa đến các cơ sở y tế để được thăm khám và can thiệp điều trị kịp thời.