Xơ gan là gì? Những biến chứng nguy hiểm của căn bệnh này

Bệnh xơ gan là gì?

Xơ gan còn có tên gọi khác là chai gan. Đây là thuật ngữ y học dùng để chỉ giai đoạn sau của bệnh viêm gan mạn tính. Xơ gan chính là hậu quả của việc gan bị các tác nhân gây hại tấn công trong thời gian dài khiến các tế bào bị hư hại, chết dần và tạo ra các mô sẹo, không thể phục hồi được. Hậu quả của việc này là làm gan chai cứng dần và không thể thực hiện được các  chức năng bình thường.

Xơ gan là giai đoạn cuối của viêm gan mạn

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới - WHO, Việt Nam đang thuộc nhóm nước có tỷ lệ người dân mắc bệnh xơ gan khá cao, cụ thể là chiếm tới 5% dân số. Trong đó, xơ gan do tác nhân virus chiếm trên 40% và xơ gan do rượu bia là khoảng 18%

Những nguyên nhân dẫn đến bệnh xơ gan

Xơ gan hậu quả của việc gan bị tổn thương trong một thời gian dài, do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:

• Viêm gan virus: Virus là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh xơ gan, nhất là virus viêm gan B. Theo thống kê có khoảng 20% số người nhiễm loại virus này có nguy cơ biến chứng thành xơ gan.
• Nghiện rượu, bia: Là nguyên nhân gây xơ gan phổ biến thứ hai chỉ sau viêm gan virus. Sở dĩ xơ gan xảy ra nhiều ở người uống nhiều là do họ bị ngấm các chất độc có trong rượu một cách từ từ. Ban đầu họ có thể chỉ bị gan sẽ bị nhiễm mỡ, sau đó tiến triển thành viêm gan mạn tính rồi thành xơ gan. Vì vậy xơ gan chỉ xuất hiện sau một khoảng thời gian khá dài có khi đến hàng chục năm ở người nghiện rượu.
• Nhiễm độc: Việc tiếp xúc trong thời gian dài với các hóa chất như DDT, urethane, phosphor, …và thuốc, gồm  isoniazid, rifamid, methotrexate hay phenylbutazon… cũng có thể là nguyên nhân gây xơ gan.
• Ký sinh trùng: Amíp, Plasmodium và sán lá gan là 3 loại ký sinh trùng phổ biến gây tổn thương tế bào gan và dẫn đến bệnh xơ gan
• Gan nhiễm mỡ: Gan nhiễm mỡ là tình trạng mỡ bị tích tụ quá nhiều trong gan dẫn đến bệnh viêm gan và tạo thành các mô sẹolớn  khiến gan bị xơ hóa.
• Ứ mật: Mật bị ứ đọng do viêm, tắc đường mật trong gan và ngoài gan cũng là yếu tố gây tổn thương tế bào gan dần dần dẫn đến xơ gan.
• Nguyên nhân khác: Xơ gan do xung huyết, lá lách to,...

Virus viêm gan B là nguyên nhân hàng đầu gây xơ gan

Các giai đoạn của xơ gan

Xơ gan được chia làm 4 giai đoạn với mức độ nghiêm trọng khác nhau. 

Xơ gan giai đoạn đầu

Xơ gan giai đoạn đầu còn được gọi là bệnh xơ gan giai đoạn còn bù. Lúc này các tế bào gan chỉ bị tổn thương ở mức độ nhẹ, bên cạnh đó số lượng tế bào gan khỏe mạnh vẫn còn nhiều nên gan vẫn đảm bảo được chức năng. Ở giai đoạn này, nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời thì bệnh có thể được chữa khỏi hoàn toàn.

Hầu hết các biểu hiện của bệnh xơ gan giai đoạn còn bù không rõ ràng như chán ăn, rối loạn tiêu hóa, cơ thể suy nhược, sụt cân, nước tiểu màu sẫm, vàng da ở lòng bàn tay, bàn chân, móng tay và móng chân. Do đó để có thể phát hiện kịp thời bệnh, chúng ta cần thường xuyên khám sức khỏe định kỳ.

