Gan nhiễm mỡ do rượu được xếp vào nhóm nguyên nhân thứ phát, tức tác động từ việc sử dụng quá mức bia rượu khiến gan quá tải. Vì phải lọc và đào thải 90% lượng cồn nạp vào cơ thể nên gan dễ bị suy giảm chức năng, dẫn tới viêm gan, gan nhiễm mỡ, xơ gan hay ung thư gan.
Gan nhiễm mỡ do rượu, tên tiếng Anh Alcohol-Related Fatty Liver Disease (ALD), là thuật ngữ dùng chỉ một loạt tổn thương gan từ việc sử dụng rượu. Chẩn đoán xác định ALD khi trong vòng 2 năm, nam giới uống trên 210 gram alcohol/tuần và nữ giới trên 140 gram alcohol/tuần.
(Gan nhiễm mỡ do uống nhiều rượu bia)
Năm 2010 ghi nhận, có gần 500.000 ca tử vong do xơ gan và 81.000 ca tử vong do ung thư gan trên thế giới liên quan đến rượu bia. Hàng năm có khoảng 3,3 triệu người chết vì cồn, cao hơn tổng số người thiệt mạng vì AIDS, lao phổi và bạo lực.
Có thể thấy, uống rượu bia ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, khiến tính mạng người bệnh gặp nguy hiểm. Bệnh lý hoàn toàn có thể phòng ngừa khi dừng việc tiêu thụ rượu bia, đặc biệt ở nam giới.
Nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ do bia rượu chủ yếu hình thành từ việc tăng tạo mỡ ở gan, giảm đào thải mỡ khỏi gan và tăng huy động mỡ ở các mô trong cơ thể. Cụ thể như sau:
- Sử dụng rượu bia làm kích hoạt mỡ từ các mô dự trữ, khi cơ thể không giải phóng hết năng lượng sẽ khiến mỡ ứ đọng tại gan. Khi này chức năng gan suy giảm, trở thành cơ hội cho cacbohydrat và axitglucorophotphat tăng, dẫn đến tăng este axit béo và cuối cùng tăng trygliceride.
- Rượu làm giảm oxi hóa axit béo bên ngoài gan, chức năng gan giảm kèm theo chế độ dinh dưỡng nghèo nàn làm hạn chế quá trình tổng hợp lipoprotein và ức chế đào thải mỡ ở gan, gia tăng tình trang nhiễm mỡ ở gan.
(Nguyên nhân gây bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến rượu)
Việt Nam là quốc gia tiêu thụ rượu bia hàng đầu thế giới, tính đến năm 2023 nước ta đứng thứ 2 khu vực Đông Nam Á và thứ 3 toàn châu Á. Theo thông tin của VTV, cứ 3 nam giới sẽ có 1 người uống rượu ở mức nguy hại, trung bình 1 người trên 18 tuổi uống khoảng 170 lít bia/năm.
Bệnh gan nhiễm mỡ do rượu thường không có triệu chứng, diễn biến âm thầm đến khi bị tổn thương nghiêm trọng. Một số biểu hiện rõ rệt như:
- Mệt mỏi.
- Sụt cân.
- Ăn không ngon.
- Sưng tấy ở mắt cá chân và bụng.
- Suy giảm trí nhớ.
- Thường xuyên buồn ngủ.
- Nôn.
(Vàng da vàng mắt là biểu hiện của bệnh gan nhiễm mỡ do rượu)
Thực hiện khám sức khỏe định kỳ, kiểm tra máu, siêu âm, chụp MRI là những phương pháp phát hiện dấu hiệu sớm của bệnh lý. Vậy nên, người trưởng thành sử dụng nhiều rượu bia cần chủ động đến các cơ sở y tế để được tầm soát sức khỏe.
Diễn biến gan nhiễm mỡ liên quan đến rượu thông thường trải qua ba giai đoạn:
- Giai đoạn 1: Đây là giai đoạn nhẹ nhất, lượng mỡ chiếm 5 - 10% tổng trọng lượng gan, chưa xuất hiện triệu chứng lâm sàng.
- Giai đoạn 2: Khám lâm sàng thấy kích thước gan lớn hơn bình thường, vì lượng mỡ khi này đã xâm chiếm 10 - 30% trọng lượng gan. Người bệnh dễ mệt mỏi, xét nghiệm nhận thấy men gan tăng.
- Giai đoạn 3: Lượng mỡ vượt ngưỡng 30% trọng lượng gan, đây là cấp độ nặng nên người bệnh có thể đau tức vùng gan, mệt mỏi, vàng da, xuất huyết. Thực hiện xét nghiệm cho thấy men gan tăng cao, viêm gan và xơ gan.
(Những giai đoạn tiến triển bệnh gan nhiễm mỡ do rượu)
Nếu như phát hiện bệnh ở giai đoạn 1, người bệnh có hy vọng chữa khỏi hoàn toàn, gan phục hồi lại thể trạng ban đầu. Trường hợp kéo dài, tiếp tục sử dụng rượu bia làm viêm gan, xơ gan thì việc điều trị chỉ hỗ trợ ngăn ngừa bệnh diễn tiến, giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm.
