Theo số liệu thống kê y khoa qua các năm, cứ 1000 trẻ được sinh ra sẽ có 8 em mắc bệnh tim bẩm sinh. Đây là một bất thường về tim đi kèm các biến chứng phức tạp, nặng nề khó chữa có thể đe dọa trực tiếp đến tính mạng của trẻ nhỏ nếu không được phát hiện và điều trị sớm. Vậy bệnh tim bẩm sinh là gì? Làm thế nào để nhận biết bệnh sớm từ khi mang thai? Đâu là phương pháp điều trị và phòng ngừa bệnh tim bẩm sinh kịp thời và hiệu quả nhất? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
Bệnh tim bẩm sinh ở trẻ em hay dị tật tim bẩm sinh là những dị dạng của cơ tim, van tim, buồng tim xảy ra ngay từ khi còn trong bụng mẹ và vẫn còn tồn tại sau khi chào đời. Vì cấu trúc tim bị khiếm khuyết nên hoạt động và chức năng của tim cũng bị ảnh hưởng, tuần hoàn máu trong cơ thể hoạt động không theo chu trình tự nhiên.
Tim bẩm sinh gây ra những ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe sau này của trẻ
Trong các ca dị tật bẩm sinh của trẻ em thì bệnh tim bẩm sinh thường gặp nhất và là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. Tại các nước phát triển như Mỹ, Anh, Đức… tỷ lệ trẻ mắc bệnh tim bẩm sinh còn sống nằm trong khoảng từ 0,7 - 1%. Ở Việt Nam theo số liệu báo cáo của các bệnh viện Nhi, tỷ lệ trẻ em mắc bệnh tim bẩm sinh chiếm 54% tổng số bệnh tim ở trẻ em và tỷ lệ trẻ phải nhập viện là khoảng 1,5%.
Hiện nay, các thiết bị y khoa tân tiến đã trợ giúp rất nhiều trong việc chẩn đoán bệnh tim bẩm sinh, đặc biệt nhờ kỹ thuật siêu âm mà ở tuần thứ 18 của thai kỳ có thể phát hiện được dị tật tim bẩm sinh ở thai nhi.
Có rất nhiều nguyên nhân khác nhau gây nên bệnh tim bẩm sinh, nhưng phần lớn các trường hợp mắc bệnh đều rất khó xác định nguyên nhân cụ thể. Theo các nghiên cứu, một số nguyên nhân trẻ bị tim bẩm sinh gồm có:
Trước khi mang thai mẹ có sử dụng thuốc lá rất dễ khiến trẻ bị dị tật tim bẩm sinh
Ngoài yếu tố di truyền là nguyên nhân trẻ bị tim bẩm sinh thì các chuyên gia y tế còn liệt kê một số tác động từ môi trường sống cũng chính là tác nhân hình thành nên bệnh tim bẩm sinh ở trẻ sơ sinh:
Theo Bộ Y tế, tỷ lệ trẻ mắc bệnh tim bẩm sinh ở nước ta rất cao, khoảng 10.000 - 12.000 ca/năm. Tuy nhiên, chỉ có 6.000 trẻ được phẫu thuật, điều trị kịp thời, số còn lại phải chờ, thậm chí tử vong trước khi được phát hiện. Một điều đáng lo ngại đó là trong tổng số các bệnh tim mạch ở trẻ thì tim bẩm sinh chiếm đến 90%, đặc biệt có đến 50% trường hợp mắc bệnh tim bẩm sinh không xác định được rõ nguyên nhân.
Tứ chứng Fallot là bệnh tim bẩm sinh có tím thường gặp nhất với biểu hiện điển hình là da tím tái do máu không được cung cấp đủ oxy, dưỡng chất. Các chuyên gia y tế cho biết bệnh được gọi là tứ chứng Fallot bởi gồm 4 dị tật ở tim: động mạch chủ “cưỡi ngựa” lên vách liên thất, hẹp đường thoát thất phải, thông liên thất và phì đại thất.
