Viêm amidan quá phát: Nguyên nhân, triệu chứng và hướng điều trị

Viêm amidan quá phát là gì?

Viêm amidan quá phát là một dạng viêm amidan mạn tính với đặc điểm nổi bật như amidan sưng to bất thường, gây nuốt nghẹn, nuốt vướng, ngủ ngáy, ngưng thở khi ngủ hoặc giọng ồm ồm.

Viêm amidan quá phát là tình trạng viêm nhiễm mạn tính

Phân loại cấp độ amidan phì đại

Phân loại viêm amidan quá phát lần lượt theo thứ tự, từ nhẹ đến nặng. Đánh giá mức độ viêm amidan là khâu quan trọng trong quá trình điều trị, giúp bác sĩ xác định phác đồ phù hợp với tình trạng.

Amidan phì đại được phân loại dựa trên thang đo Brodsky như sau:

• Độ 0: Amidan khi này nằm hoàn toàn bên trong hố amidan.
• Độ 1: Amidan nằm trong giới hạn bình thường (chiếm <25% kích thước bên hầu họng), không to đáng kể gây tắc nghẽn cổ họng hoặc đường thở.
• Độ 2: Amidan chiếm dưới 50% kích thước bên của hầu họng. Amidan to nhẹ, kích thước lớn hơn bình thường nhưng không làm tắc nghẽn hay khó chịu đến người bệnh.
• Độ 3: Amidan chiếm ít hơn 75% kích thước bên của hầu họng. Khi này amidan to vừa phải nhưng có thể làm tắc nghẽn một phần cổ họng/đường thở, nổi bật với triệu chứng ngáy hoặc nuốt khó.
• Độ 4: Amidan chiếm 75% hoặc hơn 75% kích thước bên hầu họng. Amidan khi này phì đại nghiêm trọng, cản trở chức năng hô hấp ở cổ họng/đường thở dẫn đến khó thở, rối loạn giấc ngủ và ăn uống khó khăn.

Xem thêm: Triệu chứng, cách điều trị: Viêm hầu họng có tăng sinh mô hạt

Phân loại mức độ phì đại amidan

Để xác định được mức độ viêm amidan quá phát, bệnh nhân cần đến cơ sở y tế thăm khám. Bạn rất khó phân loại tình trạng amidan phì đại thông qua những triệu chứng lâm sàng.

3. Đối tượng nguy cơ

Mọi đối tượng đều có thể gặp vấn đề liên quan đến viêm amidan quá phát. Song nhóm trẻ từ 1 - 15 tuổi tiềm ẩn nguy cơ mắc cao hơn người bình thường, do hệ miễn dịch khi này chưa thực sự hoàn thiện.

Amidan đóng vai trò như tường rào miễn dịch, chống lại sự tấn công của vi khuẩn và virus gây bệnh. Ở trẻ nhỏ amidan thường phải hoạt động tích cực để chống lại các tác nhân tiềm ẩn, dẫn đến tình trạng tái phát cao hơn người lớn.

Nguyên nhân viêm amidan quá phát

Việt Nam ở khu vực khí hậu nhiệt đới gió mùa, đặc điểm nóng ẩm tạo điều kiện cho virus và vi khuẩn thuận lợi phát triển. Vấn đề này dẫn đến tình trạng viêm amidan tái phát nhiều lần trong năm, nguy cơ diễn tiến cao.

Tuy nhiên để cụ thể nguyên nhân gây viêm amidan phì đại, Bệnh viện Đa khoa Phương Đông mở rộng một số yếu tố nguy cơ như:

• Virus, vi khuẩn là tác nhân hàng đầu khiến amidan phì đại. Nhóm virus gây bệnh chủ yếu bao gồm Rhinovirus, Epstein-Barr virus, Hepatitis A, HIV. Về phía vi khuẩn, một số loại gây viêm như liên cầu khuẩn, Neisseria Gonorrhoeae, Mycoplasma, Haemophilusenzae tuýp B.
• Amidan của trẻ thường có xu hướng phát triển hơn amidan người lớn, khi trưởng thành amidan sẽ dần thu nhỏ lại. Song một số người amidan lại tiếp tục to lên gây nghẽn đường thở, ngưng thở khi ngủ hoặc ngủ ngáy.
• Tiếp xúc thường xuyên với các tác nhân gây kích ứng từ môi trường bên ngoài như khói bụi, ô nhiễm không khí, khói thuốc lá hoặc hóa chất độc hại. Tình trạng này kéo dài kéo theo nhiều hệ lụy, làm trầm trọng hơn tình trạng viêm và phát triển quá mức amidan.
• Suy giảm hệ miễn dịch do sử dụng các loại thuốc ức chế miễn dịch, mắc bệnh lý mạn tính khiến người bệnh có nguy cơ viêm amidan phì đại cao hơn. Do khi này cơ thể không có đủ khả năng chống lại virus, vi khuẩn gây bệnh.

Nguyên nhân gây viêm amidan phì đại

Dấu hiệu nhận biết viêm amidan quá phát

Sưng to là triệu chứng điển hình của bệnh viêm amidan quá phát. Bên cạnh đó có thể đề cập đến một số vấn đề chung khác như sốt, đau họng, nuốt khó, đau tai, hơi thở có mùi, amidan phát triển bất thường hoặc nổi hạch bạch huyết ở cổ.

Nếu amidan trẻ nhỏ bị phì đại, dấu hiệu nhận biết có thể khó xác định hơn. Cha mẹ nên đợi bé đi ngủ và quan sát:

• Thở bằng miệng.
• Thở khò khè.
• Ngủ không sâu giấc.
• Giật mình về đêm.
• Ngáy to.
• Thường xuyên buồn ngủ.
• Hành vi thay đổi.

