Bệnh đậu mùa khỉ là gì, cách điều trị và phòng ngừa

Đậu mùa khỉ là gì?

Đậu mùa khỉ (tên tiếng Anh là Monkeypox) là bệnh truyền nhiễm hiếm gặp, do virus đậu mùa khỉ gây ra. Bệnh có khả năng lây lan từ động vật sang người hoặc từ người sang người. Căn bệnh này gần giống với đậu mùa - một bệnh đã bị loại trừ nhờ nỗ lực tiêm vắc-xin hàng loạt vào năm 1979.

Bệnh đậu mùa khỉ

Bệnh được gọi là đậu mùa khỉ vì bệnh được phát hiện lần đầu tiên ở khỉ được nuôi để phục vụ nghiên cứu năm 1958 tại Đan Mạch. Đến năm 1970, bệnh này được phát hiện ở người. So với dịch Covid-19, bệnh đậu mùa khỉ khó lây lan hơn, nhưng đây vẫn là mối đe dọa đến sức khỏe con người vì chưa có thuốc đặc trị và vắc-xin phòng ngừa. Trẻ nhỏ mắc bệnh thường trở nặng hơn so với trẻ vị thành niên và người trưởng thành. 

Thời gian ủ bệnh có thể từ 5 - 21 ngày sau khi người bệnh nhiễm virus gây bệnh, tức sau thời gian này thì các triệu chứng đầu tiên của bệnh mới bắt đầu xuất hiện. Một số trường hợp khác, thời gian ủ bệnh kéo dài từ 7 - 14 ngày.

Nguồn gốc gây bệnh đậu mùa khỉ

Virus gây nên bệnh đậu mùa khỉ là một loại virus DNA sợi đôi bao bọc, thuộc chi Orthopoxvirus trong họ virus Poxviridae. Virus này cấu trúc và tính chất gây bệnh tương tự như bệnh thuỷ đậu nhưng nhẹ hơn. Chúng được phát hiện lần đầu tiên ở khỉ tại phòng nghiên cứu. Nhưng theo WHO, khỉ không phải tác nhân làm lây lan bệnh này, khả năng cao loài gặm nhấm là nguồn lây lớn nhất nhưng vẫn chưa xác định chính xác. 

Tại Châu Phi, bằng chứng lây nhiễm virus Poxviridae được tìm thấy ở nhiều động vật như sóc cây, chuột túi Gambia, các loại khỉ và một số loài khác. Còn nơi chứa mầm bệnh tự nhiên vẫn chưa được xác định. Các ca bệnh được ghi nhận chủ yếu ở khu dân cư gần rừng nhiệt đới hoặc nơi có động vật mang virus sinh sống.

Virus Poxviridae

Đậu mùa khỉ triệu chứng như thế nào?

Bệnh đậu mùa khỉ có triệu chứng lâm sàng khiến nhiều người bệnh lầm tưởng là viêm da hoặc bệnh thuỷ đậu, bệnh sởi hay đậu mùa. Tuy nhiên bệnh đậu mùa khỉ có triệu chứng nhẹ hơn và ít gây tử vong hơn. Các triệu chứng xuất hiện trước tiên của người mắc bệnh này đó là:

• Sốt cao, ớn lạnh
• Đau đầu, đau lưng, đau các cơ
• Người mệt mỏi, lừ đừ, uể oải
• Nổi hạch

Sau dấu hiện trên, các nốt phát ban xuất hiện trên cơ thể người bệnh từ 1 - 3 ngày. Vị trí nổi phát ban tuỳ thuộc vào từng người, có người chỉ bị một số bộ phận, có bệnh nhân nổi mẩn toàn thân:

• Trên toàn mặt (95% người mắc bệnh đều phát ban trên mặt)
• Lòng bàn tay và bàn chân (khoảng 75% bệnh nhân bị bệnh đậu mùa này phát ban ở lòng bàn tay, bàn chân)
• Khoang miệng.
• Mắt, bao gồm cả kết mạc và giác mạc.
• Bộ phận sinh dục.