Các triệu chứng của bệnh thường xuất hiện vào khoảng 4 - 6 tháng sau khi trẻ mới chào đời. Tứ chứng Fallot thường đi kèm với một số bệnh đột biến nhiễm sắc thể như hở hàm ếch, bệnh Down...
Tứ chứng Fallot là bệnh tim bẩm sinh có tím thường gặp nhất
So với bệnh tim bẩm sinh có tím thì tim bẩm sinh không tím phổ biến hơn và có mức độ nguy hiểm thấp hơn. Các dị tật ở tim trong trường hợp bao gồm hẹp eo động mạch chủ, thông liên thất, thông liên nhĩ, hẹp van động mạch chủ hoặc phổi bẩm sinh…
Do bệnh không có những triệu chứng cụ thể nên nhiều trường hợp trẻ mắc dị tật này không được phát hiện ở giai đoạn mới sinh. Một số trẻ khi lớn lên mới xuất hiện dấu hiệu tim có vấn đề.
Trong trường hợp trẻ có các biểu hiện như: khóc ít hơn bình thường, chậm phát triển thể chất, không đủ sức để bú sữa, nặng hơn là khó thở và thở nhanh thì khả năng cao trẻ bị suy tim.
Bệnh tim bẩm sinh không tím có mức độ nguy hiểm thấp hơn
Bệnh tim không có shunt là dị tật bẩm sinh trên các mạch máu lớn hay trong tim nhưng không có shunt như: hẹp dưới van chủ hay phổi, hẹp eo động mạch chủ...
Trẻ bị tim bẩm sinh sẽ có làn da xanh xao, tím tái
Trẻ sơ sinh bị tim bẩm sinh nếu không được phát hiện sớm có thể nguy hiểm trực tiếp đến tính mạng do rối loạn tuần hoàn cấp tính. Nếu phát hiện trẻ có những dấu hiệu bất thường dưới đây thì các bậc phụ huynh cần nhanh chóng đưa trẻ đi khám để được chẩn đoán và điều trị kịp thời:
Suy tuần hoàn có thể là triệu chứng đầu tiên của các dị tật nặng bao gồm hội chứng thiếu sản tim trái, gián đoạn động mạch chủ, hẹp động mạch chủ, hẹp eo động mạch chủ. Các biểu hiện thường thấy ở trẻ bị suy tuần hoàn gồm có lạnh đầu chi, mạch yếu, mệt nhiều, huyết áp thấp và giảm đáp ứng kích thích.
Suy tim là một trong những biến chứng nguy hiểm của bệnh tim bẩm sinh
Bệnh tim bẩm sinh có nguy hiểm không? Câu trả lời chắc chắn là có. Khi bệnh diễn tiến có thể khiến trẻ gặp các triệu chứng như chậm phát triển, suy dinh dưỡng, hay mệt, ngất, viêm phổi tái đi tái lại, suy tim, tử vong... Theo các chuyên gia, các biến chứng của bệnh tim bẩm sinh có thể phát triển nhiều năm ngay cả khi trẻ đã được điều trị, có thể kể đến như:
Cha mẹ cần cho trẻ đi khám toàn diện về tim khi có dấu hiệu nghi ngờ
Các chuyên gia cho biết dấu hiệu tim bẩm sinh ở trẻ sơ sinh không quá rõ ràng nhất là trong những tháng đầu đời của bé. Đặc biệt có nhiều trường hợp không xuất hiện triệu chứng nào khiến việc phát hiện chậm trễ dẫn đến điều trị muộn gây nhiều biến chứng và có nguy cơ tử vong sơ sinh.
