Hậu sản sau sinh và những biến chứng nguy hiểm

Hậu sản là gì?

Hậu sản là thời điểm 5 - 6 tuần sau khi sinh em bé. Trong thời gian này, các cơ quan trong cơ thể mẹ, đặc biệt là các cơ quan sinh dục sẽ dần trở lại trạng thái bình thường như trước lúc mang thai, trừ tuyến vú sẽ tiếp tục phát triển để tiết sữa cho em bé.

Hậu sản sau sinh là gì?

Triệu chứng hậu sản sẽ được đánh dấu bằng các yếu tố sau: Tử cung thu hồi, sự tiết sản dịch, sự lên sữa hay tiết sữa,... các thay đổi khác, vì thế quá trình chăm sóc sau sinh cho bà mẹ rất quan trọng.

Tỷ lệ người mẹ tử vong sau sinh chiếm 60% trong thời kỳ hậu sản và 50% bị tử vong sau 24h khi sinh, kéo theo đó là ⅔ tỷ lệ em bé sơ sinh tử vong sau 28 ngày ra đời. Điều này đã nói lên được tầm quan trọng của chăm sóc hậu sản cũng như chăm sóc cho các bà mẹ, trẻ em.

Vậy bệnh hậu sản là bệnh gì? Với thông tin trên, nếu như sản phụ sau sinh không được chăm sóc đầy đủ và đúng cách, sẽ dễ dàng mắc phải những bệnh lý khác nhau. Những bệnh này thuộc nhóm gọi là hậu sản sau sinh.

Nguyên nhân của bệnh hậu sản sau sinh

Một số nguyên nhân dẫn đến bệnh hậu sản sau sinh mổ là:

• Hệ miễn dịch của người mẹ thường bị ảnh hưởng nhiều, khả năng chống mầm bệnh suy giảm nhiều, khiến cơ thể yếu hơn dễ bị bệnh.
• Sự mệt mỏi và căng thẳng trong thời gian dài sẽ góp phần làm giảm khả năng hấp thu các chất dinh dưỡng của sản phụ, dẫn đến nhiều nguy cơ mắc hậu sản sau sinh.

Stress là một trong những nguyên nhân gây nên hậu sản sau sinh

• Không kiêng cữ sau sinh: Sau sinh, phụ nữ thường phải ở cữ. Thời gian kiêng cữ này thường kéo dài khoảng 3 tháng hoặc nhiều hơn.
• Do làm việc nặng nhọc: làm việc nặng nhọc khiến phần cơ bụng phải hoạt động nhiều, nếu không sẽ gây ảnh hưởng đến vết mổ chưa lành (đối với sinh mổ) hoặc tầng sinh môn chưa được phục hồi.
• Do quan hệ tình dục sớm, khi cơ thể sau sinh chưa được hồi phục hoàn toàn sẽ gia tăng nguy cơ bị nhiễm trùng cũng như chảy máu vùng kín
• Do tập thể dục nặng: Sau sinh, rất nhiều bà mẹ muốn tập thể dục để giảm cân, lấy lại vóc dáng khi xưa mà bất chấp tập thể dục quá độ. Tập quá nhiều sẽ gây nên sự mệt mỏi và làm cho cơ thể khó hồi phục hơn.

Muốn giảm cân nhanh chóng sau sinh nên nhiều mẹ tập thể dục quá đà dẫn đến kiệt sức

• Do tắm nước lạnh: Trong thời gian kiêng cữ sau sinh, các bà mẹ nên kiêng tắm nước lạnh, tránh để cơ thể cảm lạnh. Lúc này sự nhiễm khuẩn cũng dễ xảy ra hơn. Thông thường sau 3 - 4 ngày, các mẹ có thể dùng nước ấm để lau người, tắm rửa và vệ sinh cơ thể. Nên tắm bằng nước ấm và ở trong phòng kín gió, bên cạnh đó là không ngâm nước quá lâu. Ngoài ra, sau khi tắm rửa và vệ sinh xong, các mẹ có thể xông hơi bằng nhiều cách ví dụ như: lá tía tô, vỏ cam, vỏ bưởi,…để làm ấm cho cơ thể, giúp cơ thể bài tiết chất thải tốt hơn, giảm nguy cơ nhiễm lạnh, nhiễm hàn.

Các biến chứng thường gặp của hậu sản sau sinh

Băng huyết sau sinh

Sản phụ có biểu hiện chảy máu ở đường sinh dục liên tục trong vòng 24h sau sinh. Lượng máu mất hơn 500ml (đối với sản phụ sinh thường) và 1000ml (đối với sản phụ sinh mổ).

