Viêm màng não phế cầu: Triệu chứng, nguyên nhân và hướng điều trị

Viêm màng não phế cầu là gì?

Viêm màng não phế cầu là tình trạng hệ thống thần kinh trung ương bị vi khuẩn phế cầu xâm nhập. Mũi và họng là nơi cư ngụ ưa thích của vi khuẩn phế cầu, gặp điều kiện thuận lợi chúng có thể xâm nhập vào máu và gây nhiễm trùng.

Viêm màng não phế cầu là tình trạng nhiễm khuẩn bên trong hệ thống thần kinh trung ương

Vi khuẩn phế cầu là loại vi khuẩn Gram dương không di động, không sản sinh bào tử. Đây là tác nhân gây nhiều bệnh đồng nhiễm và bội nhiễm như Covid-19, COPD, cúm,... trong đó có viêm màng não phế cầu.

Triệu chứng viêm màng não do phế cầu

Người bệnh bị vi khuẩn phế cầu xâm nhập dẫn đến viêm màng não, làm khởi phát những triệu chứng như:

• Ớn lạnh, sốt.
• Biến đổi trạng thái tinh thần.
• Buồn nôn, nôn.
• Sợ ánh sáng.
• Đau đầu dữ dội.
• Căng cứng cổ.

Triệu chứng cơ bản của vi khuẩn phế cầu xâm nhập não

Những biểu hiện khác có thể xảy ra như kích động, khả năng ý thức giảm, kém ăn, thở nhanh, đầu cổ cong về phía sau. Trẻ nhỏ đặc trưng hơn với tình trạng thóp phồng, cáu kỉnh.

Nguyên nhân gây bệnh

Vi khuẩn phế cầu thường sống trong mũi, họng của đại đa số người khỏe mạnh. Khi hệ miễn dịch suy yếu hoặc có bất kỳ yếu tố thuận lợi, chúng bắt đầu xâm nhập vào máu, di chuyển đến não và gây viễm màng não.

Những yếu tố giúp vi khuẩn phế cầu thuận lợi xâm nhập sâu:

• Lạm dụng rượu bia, đồ có cồn.
• Tiền sử tiểu đường, viêm màng não, nhiễm trùng van tim.
• Viêm màng não rò rỉ dịch tủy sống.
• Viêm phổi.
• Nhiễm trùng tai.
• Nhiễm trùng đường hô hấp trên.
• Từng phẫu thuật cắt lá lách, lá lách không hoạt động.
• Trẻ em dưới 5 tuổi.

Những nhóm đối tượng nguy cơ cao mắc bệnh

Con đường lây truyền

Vi khuẩn phế cầu có thể lây nhiễm qua đường hô hấp, việc tiếp xúc gần với người bệnh có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Đông - Xuân là thời điểm vi khuẩn phát triển mạnh mẽ, truyền nhiễm diện rộng.

Nhóm đối tượng nguy cơ cao cần cẩn trọng với những hành động như ho, hắt hơi, hôn, dùng chung đồ chơi. Đây là những điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, tấn công gây bệnh vào não.

Giai đoạn phát triển của bệnh

Viêm màng não phế cầu khi xâm nhập lên não thường ủ bệnh trong khoảng 1 tuần. Một số trường hợp cấp tính có thời gian ủ bệnh ngắn, chỉ cần 1 - 2 ngày diễn tiến lên giai đoạn toàn phát.

Quá trình xâm nhập và gây bệnh của viêm màng não phế cầu cơ bản như sau:

• Vi khuẩn bắt đầu nhân lên và tiết ra chất độc, màng não và mô não viêm và sưng phồng.
• Giai đoạn kịch phát, người bệnh đau đầu dữ dội, co giật, rối loạn tri giác hoặc thở gấp.

Hình ảnh viêm màng não phế cầu có mủ cấp tính

Nếu người bệnh không được phát hiện và cấp cứu kịp thời có thể rơi vào hôn mê, tử vong chỉ trong 48 giờ. Trường hợp may mắn sống sót cũng để lại di chứng như điếc, mù, động kinh, chậm phát triển, tổn thương não hoặc yếu liệt chi.