Triệu chứng nhận biết amidan phì đại ở trẻ nhỏ

Một số trẻ còn tiến triển bệnh ở vùng vòm họng như đau họng, nhiễm trùng tai trong, amidan chuyển màu đỏ tươi, hôi miệng, sỏi amidan. Với trẻ nhỏ chưa biết nói chuyện, cha mẹ có thể nhận biết qua tình trạng cơ thể luôn nóng ấm và quấy khóc không rõ nguyên nhân.

Phương pháp chẩn đoán

Để đưa kết luận chẩn đoán viêm amidan phì đại chính xác, bệnh nhân cần trải qua khâu chẩn đoán lâm sàng và cận lâm sàng. Trước tiên bạn sẽ được khai thác tiền sử bệnh lý, triệu chứng, kiểm tra cổ họng và phân tích loại trừ các nguyên nhân tương tự.

Tiếp đến một số xét nghiệm được xem xét thực hiện như:

• Nội soi họng nhằm đánh giá chính xác cấp độ viêm amidan quá phát.
• Xét nghiệm dịch cổ họng xác định nguyên nhân gây nhiễm trùng do vi khuẩn hay virus.
• Xét nghiệm công thức máu cũng là một phương pháp xác định tình trạng nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc virus.

Viêm amidan quá phát có nguy hiểm không?

Amidan phì đại tuy không gây nguy hại đến sức khỏe nhưng tiềm ẩn nguy cơ biến chứng về sức khỏe. Điển hình như nhiễm trùng tái phát, tắc nghẽn đường thở.

Viêm amidan quá phát không được điều trị tiềm ẩn nhiều nguy cơ biến chứng

Ngoài ra bệnh nhân gặp các vấn đề liên quan đến răng miệng như hôi miệng, sâu răng, gián đoạn giấc ngủ, nuốt khó, chán ăn ở trẻ nhỏ. Tình trạng này ảnh hưởng đến khả năng phát triển thể trạng, tâm lý ở trẻ nhỏ.

Amidan phì đại có nên cắt không?

Không phải tất cả mọi trường hợp viêm amidan phì đại đều cần cắt bỏ. Tình trạng amidan chưa quá phát nghiêm trọng, bệnh nhân có thể được chỉ định điều trị bằng thuốc và theo dõi tại nhà.

Điều trị viêm amidan quá phát

Dựa theo mức độ viêm amidan quá phát, bệnh nhân sẽ được áp dụng phác đồ điều trị khác nhau. Ở độ nhẹ bệnh nhân chủ yếu dùng thuốc can thiệp, giảm tối đa tình trạng viêm và nhiễm trùng.

Nếu phát hiện viêm nhiễm kéo dài không đáp ứng với thuốc, amidan sưng to hoặc có mủ bên trong. Bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật giúp đường thở trở nên thông thoáng hơn.

Trường hợp được khuyến nghị cắt amidan bao gồm:

• Viêm amidan tái phát trên 5 - 7 lần/năm.
• Viêm amidan gây biến chứng viêm cơ tim, viêm khớp, viêm phế quản,...
• Amidan sưng to gây khó nuốt, khó nói, ngủ ngáy, tắc nghẽn đường thở.

Can thiệp phẫu thuật đối với viêm amidan sưng to, chứa mủ dịch

Tuy nhiên đối với trẻ nhỏ, độ tuổi thích hợp nhất để cắt amidan là từ 4 tuổi trở lên nhằm tránh ảnh hưởng hệ miễn dịch. Trừ trường hợp viêm nhiễm tác động nguy hiểm, tiềm ẩn nguy cơ xấu sẽ được tiến hành cắt loại bỏ, bao gồm dưới độ tuổi khuyến nghị.

Biện pháp phòng ngừa viêm amidan quá phát

Viêm amidan quá phát có thể chủ động phòng ngừa bằng các biện pháp sinh hoạt, dinh dưỡng lành mạnh tại nhà. Cụ thể:

• Chú ý giữ gìn vệ sinh răng miệng, tránh vi khuẩn sinh sôi và phát triển gây viêm khoang miệng và vòm họng.
• Thường xuyên rửa tay với xà phòng, lưu ý các thời điểm trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
• Tập hình thành thói quen súc miệng hàng ngày với nước muối sinh lý hoặc nước muối pha loãng.
• Tránh tiêu thụ thực phẩm kích thích niêm mạc họng như cay nóng, nhiều chất béo hoặc đồ uống quá lạnh.
• Kiêng tuyệt đối các chất kích thích không tốt cho sức khỏe như thuốc lá, cà phê, nước uống chứa ga,...
• Khi ra ngoài, đến những nơi công cộng hoặc nơi làm việc nhiều khói bụi cần đeo khẩu trang y tế.
• Khi thời tiết chuyển lạnh cổ họng hoặc cơ thể cần được giữ ấm bằng cách uống nước ấm đều đặn, trung bình 1.5 - 2 lít nước.
• Tăng cường sức đề kháng với các vitamin, khoáng chất tự nhiên.
• Hàng năm định kỳ tiêm ngừa vaccine cúm mùa hoặc các bệnh lý đường hô hấp.

Biện pháp phòng ngừa, giảm nhẹ amidan quá phát

Viêm amidan quá phát là một dạng viêm amidan mạn tính, amidan khi này đã sưng to và gây loạt triệu chứng khó chịu cho người bệnh. Bệnh tình rất khó hồi phục hoàn toàn sau điều trị, trường hợp nguy hiểm đến sức khỏe bệnh nhân có thể được chỉ định cắt bỏ.