Sỏi túi mật là gì? Nguyên nhân và phương pháp phòng bệnh

Bệnh sỏi túi mật là gì? 

Sỏi túi mật là những lắng đọng bất thường của dịch mật, tạo nên những hạt cứng, rắn như đá sỏi hoặc là ở dạng nhầy bùn và ở trong túi mật.

Kích thước của sỏi có thể nhỏ đi vài mm hoặc lớn hơn, có hình tròn hoặc là bầu dục hay mang nhiều hình dạng khác nhau tùy theo cấu tạo. Một bệnh nhân có thể mang một viên hoặc nhiều viên sỏi trong túi mật. 

Sỏi túi mật giống như những cục nhỏ kết tinh, những người bệnh ở phương Tây nguyên nhân chủ yếu gây ra bệnh là tập hợp chủ yếu từ cholesterol. Còn tại Việt Nam, do thói quen ăn uống chủ yếu hình thành các sỏi sắc tố do từ trứng và xác các ký sinh trùng có trong đường ruột. 

Cholesterol kết tinh ở dạng cục nhỏ tại túi mật khi tích trữ lượng dịch mật nhiều hơn chức năng hòa tan muối mật. Tình trạng ứ trệ trong dịch mật cũng có thể gây ra những bất thường trong túi mật. Sỏi túi mật trở thành nguồn gốc gây ra nhiều bệnh lý có liên quan khác như tắc ống túi mật, tổn thương thành ống dẫn, viêm túi mật. 

Sỏi túi mật chính là những lắng đọng bất thường của dịch mật

Phân loại sỏi túi mật

Các bác sĩ sẽ xác định nhiễm loại sỏi túi mật gì để từ đó có phương án điều trị. Theo đó, có 2 loại sỏi mật đó là sỏi cholesterol và sỏi sắc tố và cả hai đều có các yếu tố dịch tễ và nguy cơ riêng biệt: 

Sỏi cholesterol

Sỏi cholesterol là loại sỏi chiếm đến 80% các loại sỏi mật, thường liên quan đến viêm nhiễm và tắc nghẽn. Sỏi cholesterol có màu xanh vàng và chủ yếu được hình thành từ cholesterol cứng. Phụ nữ và những người béo phì có liên quan đến mật bão hòa cholesterol thường có nguy cơ cao mắc bệnh này. 

Sỏi cholesterol là loại sỏi chiếm đến 80% các loại sỏi mật

Sỏi sắc tố

Sỏi sắc tố bao gồm hai loại đó là sỏi đen và sỏi nâu, cụ thể: 

• Sỏi sắc tố đen: Được hình thành từ canxi bilirubinate tinh khiết hoặc là những phức hợp từ canxi, đồng và chất glycoprotein mucin. Sỏi được hình thành trong tình trạng ứ trệ hoặc là do dư thừa chất bilirubin không liên hợp (do tán huyết hoặc xơ gan), sỏi sắc tố đen có nhiều khả năng tồn tại trong túi mật.
• Sỏi sắc tố nâu: Đây là loại sỏi hình thành từ canxi của bilirubin không liên hợp cùng với một lượng nhỏ cholesterol và protein. Những viên sỏi này có thể nằm trong đường mật gây tình trạng tắc nghẽn thường thấy ở những nơi có dịch mật nhiễm khuẩn. Sỏi gặp nhiều ở những người bệnh sinh sống tại châu Á và ít xuất hiện ở những nước phương Tây.

Cơ chế hình thành sỏi túi mật là gì?

Sau khi hiểu rõ về sỏi túi mật là gì, giờ hãy cùng tìm hiểu về cơ chế hình thành nên sỏi túi mật. Sỏi mật được hình thành khi mật được lưu trữ tại túi mật khi bị cứng lại thành những mảnh vật chất rắn, theo đó, quá trình này gồm 3 điều kiện: 

• Mật phải bão hòa với cholesterol xảy ra khi cơ thể dư thừa cholesterol so với lượng muối mật bình thường hoặc là giảm mức cholesterol bình thường so với số lượng muối mật giảm.
• Quá trình tạo mầm tinh thể cholesterol tăng tốc hoặc do cơ chế chuyển đổi nhanh chóng từ dạng lỏng sang dạng tinh thể. Điều này xảy ra khi có thừa các yếu tố tạo mầm hoặc kể cả khi không có chất ức chế tạo mầm.
• Sự giảm vận động của túi mật là tình trạng mà các tinh thể trong túi mật lưu lại trong túi mật đủ lâu cũng có nguy cơ hình thành sỏi.