Xơ gan giai đoạn 2

Ở giai đoạn 2, các tế bào gan đã bị tổn thương nhiều hơn, các mô sẹo cũng xuất hiện nhiều hơn và bắt đầu chiếm chỗ của các tế bào gan khỏe mạnh. Chức năng gan lúc này cũng suy yếu đáng kể, trong đó dễ nhận thấy nhất là khả năng đào thải chất độc của gan kém hơn. Hậu quả là các chất độc bị ùn ứ tại gan, gây ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác và làm rối loạn quá trình trao đổi chất.

Các triệu chứng xơ gan giai đoạn 2 cũng tương tự như giai đoạn đầu nhưng rõ ràng hơn và dễ nhận biết hơn. Lúc này, người bệnh cần đến ngay các cơ sở y tế uy tín để thăm khám và tiến hành điều trị.

Xơ gan giai đoạn 3

Ở giai đoạn 3, các tế bào của gan gần như đã bị tổn thương nghiêm trọng, các tế bào gan khỏe mạnh dần bị thay thế bởi các mô sẹo, làm các chức năng gan bị suy giảm. Giai đoạn này các diễn biến của bệnh khá nghiêm trọng, các triệu chứng xuất hiện rõ ràng hơn như vàng da toàn thân, xơ gan cổ trướng.

Hình ảnh người bị xơ gan cổ trướng

Việc điều trị xơ gan giai đoạn 3 gặp rất nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, khả năng khỏi bệnh cũng rất ít, ngoại trừ trường hợp tìm được lá tương thích để để thực hiện phẫu thuật ghép gan. Đa số người bị xơ gan giai đoạn này chỉ sống được 3-5 năm.

Xơ gan giai đoạn cuối

Ở giai đoạn cuối, gan đã bị xơ hóa hoàn toàn. Cơ thể người bệnh cũng xuất hiện hàng loạt các biến chứng nguy hiểm như xuất huyết tiêu hóa, tăng áp lực tĩnh mạch cửa, não gan. Nếu tình trạng trên không được phát hiện và khắc phục nhanh thì cho dù có tìm được gan tương thích, bệnh nhân cũng không thể tiến hành ghép gan. Thời gian của người bị xơ gan giai đoạn cuối chỉ khoảng 12 tháng.

Biểu hiện của bệnh xơ gan

triệu chứng xơ gan có sự khác biệt rõ ràng giữa giai đoạn đầu giai đoạn nặng. Cụ thể:

Triệu chứng xơ gan còn bù

Ở giai đoạn đầu của bệnh hay con gọi là xơ gan còn bù, các triệu chứng lâm sàng của bệnh thường không rõ hoặc rất nhẹ với các biểu hiện điển hình như:

• Ăn không ngon, chán ăn lâu ngày dẫn tới sụt cân, cơ thể suy nhược.
• Đau tức vùng bụng hoặc rối loạn tiêu hóa dẫn tới đầy bụng, buồn nôn.
• Ngứa là triệu chứng xơ gan khá phổ biến. Cảm giác này xuất hiện chủ yếu ở chân tay và lưng của người bệnh.
• Cơ thể mệt mỏi không rõ nguyên nhân.

