Rối loạn phổ tự kỷ là một rối loạn phát triển thần kinh, là sự khuyết tật phát triển do sự khác biệt trong não gây ra. Người bệnh có thể có những cư xử, tương tác hoặc khả năng học hỏi khác với người bình thường, điều này khiến họ gặp rắc rối trong các giao tiếp hoặc tương tác xã hội.
Rối loạn phổ tự kỷ (tên tiếng Anh Autism Spectrum Disorder - ASD) là tình trạng liên quan đến sự phát triển của não bộ, ảnh hưởng đến nhận thức và giao tiếp người bệnh, gây ra các vấn đề trong tương tác, giao tiếp xã hội. Rối loạn này bao gồm các kiểu hành vi hạn chế, lặp đi lặp lại.
(Rối loạn phổ tự kỷ ảnh hưởng đến nhận thức và giao tiếp của bệnh nhân)
Rối loạn phổ tự kỷ thường bắt đầu từ thời thơ ấu, gây ra các vấn đề hoạt động trong xã hội, tại trường học hoặc nơi làm việc. Triệu chứng của bệnh sẽ biểu hiện trong năm đầu tiên, số ít phát triển bình thường và trải qua giai đoạn thoái triển từ 18 - 24 tháng tuổi.
Hiện nay, rối loạn phổ tự kỷ không có cách chữa trị triệt để, hay hướng đưa trẻ trở lại đời sống bình thường. Tuy nhiên, việc can thiệp điều trị sớm, chuyên sâu có thể tạo ra khác biệt lớn đối với cuộc sống của nhiều trẻ nhỏ.
Với sự phức tạp của chứng rối loạn phổ tự kỷ, cũng như triệu chứng hay mức độ nghiêm trọng khác nhau, chứng rối loạn phổ tự kỷ không có 1 nguyên nhân cụ thể. Vấn đề di truyền, sinh học hay môi trường đều có thể là một trong những tác nhân gây bệnh.
Ngoài ra, em bé trai có tỷ lệ mắc bệnh ASD cao gấp 4 lần bé gái nên cha mẹ cần thực hiện tầm soát sớm để có một thai kỳ khỏe mạnh. Trong gia đình nếu có tiền sử mắc bệnh, cần trao đổi sớm bác sĩ để có phương án theo dõi, kiểm tra phù hợp.
Một số trẻ có dấu hiệu rối loạn phổ tự kỷ ngay từ khi còn nhỏ, ví dụ như giảm giao tiếp bằng mắt, không phản ứng khi được gọi tên, thờ ơ với cha mẹ. Cũng có nhóm trẻ nhỏ khác phát triển bình thường trong vài tháng, vài năm đầu đời nhưng sau đó (khoảng 2 tuổi) trở nên thu mình, hung hăng hoặc mất đi kỹ năng đã có.
Mỗi đứa trẻ mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ có kiểu hành vi, mức độ nghiêm trọng khác nhau. Một số trẻ gặp khó khăn trong học tập, trí tuệ kém hơn bình thường nhưng cũng có đứa trẻ có trí thông minh bình thường, thậm chí cao, đổi lại khả năng giao tiếp hay áp dụng điều được học vào cuộc sống kém.
(Người bệnh ASD có những triệu chứng khác nhau)
Để xác định mức độ nghiêm trọng ở mỗi trẻ, người ta thường dựa trên sự suy giảm và cách chúng ảnh hưởng đến khả năng hoạt động. Bảng dưới đây sẽ chia sẻ chi tiết dấu hiệu của người mắc rối loạn phổ tự kỷ:
|
Vấn đề |
Triệu chứng |
|
Giao tiếp và tương tác xã hội |
Trẻ em, người lớn mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ có thể gặp vấn đề về kỹ năng giao tiếp và tương tác xã hội. Biểu hiện điển hình có thể kể đến như:
|
|
Hành vi/sở thích bị hạn chế/lặp đi lặp lại |
Trẻ em, người lớn bị rối loạn phổ tự kỷ có thể có các kiểu hành vi, sở thích, hoạt động hạn chế, lặp đi lặp lại. Bao gồm các dấu hiệu như:
|
Một số trẻ ASD khi trưởng thành thường gắn kết hơn với người xung quanh, ít có biểu hiện rối loạn hành vi hơn. Tuy nhiên, vẫn có những người tiếp tục gặp khó khăn về ngôn ngữ, kỹ năng xã hội, hành vi hoặc cảm xúc.