Chính vì vậy, bác sĩ luôn khuyến cáo các ông bố bà mẹ nên thực hiện đo độ bão hòa oxy cho trẻ sơ sinh trước khi xuất viện để sàng lọc bệnh tim bẩm sinh. Việc thực hiện khám sàng lọc được thực hiện khi trẻ sơ sinh hơn 24 giờ tuổi và giúp phát hiện sớm các trường hợp có nguy cơ bị tim bẩm sinh dựa vào các chỉ số:
Khi có dấu hiệu nghi ngờ trẻ sơ sinh bị tim bẩm sinh, cha mẹ cần cho trẻ đi khám toàn diện về tim và các tình trạng khác như thiếu oxy, phù não, nhiễm khuẩn huyết, rối loạn hô hấp. Thông thường, bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng những phương pháp sau để khẳng định chẩn đoán bệnh:
Các bác sĩ thuộc khoa Nội tim mạch của Bệnh viện Đa khoa Phương Đông cho biết việc phát hiện sớm trẻ bị tim bẩm sinh và được điều trị đúng cách sẽ giúp giảm những biến chứng, trẻ có cơ hội phát triển tốt hơn, gia đình cũng giảm bớt được những lo lắng về sức khỏe của con và gánh nặng về chi phí chữa trị bệnh.
Khi đã có kết quả chẩn đoán trẻ bị tim bẩm sinh thì việc điều trị bệnh như thế nào sẽ phụ thuộc vào loại và mức độ nghiêm trọng của dị tật. Với trường hợp nhẹ thì bệnh sẽ tự lành theo thời gian. Còn đối với trường hợp nghiêm trọng sẽ cần thời gian để chữa trị lâu dài theo một hoặc nhiều phương pháp dưới đây:
Hầu hết với trường hợp bị tim bẩm sinh không xuất hiện triệu chứng sẽ không cần sử dụng thuốc nhưng trẻ cần được theo dõi định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ điều trị. Một số trường hợp sẽ được chỉ định dùng thuốc để giúp tim hoạt động hiệu quả hơn, đồng thời điều trị chứng suy tim, loạn nhịp… Tuy nhiên, điều trị thuốc với dị tật này chỉ làm giảm triệu chứng chứ không sửa chữa được tổn thương. Với từng loại bệnh tim bẩm sinh mà thời gian điều trị có thể ngắn hạn hoặc lâu dài.
Khi sử dụng thuốc để điều trị bệnh tim bẩm sinh nhưng một số biến chứng liên quan đến dị tật tim bẩm sinh như suy tim, rối loạn nhịp tim… vẫn có thể tiếp diễn và có thể đe dọa tính mạng. Vì vậy để ngăn ngừa những biến chứng đó, bác sĩ khuyên người bệnh nên sử dụng một số thiết bị cấy ghép tim như máy tạo nhịp tim và máy khử rung tim cấy ghép (ICD).
Nên sử dụng thiết bị cấy ghép tim để điều trị bệnh tim
Máy tạo nhịp tim có công dụng là giúp điều chỉnh nhịp tim bất thường, làm tăng nhịp tim ở những trường hợp rối loạn nhịp tim chậm, đồng thời giúp đồng bộ hoạt động điện giữ buồng nhĩ và buồng thất, ngăn ngừa các rối loạn nhịp nguy hiểm...
Máy khử rung tim cấy ghép ICD là một thiết bị y tế được cấy vào dưới da người bệnh với công dụng là tái lập lại nhịp tim cơ bản bình thường, điều chỉnh các rối loạn nhịp nhanh nguy hiểm thường đe dọa tính mạng, cứu bệnh nhân khỏi đột tử.
Kỹ thuật đặt ống thông tim là một thủ tục được sử dụng cho phép các bác sĩ chẩn đoán và điều trị một số dị tật tim bẩm sinh mà không cần phẫu thuật mở ngực và tim. Trong quá trình đặt ống thông tim, bác sĩ sẽ chèn một ống dài và mỏng vào một động mạch hoặc tĩnh mạch ở cổ, cánh tay hoặc bẹn và luồn qua các mạch máu đến tim.
Sau khi ống thông ở đúng vị trí, bác sĩ sẽ sử dụng các dụng cụ nhỏ luồn qua ống thông để điều trị khiếm khuyết ở tim của người bệnh. Thời gian hồi phục sau khi thực hiện kỹ thuật này là nhanh chóng và người bệnh ít có nguy cơ gặp biến chứng.