Băng huyết sau sinh là biến chứng sản hậu rất nguy hiểm

Hiện tượng băng huyết thường xảy ra khi tử cung của người mẹ không thể co hồi lại, bánh nhau còn sót hoặc không bong ra để sổ ra bên ngoài. Khi mất máu quá nhiều, người mẹ có thể bị choáng váng, mạch đập nhanh, hạ huyết áp, chân tay lạnh, vã mồ hôi,… Có nhiều tình huống dẫn đến nhiều tình trạng đặc trưng khác nhau nhưng tóm lại, băng huyết là bệnh hậu sản cực nguy hiểm.

Bế sản dịch

Trong những ngày đầu tiên của thời kỳ hậu sản, sản dịch là chất dịch trong tử cung và đường sinh dục chảy ra bên ngoài. Vào 3 ngày đầu, sản dịch gồm có máu đông cục và máu loãng có màu đỏ sẫm, sau đó sản dịch sẽ bớt đặc hơn, tới ngày thứ 9 trở đi, sản dịch sẽ không có máu mà chỉ còn dịch trắng, trong, chứa bạch cầu và các mô màng vỏ bị hoại tử.

Bế sản dịch là hiện tượng mà sản dịch không thể thoát ra ngoài. Hiện tượng này làm cho máu cũng như các chất dơ bị ứ đọng ở tử cung, sản phụ sẽ có nguy cơ bị rối loạn đông máu, chảy máu đường sinh dục,… Mặt khác, khi chảy qua đường sinh dục ngoài, sản dịch có thể dễ bị nhiễm các vi khuẩn gây bệnh làm sản dịch thường sẽ có mùi hôi, gây nhiễm trùng cho sản phụ.

Nhiễm trùng hậu sản

Nhiễm trùng hậu sản xảy ra ở mẹ sau sinh, có nguồn gốc từ đường sinh dục. Thời điểm được tính trong vòng 42 ngày sau đẻ, tính từ khi em bé được sinh ra. Có rất nhiều kiểu phân loại nhiễm khuẩn hậu sản và tình trạng nặng hay nhẹ mà có khi các bà mẹ cũng không tài nào nhận biết được. 

Vi khuẩn E.Coli gây nhiễm trùng hậu sản

Sự nhiễm khuẩn xảy ra khi vi khuẩn có ở bộ phận sinh dục, vi khuẩn thường đi ngược dòng từ âm đạo đến tử cung theo sản dịch. Trong đó, sản dịch hay gặp yếu tố nhiễm trùng từ vi khuẩn. Một số loại vi khuẩn gây nên tình trạng nhiễm khuẩn hậu sản như: Tụ cầu khuẩn, E. Coli, liên cầu khuẩn và một số loại vi khuẩn kỵ khí như Bacteroides, Clostridium. Vi khuẩn xuất phát từ chính cơ thể sản phụ, dụng cụ đỡ đẻ, những người xung quanh, thủ thuật mổ lấy thai,… Khi đó, nếu không được xử trí kịp thời sẽ khiến tình trạng nhiễm trùng trở nặng và thậm chí có thể khiến bà mẹ tử vong.

Áp xe vú sau sinh

Nguyên nhân gây nên bệnh lý áp xe vú có thể do tắc tia sữa, suy giảm hệ miễn dịch, núm vú bị nứt, vú bị trầy, xước. Lúc này tuyến vú sẽ bị vi khuẩn xâm nhập trực tiếp từ da, thông qua qua các ống dẫn sữa làm viêm và hình thành ổ áp xe. Khi mắc bệnh, sản phụ sẽ có cảm giác đau nhức ở sâu bên trong của tuyến vú. Dịch mủ hình thành trong vú ở các mô bị viêm.

Do đó không thể tránh khỏi cảm giác đau nhức từ sâu bên trong vú. Sẽ đau hơn nếu dùng tay ấn vào vùng áp xe, cử động hai vai, cánh tay. Bên cạnh đó, vú bị sưng, căng cứng hơn bình thường và ngày càng trở lên nghiêm trọng hơn.

Tắc tia sữa, áp xe vú là một trong những biến chứng nguy hiểm của hậu sản sau sinh

Khi hệ miễn dịch cũng như khả năng đề kháng của người mẹ bị yếu đi. Đó là lý do các bà mẹ dễ bị nhiễm khuẩn và ốm, đáng lo ngại hơn là những mầm bệnh này sẽ dễ lây lan sang con một cách nhanh chóng.