Để chẩn đoán chính xác gan nhiễm mỡ do rượu hay gan nhiễm mỡ không do rượu, bệnh nhân cần cung cấp thông tin về thói quen sử dụng rượu bia cho bác sĩ. Ví dụ như tần suất sử dụng, loại rượu, nồng độ hay thời gian sử dụng.
Khi đã điều tra xong về tiền sử dụng rượu bia của người bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện các xét nghiệm:
- Xét nghiệm máu giúp đánh giá chính xác chức năng gan, tình trạng đông máu, viêm gan mạn tính B, C kèm theo,...
- Siêu âm bụng nhằm xem xét cấu trúc gan, tình trạng nhiễm mỡ, kích thước lá lách, tuần hoàn mạch máu nhằm ghi nhận dấu hiệu sớm xơ gan hay ung thư gan.
- Chụp CT cung cấp hình ảnh chi tiết, đặc hiệu và rõ ràng hơn như những tổn thương ở gan.
- Chụp MRI cho phép xác định chính xác mức độ gan nhiễm mỡ, tình trạng xơ hóa gan hoặc tổn thương u gan hướng lành tính. Phụ nữ mang thai, suy thận, dị ứng thuốc cản quang thường được chỉ định MRI thay thế cho CT.
- Sinh thiết là một thủ thuật xâm lấn, bác sĩ có thể kiểm tra phân tích mô gan để xem xét mức độ nghiêm trọng cũng như những bất thường tại gan.
(Chụp MRI giúp đánh giá tình trạng gan nhiễm mỡ do rượu)
Thông thường, sinh thiết chỉ thực hiện với những ca bệnh nghiêm trọng, nghi ngờ gan ngừng hoạt động hoặc ung thư gan. Bác sĩ cần thêm thông tin, kết quả có độ chính xác cao để đưa ra chẩn đoán cuối cùng trước khi lên kế hoạch điều trị bằng thuốc, phẫu thuật cấy ghép.
Ngừng uống rượu là biện pháp phòng tránh gan nhiễm mỡ do rượu hàng đầu, đây là cách đơn giản, hiệu quả và tiết kiệm nhất. Tổ chức WHO khuyến cáo, nam nữ trưởng thành không nên sử dụng rượu quá 14 đơn vị rượu/tuần.
(Ngừng uống rượu là cách phòng tránh bệnh gan nhiễm mỡ hiệu quả nhất)
Bên cạnh đó, người bệnh và người có nguy cơ mắc bệnh nên:
- Thực hiện xét nghiệm, siêu âm định kỳ để phát hiện tổn thương ở gan, đặc biệt những người thường xuyên sử dụng rượu bia.
- Người được chẩn đoán bệnh gan nhiễm mỡ, tuyệt đối không sử dụng thêm rượu bia vì có thể khiến bệnh lý trở nên nghiêm trọng hơn.
- Người khỏe mạnh nhưng có sử dụng rượu bia, cần giảm lượng rượu bia hàng ngày, đặc biệt loại có nồng độ cồn cao.
- Nếu bắt buộc phải sử dụng, mỗi tuần chỉ dùng 7 - 14 đơn vị rượu, mỗi đơn vị tương ứng 25ml rượu có nồng độ cồn 40%.
Trong trường hợp uống vượt ngưỡng nêu trên, ở cả nam giới và nữ giới, có thể gây tổn thương gan. Từ đó dẫn đến nguy cơ mắc bệnh viêm gan, gan nhiễm mỡ do rượu, xơ gan và ung thư gan.
Để điều trị gan nhiễm mỡ do rượu bia hiệu quả, an toàn, người bệnh cần đến cơ sở y tế uy tín như Bệnh viện Đa khoa Phương Đông để được thăm khám, xét nghiệm, đánh giá và tư vấn chế độ ăn uống, sinh hoạt cũng như sử dụng thuốc, thực phẩm phù hợp với thể trạng.
(Ăn uống lành mạnh giúp điều trị bệnh gan nhiễm mỡ do rượu)
Trước đó, bạn có thể tham khảo một số cách điều trị bệnh lý như sau:
- Với người ở giai đoạn 1, gan nhiễm mỡ chưa gây viêm hay tổn thương cần bỏ rượu. Sau khoảng 4 đến 6 tuần cai rượu, người bệnh có thể đến bệnh viện để đánh giá tình trạng hồi phục của gan.
- Tăng cường dinh dưỡng lành mạnh, tránh xa những thực phẩm nhiều dầu mỡ và chứa chất bảo quản. Đồng thời kiểm soát bệnh lý như tiểu đường, béo phì, suy dinh dưỡng, huyết áp cao,...
- Tập thể dục thể thao hàng ngày, ít nhất 30 phút/ngày nhằm tăng cường trao đổi chất trong cơ thể. Đặc biệt, người béo phì, thừa cân cần giảm cân an toàn, kết hợp ăn uống và vận động.
Có thể kết luận, gan nhiễm mỡ do rượu gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và đời sống người bệnh. Tuy nhiên, tình trạng bệnh hoàn toàn thay đổi được nếu có ý thức bỏ rượu kịp thời, thay đổi chế độ ăn uống cũng như thời gian vận đồng hàng ngày.
Gan nhiễm mỡ hiện là căn bệnh phổ biến, âm thầm tiến triển qua nhiều cấp độ, ẩn chứa nguy cơ biến chứng khôn lường. Vậy gan nhiễm mỡ có...
