Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành có nguy hiểm không? Quy trình thực hiện thế nào?

Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành là gì? Có nguy hiểm không? 

Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành (Coronary Artery Bypass Grafting - CABG) là một phương pháp điều trị các trường hợp bị hẹp động mạch vành nặng một cách triệt để và hiệu quả nhất, tạo ra đường đi mới để máu đi vòng qua vị trí động mạch bị tắc. Bên cạnh đó, phương pháp phẫu thuật này còn giúp cải thiện lượng máu cung cấp hoạt động cho cơ tim, chấm dứt các triệu chứng của cơn đau thắt ngực. 

Trong trường hợp các nhánh động mạch vành bị tắc nghẽn nghiêm trọng hoặc tắc nghẽn tại thân chung động mạch vành trái, phương pháp bắc cầu động mạch vành mang lại hiệu quả cao hơn so với phương pháp đặt stent hay điều trị bằng thuốc. Đây là lựa chọn tối ưu giúp tái thông dòng máu, cải thiện lưu thông và tăng khả năng phục hồi sức khỏe tim mạch của người bệnh.

Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành giúp đưa máu đi vòng qua chỗ tắc trong động mạch tim

Tương tự như các cuộc phẫu thuật hay can thiệp tim mạch khác, phẫu thuật bắc cầu động mạch vành cũng có thể xảy ra những rủi ro nhất định. 

Biến chứng thường gặp nhất chính là rối loạn tim, rung nhĩ. Trong đó, có tới 40% bệnh nhân bị rung nhĩ sau phẫu thuật. 

Nhiễm trùng vết mổ, chảy máu, suy chức năng nội tạng, suy thận (5%), thiếu máu cơ tim cục bộ, cơ tim suy yếu kịp thời, tràn dịch màng phổi, tử vong (do người bệnh đã có bệnh nền trước đó)...là những biến chứng ít phổ biến hơn. 

Đối tượng được chỉ định phẫu thuật bắc cầu động mạch vành 

Không phải đối tượng nào cũng có thể phẫu thuật bắc cầu động mạch vành. Bởi đối với những trường hợp nhẹ, người bệnh chỉ cần điều chỉnh lối sống sinh hoạt, chế độ dinh dưỡng, thường xuyên tập thể dục kết hợp với uống thuốc đã được bác sĩ chỉ định để điều trị. 

Tuy nhiên, sẽ có những trường hợp đặc biệt cần phải thực hiện phẫu thuật như: 

• Bệnh nhân thiếu máu cơ tim cục bộ do hẹp mạch vành chính, nhánh có kích thước lớn hơn 1mm;
• Bệnh nhân có bệnh lý mạch vành nặng, suy chức năng thất trái, có nguy cơ cao về nhồi máu cơ tim hoặc tử vong;
• Bệnh nhân cần sửa chữa đồng thời những vấn đề khác của tim như thay van tim, sửa vòng van, van tim.

Nhìn chung, phẫu thuật bắc cầu động mạch vành được chỉ định rộng hơn so với việc đặt stent không phải là sự lựa chọn tối ưu. 

Đối tượng chống chỉ định thực hiện phẫu thuật 

Đối với những bệnh nhân không áp dụng với đối tượng có chức năng thất trái kém không đáp ứng được về huyết động, các buồng đã lớn, khó hồi phục sẽ không được chỉ định thực hiện phẫu thuật. 

Bởi thời gian sống ngắn, chất lượng cuộc sống nhanh chóng giảm sút. Đồng thời kết quả cuộc phẫu thuật cũng sẽ không thể đạt được hiệu quả cao như mong đợi. 

Tham khảo:

• Nguyên nhân, chẩn đoán, phương pháp điều trị và biện pháp phòng ngừa động mạch vành
• Tổng quan về bệnh xơ vữa động mạch

Quy trình thực hiện phẫu thuật bắc cầu động mạch vành

Trước khi tiến hành phẫu thuật 

Bước đầu, bác sĩ sẽ trao đổi chi tiết với bệnh nhân về những ưu điểm và hạn chế có thể gặp trong quá trình phẫu thuật, đưa ra những giải pháp khắc phục để có thể mang lại kết quả tốt nhất. 