Tiền sản giật

Tiền sản giật là trường hợp hiếm hơn các trường hợp trên, xảy ra trong vòng 48h sau sinh hoặc muộn hơn là sau sinh khoảng 5 - 6 tuần. Hội chứng này giống với hội chứng thai nghén toàn thân. Có 3 triệu chứng phổ biến: Tăng huyết áp, phù protein niệu. Có thể có cả triệu chứng thiếu máu: mỏi mệt, da xanh xao, niêm mạc nhợt nhạt. Kèm theo đó có thể buồn nôn, đau đầu, uống các loại thuốc giảm đau không đỡ, hoa mắt chóng mặt,… 

Với sự căng thẳng, mệt mỏi đến suy nhược, bên cạnh làm tăng nguy cơ mắc bệnh hậu sản, người mẹ còn dễ bị kiệt sức, thậm chí là thiếu chất, suy dinh dưỡng, ảnh hưởng đến nguồn sữa, chất lượng sữa cho con và quan trọng nhất là ảnh hưởng tới bản thân. Hiện tượng suy yếu này ở sản phụ thường được gọi là hậu sản mòn. Dấu hiệu hậu sản mòn thường là mẹ bị sút cân nhanh chóng sau sinh, không muốn ăn, sôi bụng, xót ruột,….

Hậu sản mòn khiến mẹ bỉm sữa chán ăn, thường xuyên sôi bụng

Nếu bệnh nặng, sản phụ có nguy cơ gặp phải những biến chứng: Phù não, xuất huyết não, sưng phù võng mạc, suy thận mạn, chảy máu dưới bao gan, suy gan, suy tim cấp, phù phổi cấp (gặp trong tiền sản giật nặng).

Cách chăm sóc sức khỏe mẹ bỉm thời kỳ hậu sản

Để phòng tránh các biến chứng nguy hiểm của hậu sản sau sinh, mẹ nên chú ý đến chăm sóc sức khỏe của mình. Dưới đây là chăm sóc hậu sản mẹ có thể tham khảo:

Chế độ ăn uống 

• Sinh con là một quá trình đầy gian nan và thử thách, tiêu hao nhiều sức lực của phụ nữ. Do đó, mẹ cần có chế độ dinh dưỡng khoa học và đầy đủ dinh dưỡng ở giai đoạn sau sinh, nhằm giúp phục hồi sức khỏe và có đủ sữa cho con và cũng là cách để tránh hậu sản sau sinh.
• Trong vòng 6 giờ đầu sau mổ, sản phụ không nên ăn gì. Sau đó thì có thể ăn thức ăn từ lỏng đến đặc. 
• Thực đơn hàng ngày nên tăng cường thực phẩm giàu dinh dưỡng như thịt, cá, trứng, sữa,... Mẹ nên tránh các loại gia vị kích thích như ớt và hạn chế uống trà, cà phê để không ảnh hưởng đến việc tiết sữa.
• Đồng thời, mẹ nên uống đủ 2 lít nước mỗi ngày và ăn thật nhiều rau xanh, trái cây để đề phòng táo bón.

Hậu sản sau sinh mẹ nên uống đủ 2 lít nước mỗi ngày.

Chăm sóc vết mổ sau sinh 

• Thông thường, vết mổ sẽ lành trong khoảng từ 3 đến 5 ngày. Mẹ có thể tắm nhanh với nước ấm sau đó lau khô toàn thân và vết mổ. 
• Mẹ cần lưu ý không băng kín vết mổ hoặc tự ý sử dụng các dung dịch sát khuẩn mà không có sự chỉ định từ các bác sĩ.

Vệ sinh cá nhân 

• Sau khi sinh từ 3 đến 4 ngày, mẹ có thể tắm gội bằng nước ấm. Phòng tắm nên được giữ kín và thoáng mát. 
• Sản phụ nên hạn chế thời gian tắm, chỉ nên tắm từ 5 đến 10 phút sau đó lau khô cơ thể nhanh chóng và mặc quần áo. 
• Ngoài ra, sản phụ cần chăm sóc vệ sinh cá nhân vùng âm đạo và hậu môn sạch sẽ. Tránh thao tác quá mạnh, không đặt bất kỳ vật gì vào âm đạo và thường xuyên thay băng vệ sinh để ngăn ngừa nhiễm trùng. Không nên quan hệ vợ chồng nếu vẫn còn sản dịch.