Trẻ sẽ phải thực hiện ca phẫu thuật nếu kỹ thuật ống thông tim không thể can thiệp
Nếu kỹ thuật ống thông tim không thể can thiệp để điều trị tim bẩm sinh ở trẻ thì các chuyên gia Tim mạch có thể thực hiện phẫu thuật mổ hở tim để đóng các lỗ trên tim, mở rộng các mạch máu hoặc sửa chữa van tim.
Nếu bệnh tim bẩm sinh của trẻ thuộc trường hợp hiếm gặp, tình trạng quá phức tạp thì bác sĩ sẽ tính đến phương án cuối cùng đó là phẫu thuật ghép tim. Trái tim của trẻ sẽ được thay thế bằng một trái tim khỏe mạnh từ một người hiến tặng đã qua đời.
Với tình trạng trẻ bị suy tim mức độ nặng, tim đã yếu đi, không thể bơm đủ máu nuôi cơ thể thì tất cả các phương pháp điều trị đều sẽ thất bại, ngoài trừ ghép tim. Ghép tim là phương pháp giúp thay đổi hẳn chất lượng cuộc sống của người bệnh giúp họ trở về thể trạng như người bình thường.
Tim bẩm sinh luôn thuộc nhóm bệnh lý có tính chất phức tạp cả về sinh lý bệnh và nguyên tắc điều trị. Do đó, trẻ bị tim bẩm sinh luôn cần được lưu tâm, chăm sóc đặc biệt và thăm khám định kỳ, tránh những biến chứng nguy hiểm có thể ảnh hưởng đến sức khỏe.
Giống như 1 đứa trẻ khỏe mạnh bình thường, trẻ bị tim bẩm sinh cũng cần tiêm vắc-xin đầy đủ và khám sức khỏe định kỳ theo lịch của bác sĩ điều trị. Ngoài ra, nhiễm khuẩn đường hô hấp là bệnh lý mà trẻ bị tim bẩm sinh rất dễ mắc phải nên cha mẹ cần cho trẻ tiêm đúng và đủ các vắc-xin theo chương trình tiêm chủng mở rộng để chủ động phòng tránh các bệnh lý này. Bên cạnh đó, cần tiêm vắc-xin phế cầu cho trẻ bị tim bẩm sinh dưới 1 tuổi và vắc-xin cúm cần được tiêm định kỳ mỗi năm/lần.
Trẻ bị tim bẩm sinh vẫn cần được tiêm phòng các loại vác-xin theo đúng lộ trình
Khi thay đổi thời tiết hay trời trở lạnh cần chú ý giữ ấm cho cơ thể trẻ, nhắc trẻ đeo khẩu trang khi ra ngoài, tránh để trẻ tiếp xúc trực tiếp/thụ động với thuốc lá, không khí ô nhiễm… Đặc biệt cần lưu ý không để trẻ bị tim bẩm sinh tiếp xúc với người đang mắc bệnh về đường hô hấp.
Hầu hết trẻ mắc dị tật tim bẩm sinh có thể giam gia các hoạt động vui chơi và sinh hoạt bình thường. Tuy nhiên, các hoạt động thể chất mạnh, đòi hỏi thể lực và sức bền cao như chạy, nhảy dây hay thi đấu đối kháng đều không phù hợp với trẻ bị bệnh. Thay vào đó, trẻ có thể lựa chọn các bộ môn thể thao ở mức độ vừa phải như đi bộ, đạp xe, bơi lội, chơi cầu lông… sẽ giúp trẻ khỏe mạnh và năng động hơn.
Mẹ bầu không nên uống rượu, hút thuốc trước và trong thai kỳ để giảm nguy cơ trẻ mắc tim bẩm sinh
Chủ động phòng ngừa bệnh tim bẩm sinh là điều mà bất kỳ người phụ nữ nào cũng nên làm, vì thế chị em cần lưu ý những điều nên tránh làm khi mang thai như sau:
Theo nghiên cứu của các chuyên gia y tế, dị tật tim bẩm sinh là căn bệnh bất thường bẩm sinh ở trẻ có tỷ lệ xuất hiện cao nhất, khoảng 1%. Số liệu thống kê cho thấy mỗi năm ước tính Việt Nam có khoảng 3.000 trẻ sơ sinh mắc bệnh tim bẩm sinh tình trạng nặng. Nghiêm trọng hơn nữa khi 20% trong số đó là trường hợp các em không được phát hiện và điều trị sớm.