Mật phải bão hòa với cholesterol xảy ra khi cơ thể dư thừa cholesterol 

Nguyên nhân gây ra sỏi túi mật là gì?

Sỏi mật xuất hiện do sự mất cân bằng của các thành phần có trong dịch mật. Điều này có thể do sự mất cân bằng trong quá trình tổng hợp và dịch chuyển mật trong gan, ứ dịch mật kéo dài, viêm đường mật hoặc do nhiễm khuẩn. Bên cạnh đó, các yếu tố về cơ địa cũng là lý do gây sỏi mật. Những yếu tố gây tăng nguy cơ phát triển bệnh đó là: 

• Chức năng gan bị suy giảm do các bệnh lý như gan nhiễm mỡ, xơ gan, men gan tăng… khiến chất lượng dịch mật suy giảm.
• Rối loạn mỡ máu, bị thừa cân, béo phì.
• Chế độ ăn có chứa nhiều chất béo bão hòa, ăn ít rau xanh và chất xơ.
• Lối sống không khoa học, ít vận động khiến cho phần dịch mật bị ứ trệ, điều này tạo điều kiện thuận lợi khiến cholesterol kết tủa.
• Sử dụng thuốc tránh thai dài ngày hoặc là thuốc hạ mỡ máu khẩn cấp cũng có thể dẫn đến những thay đổi trong thành phần của dịch mật. 

Sỏi mật xuất hiện do mắc bệnh gan nhiễm mỡ hoặc xơ gan

Những triệu chứng nhận biết sỏi túi mật là gì?

Người bệnh cần nắm bắt những dấu hiệu trong sỏi túi mật là gì để có thể nhận biết sớm. Có đến 80% người mắc bệnh không có triệu chứng, hoặc biểu hiện không rõ ràng. 20% khi có dấu hiệu đặc hiệu đã bị biến chứng gây nguy hiểm. Những biểu hiện điển hình khi mắc sỏi túi mật là gì? Cụ thể: 

Đau bụng

Phần lớn các trường hợp bị sỏi túi mật xuất hiện các triệu chứng đau quặn thắt hoặc có những triệu chưng đau quặn từng cơn tại vùng hạ sườn phải. Tuy nhiên, cũng có người bị đau tại vùng thượng vị - dưới xương ức và trên rốn. Cơn đau sỏi túi mật thường xuất hiện sau các bữa ăn, nhất là khi ăn thực phẩm chứa nhiều dầu mỡ. 

Cơn đau khởi phát đột ngột, mức độ đau đớn nhiều và có thể kéo dài trong vài phút đến vài giờ đồng hồ. Thậm chí cơn đau có thể xuất hiện về đêm khiến cho người bệnh bị mất ngủ. 

Rối loạn tiêu hóa

Do sỏi nên dòng dịch mật đi đến đường tiêu hóa bị cản trở, điều này dẫn đến những triệu chứng rối loạn tiêu hóa, nhất là sau bữa ăn. Khi xuất hiện những dấu hiệu dưới đây, người bệnh nên đi thăm khám càng sớm càng tốt: 

• Một số người có thể thấy xuất hiện những triệu chứng khá mơ hồ như chán ăn, cảm thấy sợ mùi dầu mỡ, đắng miệng, chậm tiêu. 
• Đau bụng dữ dội trong nhiều giờ, kể cả khi dùng thuốc giảm đau cũng không thuyên giảm.
• Cơ thể bị sốt cao trên 39 độ và có cảm giác ớn lạnh, đổ mồ hôi.
• Cảm giác buồn nôn, muốn ói mửa, cơ thể mệt mỏi.
• Vàng da, vàng mắt kèm theo triệu chứng ngứa da. 

Khi có những dấu hiệu nghi ngờ, việc đầu tiên là người bệnh cần đến bệnh viện chuyên khoa để thăm khám, kiểm tra và tư vấn. 

Do sỏi nên dòng dịch mật đi đến đường tiêu hóa bị cản trở gây đau bụng

Chẩn đoán bệnh sỏi túi mật như thế nào?