Chế độ sinh hoạt

• Sau sinh, vận động là rất cần thiết để mẹ có thể hồi phục tốt và giảm nguy cơ mắc các biến chứng sau phẫu thuật. 
• Tuy nhiên, mẹ không nên vận động mạnh, thay vào đó nên thực hiện những bài vận động nhẹ nhàng như bước xuống giường, đi lại nhẹ nhàng trong phòng. 
• Đối với những mẹ phải mổ lấy thai hoặc mất máu quá nhiều khi sinh, cần được nghỉ ngơi nhiều hơn. 
• Những người thân trong gia đình cần bên cạnh và chăm sóc sức khỏe cho những đối tượng này một cách tận tình. 
• Mẹ nên ngủ đủ từ 8 đến 9 tiếng để phục hồi năng lượng, hỗ trợ tiết sữa tốt hơn và giảm thiểu tình trạng căng thẳng sau sinh.

Sau sinh mẹ nên ngủ đủ từ 8 đến 9 tiếng để phục hồi năng lượng.

Đẩy lùi bệnh hậu sản sau sinh bằng cách nào?

Để đề phòng hậu sản sau sinh hiệu quả, không gặp những biến chứng nguy hiểm, mẹ bỉm sữa cần chú ý đến sức khoẻ tổng thể của bản thân. Sau đây là những điểm mẹ cần lưu ý khi chăm sóc sức khỏe thời kỳ hậu sản:

• Sau khi sinh con, người mẹ rất đau và yếu, mệt mỏi. Đây là thời điểm cơ thể các mẹ cần được đào thải các chất dư thừa, cặn bã từ trong thời kỳ mang thai. Sau đó là phục hồi, lấy lại sức cũng như lấy lại các chức năng cho sản phụ cần:
• Bồi bổ cho cơ thể, ăn uống đủ chất dinh dưỡng để cơ thể có hệ miễn dịch tốt hơn, tránh nhiễm bệnh.
• Thư giãn tâm trí, tránh lo âu, lo lắng, suy nghĩ quá nhiều khiến sức khỏe tinh thần ngưng trệ, chán nản, mệt mỏi.
• Chế độ sinh hoạt phù hợp, mẹ nên tập thể dục, thể thao nhẹ nhàng, khoa học, tắm nước ấm và ngủ từ 8 - 9 tiếng để phục hồi năng lượng,...
• Kiêng cữ sau sinh: Chỉ quan hệ tình dục sau sinh sau một thời gian khi cơ thể ổn định, hồi phục; Kiêng tắm nước lạnh,...

Tập yoga nhẹ nhàng giúp giảm căng thẳng và hậu sản sau sinh

Các câu hỏi chị em quan tâm về hậu sản sau sinh

Phụ nữ sau sinh ăn cá rô phi bị hậu sản không?

Một số quan niệm dân gian cho rằng, phụ nữ sau sinh ăn cá rô phi sẽ dễ mắc bệnh hậu sản, bởi tính tanh làm sản dịch ứ đọng. Các chuyên gia dinh dưỡng cho rằng, cá nói chung và cá rô phi nói riêng chứa nhiều dinh dưỡng, giúp mẹ bỉm sữa hồi phục nhanh. Do đó, phụ nữ sau sinh không cần kiêng ăn cá rô phi.

Có nên ăn cà pháo sau sinh không?

Theo bác sĩ Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, cà pháo chứa chất solannin - chất gây ra chứng rối loạn tiêu hóa, ảnh hưởng tới hệ thần kinh. Nếu phụ nữ sau khi sinh ăn nhiều cà pháo muối sẽ gây bất lợi cho việc tạo sữa, bị ho, khí huyết không thông, thậm chí là hậu sản. Do đó, trong vòng 3 tháng sau sinh, mẹ bỉm sữa nên kiêng cà pháo muối.

Hậu sản sau sinh là nhóm bệnh gồm nhiều bệnh nguy hiểm đối với sản phụ sau sinh. Bệnh viên Đa khoa Phương Đông luôn sẵn sàng đồng hành cùng mẹ và bé trước và sau khi sinh. Với đội ngũ y bác sĩ có chuyên môn cao, điều dưỡng tận tâm, trang thiết bị hỗ trợ hiện đại. Đến Phương Đông, mẹ và bé vừa được chăm sóc sức khoẻ vừa được chăm lo cho từng miếng ăn, giấc ngủ. Chúng tôi luôn muốn mang lại điều kiện tốt nhất để bé được khoẻ, mẹ phục hồi tốt sau sinh, phòng tránh những căn bệnh hậu sản sau sinh nguy hiểm.