Người bị xơ gan giai đoạn nhẹ có thể xuất hiện cảm giác đau tức vùng bụng

Triệu chứng xơ gan mất bù

Ở giai đoạn xơ gan mất bù, chức năng gan đã kém hẳn và suy yếu nhanh chóng. Lúc này người bệnh bắt đầu xuất hiện các triệu chứng rõ ràng hơn như:

• Đau hạ sườn phải: Cơn đau này có thể xuất hiện thành nhiều đợt trong ngày và thường không kéo dài liên tục.
• Vàng da,vàng mắt: Là triệu chứng xơ gan phổ biến và dễ nhận biết nhất. Mức độ vàng da, vàng mắc tùy thuộc vào cấp độ bệnh.
• Phù chân và bụng (cổ trướng): Khi gan bị tổn thương gan nặng nề, cơ thể người bệnh sẽ bắt đầu tích trữ muối và nước. Ban đầu, các muối và nước dư thừa chỉ bị tích tụ chủ yếu ở bàn chân và mắt cá chân gây nên hiện tượng phù nề. Tuy nhiên, theo thời gian các chất lỏng cũng có thể thu thập ở bụng gây xơ gan cổ trướng.
• Xuất huyết: Người bị xơ gan giai đoạn nặng có thể thường xuyên chảy máu máu cam hoặc chảy máu chân răng.

Bệnh xơ gan có nguy hiểm không, gây ra những biến chứng gì?

Bệnh xơ gan nếu tiến triển sang giai đoạn nặng có thể gây ra khá nhiều biến chứng nguy  hiểm cho người bệnh. Cụ thể:

• Cổ trướng: Là hiện tượng dịch ổ bụng (có thể là huyết thanh) tích tụ trong khoang bụng. Đây là hệ quả nghiêm trọng của bệnh xơ gan do tăng áp lực tĩnh mạch cửa hay sự thay đổi của dòng máu tuần hoàn đến các tạng, sự giữ nước và muối của thận.
• Hội chứng gan – thận: Là tình trạng suy thận xuất hiện ở người bị xơ gan cổ trướng. Khi bị biến chứng này, người bệnh sẽ đi tiểu ít hơn, thậm chí không thể đi tiểu được trong nhiều ngày, Nếu không không điều trị kịp thời, nguy cơ tử vong cao cho hội chứng gan - thận là rất cao.
• Bệnh lý não gan: Là hiện tượng thay đổi chức năng thần kinh ở bệnh nhân xơ gan. Bệnh lý não gan biến chứng nguy hiểm, làm ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng cuộc sống và tuổi thọ của người bệnh với hàng loạt các triệu chứng như rối loạn tri giác, mất trí nhớ, không minh mẫn …
• Xuất huyết tiêu hóa: Tình trạng này xuất hiện khi các chất xơ trong gan tích tụ quá nhiều gây cản trở dòng máu đến gan. Hậu quả là khiến áp lực tại tĩnh mạch cửa tăng lên, dẫn đến tình trạng giãn tĩnh thực quản và tĩnh mạch phình dạ dày. Những tĩnh mạch này khi giãn đến một mức độ nhất định sẽ bị vỡ, gây chảy máu và dẫn đến tình trạng
• Nhiễm trùng: Khi các tế bào gan bị tổn thương cũng là lúc mài chức năng gan suy giảm đáng kể. Do vậy, việc đào thải các chất độc của gan cũng kém dần đi đồng thời khả năng miễn dịch của cơ thể cũng giảm sút. Điều này khiến người xơ gan rất dễ bị nhiễm trùng phổi và máu,…
• Ung thư gan: Xơ gan chính là yếu tố hàng đầu gây bên căn bệnh nguy hiểm là ung thư gan nguyên phát. theo thống kê, có khoảng 80% các trường hợp ung thư gan khởi phát bệnh do xơ gan. Bởi vậy, người bị xơ gan luôn được các bác sĩ khuyên nên tầm soát ung thư định kỳ từ 3-6 tháng/ lần để phát hiện sớm và điều trị bệnh.