Bên cạnh đó, bệnh nhân cũng cần phải cho bác sĩ biết bản thân tiền sử mắc bệnh cũng như các loại thuốc bị dị ứng (bao gồm thuốc kê đơn và không kê đơn), vitamin, thảo mộc, thực phẩm chức năng đang dùng. Đồng thời, hãy báo cho bác sĩ nếu bệnh nhân đang đặt máy tạo nhịp tim hoặc bất kỳ thiết bị tim cấy ghép nào khác.  

Bác sĩ sẽ khám tổng quát thể trạng của bệnh nhân trước khi thực hiện phẫu thuật. Song song đó, bạn cũng cần thực hiện các xét nghiệm máu, điện tâm đồ (ECG hoặc EKG), siêu âm tim, chụp X-quang, chụp cắt lớp vi tính (MSCT),... Người bệnh cần nhịn ăn trước khi phẫu thuật 8 tiếng. 

Trong quá trình thực hiện phẫu thuật 

Đặt nội khí quản và thông khí: Bác sĩ sẽ đưa một ống xuống cổ họng vào khí quản rồi gắn ống vào máy thở nhằm thở thay cho bệnh nhân trong lúc thực hiện phẫu thuật. 

Thiết lập đường truyền tĩnh mạch (IV) cho phép bác sĩ truyền trực tiếp thuốc và chất lỏng vào cơ thể người bệnh qua một trong các tĩnh mạch của chính họ. 

Đặt ống thông tiểu vào niệu đạo dẫn đến bàng quang của bệnh nhân. 

Bác sĩ tiến hành làm sạch vùng da xung quanh khu vực phẫu thuật bằng dung dịch sát khuẩn. Sau đó mở đường tiếp cận tim bằng cách rạch một đường giữa ngực, qua xương ức. Tuỳ thuộc kỹ thuật đang tiến hành là gì, bác sĩ sẽ thực hiện các công đoạn tiếp theo: 

Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành thường mất khoảng 3 đến 6 giờ phụ thuộc vào số lượng động mạch bị tắc.

Trường hợp 1: Phẫu thuật có dùng máy tim phổi nhân tạo 

Vì ghép mạch thay thế vào động mạch vành rất nhỏ nên bác sĩ phải ngừng tim bệnh nhân tạm thời bằng máy tim phổi nhân tạo. Khi tim đã ngừng đập, bác sĩ sẽ bắt đầu tiến hành thủ thuật bằng cách gắn một đầu của mảnh ghép vào dưới chỗ tắc nghẽn, đầu còn lại gắn vào động mạch chủ (nếu là mảnh ghép rời) hoặc nối vào dưới chỗ tắc nghẽn (nếu là mảnh ghép có cuống). Lúc này máu có thể đi qua đoạn mạch ghép mới để tới cơ tim. 

Tuỳ vào số lượng đoạn mạch tắc nghẽn và vị trí của chúng mà bác sĩ có thể tạo nhiều cầu nối khác nhau. Khi đã hoàn thành thủ thuật, bác sĩ sẽ kiểm tra lại quá trình máu chạy để đảm bảo cầu nối này đang hoạt động tốt. Cuối cùng sẽ cho máy tim phổi nhân tạo dừng chạy để tim của bệnh nhân hoạt động trở lại. 

Trường hợp 2: Phẫu thuật không dùng máy tim phổi nhân tạo 

Sau khi mở lồng ngực, bác sĩ sẽ dùng dụng cụ đặc biệt để ổn định khu vực xung quanh động mạch được bắc cầu. Nhờ đó, phần còn lại của tim vẫn có thể hoạt động và bơm máu như bình thường. 

Bác sĩ sẽ thực hiện quy trình bắc cầu tương tự như CABG có dùng tim phổi nhân tạo. Máy tim phổi nhân tạo cũng được giữ ở chế độ chờ, đề phòng trường hợp bất trắc xảy ra. 