Phát hiện sớm các vấn đề về tim bẩm sinh sẽ nâng cao cơ hội chữa khỏi
Do đó, việc làm sao để phát hiện và can thiệp chữa trị sớm các dị tật tim bẩm sinh luôn là chủ đề được nhiều ông bố bà mẹ quan tâm. Nhờ sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật mà ngành y tế đã đưa ra giải pháp sàng lọc tim bẩm sinh bằng cách thực hiện một loại các thủ thuật về chẩn đoán hình ảnh, bao gồm: chụp X-quang tim phổi, siêu âm doppler, điện tâm đồ. Từ đó đánh giá chức năng tim mạch như mạch máu, cơ tim, van tim… và phát hiện điểm bất thường về tim mạch nếu có ở trẻ.
Chia sẻ thông tin của bác sĩ chuyên khoa nhi về khám sàng lọc tim bẩm sinh “Khám sàng lọc tim bẩm sinh sớm cho trẻ là lời khuyên tốt nhất chúng tôi có thể gửi tới các bậc phụ huynh đang lo lắng con mình gặp phải vấn đề về tim mạch. Việc sớm phát hiện các vấn đề về tim mạch ở trẻ mang lại rất nhiều lợi ích bởi không chỉ giúp tăng khả năng chữa khỏi bệnh cho bé mà còn giúp gia đình có được sự chuẩn bị tốt nhất về tài chính và tinh thần trong trường hợp không may trẻ mắc bệnh”
Tọa lạc tại phía Tây trung tâm thành phố Hà Nội, trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, Bệnh viện Đa khoa Phương Đông là dự án theo mô hình bệnh viện khách sạn, đã và đang được khách hàng khu vực Hà Nội và cả nước yêu mến tin tưởng.
Để đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe của nhân dân, góp phần đẩy mạnh phong trào “Phòng bệnh hơn chữa bệnh”, BVĐK Phương Đông đã xây dựng và triển khai hàng chục gói khám. Trong đó có gói sàng lọc tim bẩm sinh trẻ em.
Các khách hàng nhí luôn nhận được sự quan tâm chăm sóc đặc biệt của Y bác sĩ BVĐK Phương Đông
Tại BVĐK Phương Đông, gói khám “Sàng lọc tim bẩm sinh” được các chuyên gia Nhi khoa xây dựng cho các bé dưới 6 tuổi, với nhiều ưu điểm vượt trội. Đội ngũ y bác sĩ có trình độ chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm, tiêu biểu như:
Có thể thấy dị tật tim bẩm sinh là một “cái tên khá đáng sợ” với mọi trẻ em, mọi gia đình. Tuy nhiên, nếu được sàng lọc tim bẩm sinh và phát hiện sớm, điều trị kịp thời, đúng cách sẽ giúp giảm thiểu tối đa các nguy cơ biến chứng, giúp bố mẹ giảm bớt âu lo về bệnh tật, gánh nặng về chi phí chữa trị. Không những vậy, điều đó còn giúp trẻ có sức khỏe tốt để phát triển thể chất và trí tuệ đồng đều giống như bạn bè cùng trang lứa.
BỆNH VIỆN ĐA KHOA PHƯƠNG ĐÔNG
Địa chỉ: Số 9, Phố Viên, Cổ Nhuế 2, Bắc Từ Liêm, Hà Nội
Tổng đài tư vấn: 19001806
Website: https://benhvienphuongdong.vn
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể.
Máy sóng xung kích là thiết bị được dùng trong lĩnh vực điều trị các bệnh cơ xương khớp, chấn thương chỉnh hình và y khoa thể thao, ...