Ung thư gan là biến chứng nguy hiểm của bệnh xơ gan

Chẩn đoán bệnh xơ gan

Để chẩn đoán bệnh xơ gan, các bác sĩ có thể áp dụng các phương pháp sau: 

• Xét nghiệm đánh giá chức năng gan: Gồm đo nồng độ enzyme AST, ALT, ALP ; định lượng Albumin, Bilirubin giúp chẩn đoán xơ gan và đánh giá mức độ nặng nhẹ của bệnh
• Xét nghiệm tầm soát siêu vi viêm gan B, C giúp tìm ra nguyên nhân gây xơ gan.
• Siêu âm bụng: Theo dõi hình ảnh của gan, tầm soát phát hiện ung thư gan.
•  Siêu âm đàn hồi, Fibroscan, fibrotest: Là những kĩ thuật chẩn đoán không xâm lấn, không gây hại nhưng lại giúp đánh giá mức độ xơ hóa của gan một cách hiệu quả, chính xác.
•  Chọc hút một ít dịch trong ổ bụng để làm xét nghiệm: Phương pháp này được áp dụng khi trong ở bụng của người bệnh có chứa dịch.
•  Nội soi thực quản-dạ dày: Giúp phát hiện các tĩnh mạch thực quản-dạ dày bị phình giãn do xơ gan gây ra (nếu có).
•  Sinh thiết gan: Là kỹ thuật dùng một loại kim nhỏ đặc biệt để chích qua da, vào gan và lấy ra một mô gan rất nhỏ rồi quan sát dưới kính hiển vi. Sinh thiết gan giúp đánh giá mức độ hư hoại và sự xơ hóa ở gan. Đôi khi, với kỹ thuật này bác sĩ còn có thể xác định được nguyên nhân dẫn đến xơ gan.

Điều trị bệnh xơ gan

Xơ gan là một bệnh lý nguy hiểm, gây ra khá nhiều biến chứng trên cơ thể người bệnh. Do đó, việc phát hiện và điều trị bệnh sớm là rất quan trọng.

Trên thực tế, có rất nhiều người thắc mắc rằng bệnh xơ gan có chữa được không. Về vấn đề này, các bác sĩ chuyên khoa đã thẳng thắn chia sẻ, bệnh chỉ có thể chữa khỏi khi đang ở giai đoạn nhẹ, tức xơ gan còn bù. Trong trường hợp xơ gan mất bù thì việc điều trị dứt điểm là rất khó khăn, trừ khi người bệnh tìm được lá gan tương thích để ghép.

Các biện pháp điều trị xơ gan theo từng mức độ có sự khác biệt rõ rệt. Cụ thể:

Điều trị xơ gan còn bù

Ở giai đoạn xơ gan còn bù, người bệnh mới chỉ mới  bắt đầu xuất hiện những triệu chứng đầu tiên với mức độ nhẹ. Bệnh trong thời kỳ này sẽ diễn ra ổn định và kéo dài trong nhiều năm, tuy nhiên lại thường tiến triển nặng dần theo từng đợt. Nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời từ giai đoạn xơ gan còn bù, sức khỏe người bệnh có thể bình phục, thậm chí là khỏi bệnh hoàn toàn.

Để điều trị khỏi bệnh xơ gan còn bù, người bệnh phải kiêng hoàn toàn rượu bia và chất kích thích

Việc điều trị xơ gan còn bù chủ yếu là việc loại bỏ các nguyên nhân nhân gây bệnh như virus, thói quen uống bia rượu hay gan bị nhiễm độc…Bên cạnh đó, bác sĩ cũng yêu cầu người bệnh kiêng hoàn toàn các chất kích thích, ăn uống khoa học dinh dưỡng. Thông thường, mỗi ngày bệnh nhân xơ gan chỉ nên ăn không quá 1g Protein/1kg cân nặng và hạn chế tối đa lượng muối dung nạp vào cơ thể.

Thuốc điều trị xơ gan trong giai đoạn còn bù thường bao hồm:

• Thuốc lợi tiểu.
• Thuốc lactulose: Ngăn ngừa và điều trị táo bón, từ đó phòng ngừa biến chứng não trên bệnh nhân xơ gan.
• Thuốc propranolol: Ngừa xuất huyết tiêu hóa.
• Thuốc Colchicine.: Có tác dụng chống xơ hóa gan.
• Thuốc nhóm Corticoid: thường dùng để điều trị viêm gan tự miễn.