Trước khi đóng ngực, bác sĩ sẽ kiểm tra lại các cầu nối để chắc chắn rằng chúng vẫn đang hoạt động tốt. 

Sau khi hoàn tất phẫu thuật 

Hoàn thành, bác sĩ sẽ kiểm tra lại các cầu nối và tiến hành khâu xương ứng lại với nhau bằng những chỉ thép (tương tự như sợi dây được dùng để chữa xương bị gãy). Bên cạnh đó, bác sĩ sẽ đặt các ống dẫn lưu vào ngực bệnh nhân để thoát máu và các chất lỏng khác xung quanh tim. 

Ngoài ra, bác sĩ đặt một ống thông qua miệng hoặc mũi vào dạ dày để người bệnh thoát dịch dạ dày. Cuối cùng, băng bó vết mổ bằng gạc vô trùng, bệnh nhân sẽ được chuyển về phòng hồi sức tích cực (ICU) để theo dõi thêm. 

Ưu điểm và rủi ro khi phẫu thuật bắc cầu động mạch vành 

Ưu điểm 

Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành (CABG) là một phương pháp điều trị phổ biến mang lại nhiều lợi ích thiết thực và lâu dài cho sức khỏe tim mạch. Chẳng hạn như: 

• Cải thiện lưu thông máu đến tim: Phẫu thuật CABG giúp tạo đường đi mới cho dòng máu bằng cách lấy đoạn mạch máu từ bộ phận khác của cơ thể (như động mạch ngực hoặc tĩnh mạch ở chân) và nối vào động mạch vành bị hẹp hoặc tắc. Nhờ đó, máu sẽ lưu thông tốt hơn đến các khu vực cơ tim bị ảnh hưởng, cải thiện việc cung cấp oxy và dưỡng chất cho tim. Điều này giúp giảm triệu chứng đau thắt ngực và mệt mỏi, giúp bệnh nhân hoạt động dễ dàng hơn.
• Giảm nguy cơ đau tim và tử vong: CABG có thể giúp giảm đáng kể nguy cơ nhồi máu cơ tim (đau tim) và tử vong đối với những bệnh nhân có nguy cơ cao, đặc biệt là những người bị tắc nghẽn ở nhiều nhánh động mạch hoặc tổn thương động mạch chính bên trái. Phương pháp này đặc biệt hiệu quả trong việc cải thiện tiên lượng sống sót so với việc điều trị bằng thuốc hoặc các phương pháp khác trong những trường hợp bệnh nặng .
• Cải thiện tình trạng bệnh đáng kể: Các triệu chứng như đau ngực, khó thở và mệt mỏi khi vận động giảm hẳn, giúp bệnh nhân có thể hoạt động, làm việc và tham gia các hoạt động xã hội bình thường. Hiệu quả này có thể kéo dài từ 10-15 năm hoặc hơn tùy vào cơ địa và lối sống của bệnh nhân..
• Hiệu quả kéo dài hơn so với can thiệp nội mạch (PCI): So với can thiệp đặt stent, phẫu thuật CABG mang lại hiệu quả bền vững và lâu dài hơn, đặc biệt đối với bệnh nhân mắc bệnh động mạch vành nặng hoặc tắc nghẽn đa mạch. CABG thường có thời gian tái phát ít hơn, duy trì lưu thông máu tốt hơn sau phẫu thuật, giúp bệnh nhân không cần phẫu thuật lại trong nhiều năm sau đó. 