Mức độ của chứng rối loạn phổ tự kỷ được phân thành 3 cấp như sau:
|
Cấp độ |
Ý nghĩa |
|
Rối loạn phổ tự kỷ cấp 1 |
Giai đoạn này bệnh chưa nghiêm trọng, nếu được can thiệp kịp thời có thể hòa nhập tốt với cộng đồng. Triệu chứng điển hình như:
Trẻ ASD độ 1, cha mẹ cần áp dụng phương pháp giáo dục phù hợp. Để đảm bảo trẻ sinh hoạt bình thường được trở lại, nên tham vấn ý kiến của bác sĩ tâm lý cũng như bác sĩ chuyên khoa liên quan. |
|
Rối loạn phổ tự kỷ cấp 2 |
Trẻ ở giai đoạn 2 có triệu chứng rối loạn phổ tự kỷ rõ nét hơn, cần sự chăm sóc và quan tâm sát sao của người xung quanh. Người bệnh vẫn có thể giao tiếp với người quen, tuy nhiên với người lạ sẽ rất rụt rè, ngại tương tác. Một số trường hợp nghiêm trọng hơn, khi thay đổi môi trường sống, người bệnh cảm thấy khó chịu, rơi vào trạng thái hoảng loạn. Gia đình nên hạn chế kích thích cơn nhạy cảm, tổn thương của người bệnh. |
|
Rối loạn phổ tự kỷ cấp 3 |
Đây là giai đoạn nặng nhất, người bệnh cần đến sự hỗ trợ của người xung quanh như anh chị em, cha mẹ. Người bệnh gặp khó khăn trong giao tiếp, dễ bị kích động. ASD cấp độ 3 thường có xu hướng khép mình, sợ tiếp xúc với người lạ hoặc thay đổi môi trường sống. Người thân cần chú ý quan sát, theo dõi người bệnh, ngăn họ gây tổn thương cho bản thân và người khác. |
Nhìn chung, tương ứng với từng giai đoạn bệnh mà cơ hội chữa trị, hòa nhập cộng đồng của người bệnh ASD sẽ khác nhau. Gia đình nên đưa người bệnh nên cơ sở y tế uy tín, tỉnh táo trước những lời giới thiệu, hứa hẹn điều trị.
Rối loạn phổ tự kỷ có thể liên quan đến các triệu chứng rối loạn phát triển khác của người bệnh, cha mẹ nên trang bị kiến thức để kịp thời phát hiện, đưa trẻ đến cơ sở y tế để được kiểm tra, xác định.
(Triệu chứng nhận biết ASD theo độ tuổi)
Gia đình cần gặp bác sĩ nếu:
Các triệu chứng ASD thường xuất hiện sớm trong những năm đầu đời, điển hình là chậm chạp về kỹ năng ngôn ngữ và khả năng tương tác xã hội. Cha mẹ cần sát sao, theo dõi hoặc đưa trẻ đến cơ sở y tế kiểm tra định kỳ để có phương án điều trị kịp thời.
Các vấn đề bất thường về tương tác xã hội, giao tiếp và hành vi có thể dẫn đến một số biến chứng như:
Mỗi trẻ có triệu chứng, mức độ nghiêm trọng khác nhau nên việc chẩn đoán rối loạn phổ tự kỷ tương đối khó khăn. Hơn hết, không có phương thức xét nghiệm cụ thể, chính xác nào định danh chứng rối loạn này.
(Phương pháp chẩn đoán mức độ và tình trạng rối loạn phổ tự kỷ)
Kết luận người bệnh bị rối loạn phổ tự kỷ chủ yếu dựa vào triệu chứng lâm sàng hoặc các bài kiểm tra. Thông thường, bác sĩ tâm thần hoặc chuyên gia tâm lý sẽ đánh giá dựa trên:
Khi gia đình đưa người bệnh đến cơ sở y tế, bác sĩ sẽ dựa vào biểu hiện lâm sàng để thực hiện các kiểm tra, chẩn đoán và đánh giá mức độ bệnh. Từ kết luận đó, người bệnh sẽ nhận hướng điều trị phù hợp, hướng tới mục đích hòa nhập cộng đồng.
Hiện nay, rối loạn phổ tự kỷ chưa có cách chữa trị, phương pháp chung cho mọi mức độ cũng như độ tuổi bệnh nhân. Mục đích của việc điều trị chỉ nhằm cải thiện triệu chứng, giúp khả năng giao tiếp hay hoạt động của trẻ tương tự người bình thường. Nếu được can thiệp sớm, ngay từ giai đoạn 1, người bệnh có thể cải thiện các kỹ năng và hành vi.
Khi được chẩn đoán mắc bệnh ASD, bác sĩ tâm thần, chuyên gia tâm lý sẽ tiến hành xây dựng phác đồ điều trị phù hợp với mức độ bệnh. Hiện có 3 hướng điều trị chính được áp dụng song song:
(Những cách điều trị triệu chứng bệnh ASD)
Chứng ASD đến nay chưa có cách điều trị, can thiệp chỉ nhằm thuyên giảm các triệu chứng, cải thiện hành vi và kỹ năng của người bệnh. Tuy nhiên, cha mẹ có thể chủ động phòng tránh căn bệnh này bằng cách:
Trong trường hợp có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh, gia đình cần sớm đưa trẻ đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và can thiệp sớm. Cha mẹ có thể kết nối với các bậc phụ huynh khác có con mắc ASD, cùng chia sẻ kinh nghiệm điều trị và chăm sóc.
Kết luận, rối loạn phổ tự kỷ là tình trạng phát triển thần kinh, thường được chẩn đoán trong thời thơ ấu. Người bệnh ASD bị ảnh hưởng, thay đổi cách tương tác và giao tiếp khác với người bình thường. Hiện nay chưa có cách điều trị nhưng có thể làm thuyên giảm triệu chứng theo thời gian.
BỆNH VIỆN ĐA KHOA PHƯƠNG ĐÔNG
Địa chỉ: Số 9, Phố Viên, Cổ Nhuế 2, Bắc Từ Liêm, Hà Nội
Tổng đài tư vấn: 19001806
Website: https://benhvienphuongdong.vn
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể.
Các vấn đề về rốn trẻ sơ sinh khi mới chào đời nhận được rất nhiều sự quan tâm từ các cha mẹ để chuẩn bị cách chăm sóc và...