Điều trị xơ gan mất bù

Xơ gan mất bù chính là lúc gan đã bị tổn thương nghiêm trọng, chức năng gan gần như bị biến mất. Các mô xơ hóa tích tụ nhiều và dần thay thế hoàn toàn các tế bào gan khỏe mạnh. Ở giai đoạn này, gan không thể hoạt động một cách bình thường nên sức khỏe của người bệnh cũng bị giảm sút nghiêm trọng.

Người bị xơ gan giai đoạn cuối không thể chữa khỏi triệt để bệnh. Việc điều trị chỉ nhằm mục đích ngăn chặn sự tiến triển của bệnh đồng thời hạn chế biến chứng và kéo dài tuổi thọ cho người bệnh.

Các phương pháp điều trị xơ gan mất bù thường được áp dụng gồm:

• Thông cửa chủ trong gan qua tĩnh mạch cảnh trong: Là phương pháp điều trị xơ gan giai đoạn nặng cực kỳ hiệu quả thông qua việc giảm áp lực tĩnh mạch cửa, nhờ đó mà máu được tăng cường lưu thông đến gan. Ngoài ra, nhiều bằng chứng còn cho thấy phản ứng viêm đã thuyên giảm đáng kể khi người bệnh đặt ống thông cửa chủ trong gan qua tĩnh mạch cảnh trong. Các đối tượng thường được chỉ định điều trị bằng kỹ thuật này là người bệnh xơ gan có biến chứng xuất huyết do giãn tĩnh mạch thực quản dạ dày đồng thời tình trạng này tái phát ít nhất ba lần trong 12 tháng qua hoặc có hiện tượng báng bụng kháng trị.

Hình ảnh minh họa kỹ thuật thông cửa chủ trong gan qua tĩnh mạch cảnh trong

• Sử dụng thuốc ức chế thụ thể beta không chọn lọc: Những loại thuốc này có tác dụng làm giảm áp lực tĩnh mạch cửa đồng thời cũng là là cơ sở chính cho điều trị dự phòng tiên phát và thứ phát của xuất huyết tiêu hóa do giãn tĩnh mạch. Hiệu quả của thuốc ức chế thụ thể beta chủ yếu đạt được bằng cách chặn các thụ thể β1-adrenergic, từ đó làm giảm dòng chảy động mạch tạng bằng cách giảm cung lượng tim.
• Dùng thuốc kháng sinh: Những kháng sinh không hấp thu hoặc hấp thu kém sẽ được áp dụng để điều trị xơ gan. Bởi chúng có thể làm thay đổi môi trường vi sinh đường ruột đồng thời cùng ít gây ảnh hưởng xấu đến hệ tiêu hóa. Thuốc kháng sinh đã được dùng nhiều thập kỷ qua trong dự phòng tiên phát và thứ phát cho người mắc xơ gan mất bù có nhiễm khuẩn.
• Điều trị xơ gan mất bù dựa trên những cơ chế hạ lưu: Gồm kích hoạt tế bào miễn dịch, giải phóng cytokine tiền viêm và tổn thương oxy hóa. Statin và albumin là hai thuốc quan trọng trong cơ chế hạ lưu cực kỳ phức tạp đang xen nhau.
• Miễn dịch học và y học tái tạo: Một cách tiếp cận khá mới để điều trị xơ gan mất bù là việc kích hoạt tế bào gốc tủy xương hoặc là ghép tế bào gốc trung mô có nguồn gốc từ tủy xương. Nguyên nhân là do những tế bào này có tác dụng điều hòa miễn dịch, tái tạo gan hiệu quả.