Rủi ro 

Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành là một cuộc phẫu thuật tim hở lớn, đồng nghĩa sẽ tồn tại một số rủi ro và biến chứng trong hoặc sau khi mổ. Cụ thể: 

• Đau tim (nhồi máu cơ tim) do tổn thương mô tim hoặc cục máu đông.
• Rối loạn nhịp tim, đặc biệt là rung nhĩ (AFib), một loại nhịp tim bất thường có thể dẫn đến đột quỵ hoặc suy tim.
• Suy tim: Tim có thể không đáp ứng tốt với phẫu thuật và gây ra suy tim, đặc biệt ở những người có tiền sử về bệnh tim 
• Nhiễm trùng vết mổ: Có thể xảy ra tại ngực hoặc tại nơi lấy tĩnh mạch từ chân. Những người có bệnh tiểu đường, bệnh phổi hoặc hệ miễn dịch suy yếu có nguy cơ cao hơn.
• Đột quỵ: Nguy cơ đột quỵ trong hoặc sau phẫu thuật do cục máu đông từ tim hoặc động mạch di chuyển lên não, có thể gây tê liệt hoặc tử vong.
• Suy giảm nhận thức: Một số bệnh nhân gặp các vấn đề về trí nhớ, khả năng tập trung hoặc suy giảm nhận thức tạm thời sau phẫu thuật, hiện tượng này được gọi là “sương mù não hậu phẫu” .
• Chảy máu: Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành có thể gây mất máu nhiều, phải truyền máu để bổ sung.

Biện pháp quản lý và cải thiện sức khỏe tim mạch 

Sau khi kết thúc phẫu thuật bắc cầu động mạch vành, hầu hết mọi người sẽ cảm thấy sức khoẻ của mình đều tốt hơn. Tuy nhiên vẫn sẽ có những trường hợp tái phát trong tương lai. 

Kết quả lâu dài phụ thuộc vào mức độ người bệnh kiểm soát huyết áp và mức cholesterol cũng như tình trạng bệnh mạn tính của bản thân. Điều quan trọng là cần phải tuân thủ đúng chỉ định dùng thuốc của bác sĩ. 

Chế độ sinh hoạt lành mạnh, cung cấp đủ dinh dưỡng giúp bạn có một trái tim khỏe

Một số điều bạn cần lưu ý để đảm bảo sức khỏe tim mạch như: 

• Không hút thuốc: Bởi đây chính là nguyên nhân chính gây bệnh tim, đặc biệt là xơ vữa động mạch. 
• Ăn uống thực phẩm lành mạch: Ưu tiên những loại thực phẩm ít đường, ít muối, chất béo không bão hoà. Chọn nhiều trái cây, rau xinh và ngũ cốc nguyên hạt để cân đối chất dinh dưỡng. 
• Kiểm soát cân nặng: Thừa cân, béo phì là một trong nhiều yếu tố góp phần gây bệnh. Bạn có thể trao đổi với bác sĩ dinh dưỡng để biết được cân nặng tiêu chuẩn của bản thân là bao nhiêu để có chế độ dinh dưỡng, tập luyện hợp lý. 
• Tập thể dục: Việc vận động, tập thể dục mỗi ngày có thể kiểm soát bệnh tiểu đường, cholesterol cao và huyết áp cao. Hãy dành từ 30 phút - 1 tiếng mỗi ngày để tập luyện. Lựa chọn bài tập phù hợp với từng thể trạng của người bệnh. 
• Nghỉ ngơi đủ giấc: Mất ngủ có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim và các bệnh mãn tính khác. 
• Giữ cho tinh thần luôn vui vẻ, thoải mái: Nếu bạn cảm thấy tâm trạng căng thẳng, mệt mỏi trong thời gian dài thì nên gặp các bác sĩ tâm lý để có phương pháp điều trị kịp thời trước khi chúng trở nên nặng hơn. 

Kết luận 

Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành là một phương pháp giúp cải thiện lưu lượng máu đến tim và giảm thiểu nguy cơ biến chứng nguy hiểm. Tuy có những rủi ro nhất định, nhưng khi được thực hiện bởi đội ngũ y tế chuyên nghiệp và tuân thủ quy trình chăm sóc sau phẫu thuật, khả năng hồi phục sẽ cao hơn. Hy vọng rằng qua bài viết này, bạn đã có thêm kiến thức để tự tin đưa ra quyết định đúng đắn cho sức khỏe tim mạch của mình.