Biến chứng nguy hiểm

Trẻ nhỏ và người lớn trên 50 tuổi có nguy cơ nhiễm trùng nặng, gây tử vong. Nếu không được can thiệp điều trị sớm, người bệnh phải đối mặt với những biến chứng nguy hiểm như:

• Tổn thương não.
• Tràn dịch dưới màng cứng, tình trạng chất lỏng tích tụ giữa hộp sọ và não.
• Não úng thủy là tình trạng ứ đọng chất lỏng trong hộp sọ, gây sưng não.
• Suy giảm thính lực.
• Động kinh.

Phương pháp chẩn đoán viêm màng não phế cầu

Để kết luận bệnh nhân bị viêm màng não phế cầu, bác sĩ cần căn cứ vào các kết quả chẩn đoán dưới đây:

• Xét nghiệm dịch tủy xác định vi khuẩn gây bệnh viêm màng não.
• Xét nghiệm máu cũng có thể phát hiện vi khuẩn phế cầu, tuy nhiên độ chính xác không cao.
• Chụp CT Scan, MRI đánh giá mức độ tổn thương của não, màng não để đưa phác đồ điều trị phù hợp.
• X-Quang ngực chẩn đoán nghi ngờ tổn thương phổi, viêm phổi do phế cầu.
• Sinh thiết màng não có độ chính xác cao, tuy nhiên chỉ được chỉ định trong một số trường hợp nhất định.

Chẩn đoán hình ảnh phát hiện sự nhiễm trùng bên trong não

Một số xét nghiệm khác cũng có thể được chỉ định, ví dụ như xét nghiệm nước tiểu, xét nghiệm đường huyết, xét nghiệm chức năng gan. Việc này nhằm kiểm tra, đánh giá tổng thể tình trạng sức khỏe bệnh nhân.

Hướng điều trị viêm màng não do vi khuẩn phế cầu

Điều trị viêm màng não phế cầu thường kết hợp liệu trình kháng sinh, điều trị hỗ trợ và điều trị chống co giật. Tùy từng tình trạng bệnh, thể trạng bệnh nhân, bác sĩ sẽ xây dựng phác đồ cá nhân hóa.

Mục đích của từng hướng điều trị cơ bản như sau:

• Kháng sinh thường được chỉ định dùng trong thời gian sớm nhất. Ceftriaxone là loại thuốc được sử dụng nhiều nhất, ngoài ra còn có vancomycin, rifampin hoặc corticosteroid.
• Thuốc chống co giật phenytoin hoặc levetiracetam được kê đơn nhằm kiểm soát cơn co giật, một biến chứng phổ biến viêm màng não do nhiễm vi khuẩn phế cầu.
• Uống thuốc hạ sốt, cung cấp nước và thực phẩm dinh dưỡng làm nhẹ triệu chứng bệnh.

Trên đây chỉ là một trong những hướng điều trị giảm nhẹ cơ bản, người bệnh cần được thăm khám và nhận chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc, chậm trễ điều trị.

Phương pháp điều trị, ngăn chặn sự diễn tiến của vi khuẩn phế cầu

Biện pháp phòng ngừa

Những thói quen sinh hoạt, chế độ dinh dưỡng dưới đây có thể giúp bạn phòng ngừa bệnh và giảm sự diễn tiến của viêm màng não. Cụ thể:

• Chế độ dinh dưỡng khoa học, cung cấp đầy đủ dưỡng chất cần thiết cho cơ thể.
• Bổ sung đầy đủ nước hàng ngày.
• Giữ tinh thần thoải mái, tích cực, hạn chế căng thẳng.
• Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ.
• Khi xuất hiện triệu chứng bất thường, liên hệ ngay với bác sĩ chủ trị.

Tiêm vắc-xin đúng lịch, đúng độ tuổi là cách giảm ngừa bệnh viêm màng não phế cầu hiệu quả. Bạn có thể liên hệ đặt lịch khám, tư vấn và tiêm phòng tại Trung tâm Tiêm chủng - Bệnh viện Phương Đông qua hotline 1900 1806 hoặc Đặt lịch khám trên website.

Viêm màng não phế cầu là bệnh lý thường gặp, mọi đối tượng đều có nguy cơ mắc bệnh nhưng tập trung ở người cao tuổi và trẻ em. Bệnh cần được phát hiện, điều trị sớm phòng biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến sức khoẻ và tính mạng bệnh nhân.