Các vết mẩn đỏ đã khô trên người bệnh đậu mùa khỉ

Các nốt phát ban trở nên nghiêm trọng theo thời gian. Ban đầu là các nốt hơi sần trên bề mặt da, rồi trở thành mụn nước kèm sưng to, sau đó chuyển sang mụn mủ rồi khô lại, đóng vảy, xẹp xuống. Những triệu chứng này thường kéo dài từ 2 - 4 tuần rồi tự khỏi và người bệnh không cần sử dụng các phương pháp điều trị đặc biệt.

Bị đậu mùa khỉ phải làm sao, điều trị như thế nào?

Bệnh đậu mùa khỉ thường tự khỏi mà không cần điều trị. Điều quan trọng nhất là các nốt phát ban cần được chăm sóc cẩn thận để chúng tự khô. Ngoài ra, người bệnh nên băng các nốt bằng gạc ẩm để bảo vệ vùng da bị tổn thương. Những chỗ đau trong mắt hoặc miệng cần tránh va chạm, không sờ hay nặn. Người bệnh có thể dùng nước súc miệng và thuốc nhỏ mắt, loại không chứa cortisone. Đồng thời, cần báo cơ sở y tế ngay để được hướng dẫn thêm về căn bệnh truyền nhiễm này.

Căn bệnh Monkeypox vẫn chưa có thuốc điều trị và vắc-xin phòng ngừa

Để tránh lây nhiễm cho người khác, bệnh nhân mắc bệnh này nên cách ly. Nếu cần phải tiếp xúc trực tiếp với người khác nên đeo khẩu trang và che vùng phát ban. Rác thải từ người nhiễm bệnh như băng gạc, giấy ăn,... cần được tiêu huỷ một cách hợp lý. Quần áo, dụng cụ ăn uống hay ga gối của người nhiễm bệnh cần được làm sạch với xà phòng và nước ấm.

Hiện nay vẫn chưa có phương pháp, thuốc đặc trị hay vắc-xin cho bệnh này. Huyết thanh miễn dịch ở người (Vaccinia Immune Globulin - VIG) được khuyến cáo sử dụng để điều trị cho các ca bệnh nặng. Một số loại thuốc kháng virus vẫn đang được nghiên cứu.

Với những người từng tiêm vắc-xin phòng ngừa đậu mùa thì vẫn có khả năng mắc bệnh. Tuy nhiên, triệu chứng của bệnh sẽ nhẹ hơn, không có nguy cơ diễn tiến nặng hay biến chứng.

Bệnh đậu mùa khỉ đang có xu hướng bùng phát ở nhiều nơi, khiến nhiều người lo lắng trong việc chẩn đoán và điều trị. Những đối tượng sau cần đặc biệt chú ý và thực hiện tầm soát bệnh sớm:

• Người đang sống và làm việc cùng với người nghi nhiễm hoặc đã mắc bệnh.
• Từng đi du lịch hay lưu trú ở vùng xuất hiện bệnh này trong thời gian gần đây.
• Người bị động vật nghi nhiễm hoặc đã nhiễm bệnh cắn, cào.
• Ăn những loại động vật không rõ nguồn gốc, có nguy cơ nhiễm bệnh cao.
• Người sống ở vùng rừng nhiệt đới, vùng có các loài vật nhiễm bệnh sinh sống.

Cách phòng ngừa bị đậu mùa khỉ

Dù bệnh đậu mùa khỉ không có khả năng lây lan nhanh và nguy hiểm như Covid-19, nhưng đây vẫn là một căn bệnh nguy hiểm và cần có những biện pháp phòng ngừa phù hợp. Một số phương pháp giúp hạn chế nguy cơ nhiễm bệnh như:

• Để giảm nguy cơ lây nhiễm bệnh từ động vật, mọi người cần tránh tiếp xúc trực tiếp với động vật hoang dã, nhất là với động vật đã chết hoặc đang ốm.