Cách ngăn ngừa các biến chứng của bệnh xơ gan

Để phòng ngừa các biến chứng của xơ gan, người bệnh cần thực hiện đồng thời các biện pháp sau:

• Thực hiện chế ăn uống lành mạnh dành cho người bị xơ gan, cụ thể là ăn nhạt, hạn chế thức nhanh, nhiều dầu mỡ và nội tạng động vật.
• Không sử dụng rượu bia, thuốc lá và mọi chất kích thích khác.
• Tập thể dục đều đặn để rèn luyện sức khỏe, tăng cường sức đề kháng giúp cơ thể chống chọi lại bệnh tật.
• Khám sức khỏe, tầm soát ung thư gan định kỳ 6 tháng/lần.
• Uống thuốc đúng chỉ định của bác sĩ.
• Thông báo ngay hoặc gặp bác sĩ khi nhận thấy có các dấu hiệu bất thường về sức khỏe.

Người bị xơ gan nên tăng cường bổ sung rau xanh, hoa quả tươi

Những câu hỏi thường gặp về bệnh xơ gan

Người bệnh xơ gan sống được bao lâu?

Thời gian sống của người bị xơ gan phụ thuộc hoàn toàn vào các yếu tố sáu:

• Mức độ nặng, nhẹ của bệnh.
• Có can thiệp điều trị hay không.
• Tình trạng sức khỏe có ổn định không.
• Khả năng đáp ứng điều trị của người bệnh.

Theo đó, ở mỗi giai đoạn xơ gan khác nhau, thời gian sống của người bệnh cũng không giống nhau:

• Giai đoạn đầu: Thời gian sống của người bệnh dao động khoảng 15 – 20 năm nếu có điều trị.
• Giai đoạn 2: Thời gian sống của người bệnh chỉ được từ 6 – 10 năm nếu có điều trị.
• Giai đoạn cuối: Người bệnh chỉ còn có thể sống được từ 1 – 3 năm nếu có điều trị.

Bệnh xơ gan có lây không?

Bệnh xơ gan có lây truyền hay không còn phụ thuộc vào căn nguyên gây bệnh. Cụ thể:

• Xơ gan không lây truyền: Là bệnh xơ gan bẩm sinh hoặc khởi phát do thói quen sử dụng rượu bia, thường xuyên tiếp xúc với hóa chất động hại hay các bệnh lý về tim, viêm ruột.
• Xơ gan có lây truyền: các sinh vật: virus, ký sinh trùng thì đây là loại tác nhân có thể lây nhiễm cho những người khác. 

Như vậy, để biết chính xác bệnh xơ gan có lây không thì bạn cần  phải tìm hiểu rõ nguyên nhân gây nên bệnh. Từ đó đưa ra những biện pháp phòng bệnh hiệu quả với loại bệnh có lây nhiễm.

Bệnh xơ gan nếu khởi phát do virus viêm gan B sẽ có khả năng lây nhiễm

Bệnh xơ gan có nguy hiểm không?

Như đã đề cập ở trên, xơ gan là bệnh lý nguy hiểm, là hệ quả cuối cùng của bệnh viêm gan mạn tính. Bệnh này từ lâu đã được xếp vào là một trong “tứ chứng nan y”, rất khó chữa trị và có thể đe dọa đến tính mạng của người bệnh bất cứ lúc nào.

Bệnh xơ gan nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể gây ra hàng loạt các biến chứng nguy hiểm như xuất huyết tiêu hóa, nhiễm trùng ổ bụng, nhiễm trùng dịch báng, viêm phổi, nhiễm trùng máu, suy thận, ung thư gan, hôn mê gan. Tất cả các biến chứng trên đều là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong cho người bệnh.

Xơ gan là bệnh lý nguy hiểm, cần được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Bên cạnh đó, để chủ động bảo vệ sức khỏe, ngăn chặn biến chứng, người bệnh cần thăm khám, sàng lọc ung thư gan định kỳ tại bệnh viện uy tín.