Đeo khẩu trang giúp phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ lây lan

• Thực hiện ăn chín uống sôi, thức ăn chứa thịt hoặc bộ phận của động vật cần được nấu chín kỹ trước khi ăn, đặc biệt là tại những vùng có bệnh đang lưu hành. Chỉ nên ăn thịt động vật đã qua kiểm định, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.
• Hạn chế tối đa tiếp xúc với người nghi nhiễm hoặc có nguy cơ mắc bệnh. Không chạm và dùng chung các vật dụng cá nhân của người có nguy cơ nhiễm bệnh như bát đũa, cốc uống nước, khăn mặt... Đeo khẩu trang và dùng găng tay một lần mỗi khi tiếp xúc gần hoặc giặt giũ quần áo, ga gối cho người nhiễm bệnh.
• Người có triệu chứng phát ban cấp tính kèm theo các biểu hiện khác không rõ nguyên nhân, cần chủ động liên hệ cơ sở y tế để được tư vấn và theo dõi. Đồng thời chủ động cách ly và không quan hệ tình dục trong thời gian này.
• Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn tay chứa cồn.
• Tiêm vắc-xin phòng ngừa bệnh đậu mùa.
• Thực hiện lối sống lành mạnh, bổ sung dinh dưỡng và tăng cường vận động thể lực, nâng cao sức đề kháng.
• Nâng cao ý thức bảo vệ bản thân và mọi người xung quanh. Đồng thời thường xuyên theo dõi, cập nhật thông tin bệnh từ những kênh truyền thông chính thống.

Các câu hỏi liên quan

Bệnh đậu mùa khỉ lây qua đường nào?

Bệnh đậu mùa khỉ có thể lây lan từ khi xuất hiện các triệu chứng đầu tiên cho đến khi vết phát ban lành hoàn toàn và một lớp da mới hình thành. Bệnh có thể lây lan trong các trường hợp sau:

• Tiếp xúc trực tiếp với máu, các giọt nước bọt hoặc giọt bắn đường hô hấp, chất lỏng trong cơ thể hoặc vết thương trên da, mắt của người hoặc động vật mắc bệnh.
• Sống chung với động vật hoặc người đang mắc bệnh.
• Ăn thịt động vật mắc bệnh hoặc tiếp xúc với đồ vật như chăn ga gối, khăn mặt, bàn chải đánh răng, bát đũa của người đã và đang nhiễm bệnh.
• Virus gây bệnh có thể truyền từ mẹ đang mắc bệnh sang bào thai hoặc trẻ sơ sinh trong quá trình sinh hoặc tiếp xúc vật lý sớm.

Bệnh có thể lây qua đường tiếp xúc trực tiếp với vết thương trên da

Đậu mùa khỉ có lây truyền qua đường tình dục không?

Bệnh đậu mùa khỉ có khả năng lây truyền từ người này sang người qua tiếp xúc vật lý, trong đó có tiếp xúc tình dục. Hiện vẫn chưa có nghiên cứu hay công bố nào về việc bệnh được lây truyền qua đường tình dục. 

Tuy nhiên nốt phát ban của bệnh này có thể xuất hiện ở miệng và cơ quan sinh dục, do đó góp phần truyền nhiễm virus trong quá trình quan hệ tình dục. Nguy cơ nhiễm bệnh qua vết thương da hay nốt phát ban không chỉ ở những người có quan hệ tình dục bình thường mà cả quan hệ tình dục đồng giới nam hay nữ mà bất kỳ ai tiếp xúc vật lý gần.

Bị bệnh đậu mùa khỉ tử vong không?

Đa số trường hợp mắc bệnh đậu mùa khỉ sẽ tự khỏi, nhưng với một số người, loại virus gây bệnh này có thể để lại biến chứng, thậm chí là tử vong. Với trẻ sơ sinh, trẻ em và người có bệnh nền là hệ miễn dịch suy giảm. Với trường hợp bệnh nặng, biến chứng thường gặp là nhiễm trùng da, nhiễm trùng giác mạc dẫn đến mất thị lực, nhiễm trùng máu, viêm phổi và lú lẫn.

Mong rằng bài viết trên đã giúp bạn đọc biết được những thông tin về bệnh đậu mùa khỉ. Nếu cần được tư vấn hoặc có dấu hiệu nghi ngờ bệnh này, bạn đọc liên hệ 19001806 để được hỗ trợ kịp thời.