Khi đi thăm khám, các bác sĩ cần xác định nguyên nhân sỏi túi mật là gì thông qua các phương pháp: 

• Chẩn đoán hình ảnh: Siêu âm chẩn đoán, chụp cắt lớp vi tính, chụp X-quang.
• Xét nghiệm máu để xác định nồng độ cholesterol và đánh giá chức năng gan.

Siêu âm ổ bụng chẩn đoán sỏi túi mật tại BVĐK Phương Đông

Phương pháp điều trị sỏi túi mật cụ thể nhất

Bác sĩ dựa theo triệu chứng sỏi túi mật là gì để đưa ra những phương pháp điều trị phù hợp cho bệnh nhân: 

Trường hợp không có triệu chứng điều trị thế nào?

Theo đó, bác sĩ sẽ chỉ định theo dõi mà không cần tiến hành thêm bất cứ điều trị gì. Bên cạnh đó, bác sĩ có thể đưa ra các khuyến cáo và chỉ định cụ thể:

• Xây dựng chế độ ăn cân bằng, giảm mỡ, tăng cường chất xơ, uống đầy đủ nước, hạn chế ăn các thực phẩm giàu cholesterol kết hợp với vận động phù hợp và duy trì cân nặng khỏe mạnh. 
• Uống thuốc tan sỏi với trường hợp sỏi nhỏ, có thể điều trị kéo dài với tỷ lệ tái phát cao. 
• Phẫu thuật cắt túi mật: Với người bệnh tiểu đường, trẻ em, túi mật có sỏi nhỏ hoặc là sỏi lớn hơn 2cm, người đang sử dụng thuốc giảm đau, sỏi đường mật kết hợp…

Xây dựng chế độ ăn cân bằng, giảm mỡ, tăng cường chất cơ

Sỏi có triệu chứng

Cắt túi mật nội soi được xem là phương pháp tốt nhất với những trường hợp có triệu chứng. Trước khi đưa ra các chỉ định, bác sẽ sẽ loại trừ những khả năng cơn đau do những bệnh lý khác bên ngoài sỏi túi mật. Trường hợp nhập viện do cơn đau quặn, mức độ đau dữ dội cần xử trí kịp thời với thuốc giảm đau. Sau đó có thể cắt túi mật nội soi hoặc là tiếp tục theo dõi mới phẫu thuật.

Phẫu thuật sỏi túi mật nội soi là phương pháp hàng đầu được nhiều người lựa chọn. Phương pháp này ít gây đau đớn, phục hồi nhanh chóng hơn nữa xảy ra ít biến chứng sau phẫu thuật. Nhiều trường hợp có thể tự dậy, ngồi ăn uống như bình thường sau phẫu thuật.

Biện pháp hỗ trợ điều trị sỏi túi mật và phòng ngừa 

Với những người bệnh túi mật có sỏi khi xác định tình trạng sỏi túi mật là gì, nếu như kích thước nhỏ và số lượng ít, có thể điều trị tại nhà với các phương pháp:

• Điều chỉnh thói quen ăn uống: Không ăn đồ tái sống, ăn chín uống sôi và uống đủ nước. Không ăn đồ tái, sống, tăng cường thêm nhiều rau xanh, trái cây, đậu đỗ. Nên hạn chế ăn thực phẩm có chứa nhiều cholesterol, nội tạng và không dùng chất kích thích,…
• Luyện tập: Bệnh nhân nên dành ra thời gian 15-30 phút mỗi ngày để tập luyện những bài tập hỗ trợ gan mật như đạp xe, đi bộ hay Yoga,… Những bài tập này giúp tăng cường vận động, hỗ trợ đẩy sỏi ra ngoài.

Bên cạnh các phương pháp hỗ trợ điều trị, bạn cần lưu ý phòng ngừa bệnh với: 

• Ăn đủ bữa, đúng bữa, hạn chế thực phẩm giàu cholesterol. 
• Luyện tập thể dục thể thao hàng ngày để tăng cường sức khỏe..
• Người thừa cân không nên giảm cân khắt khe, đột ngột.
• Tẩy giun sán định kỳ, thăm khám bệnh thường xuyên để theo dõi và phát hiện bệnh sớm.

Bệnh nhân nên dành ra thời gian 15-30 phút mỗi ngày để tập luyện

Câu hỏi thường gặp về bệnh sỏi túi mật và giải đáp

Bên cạnh câu hỏi sỏi túi mật là gì, nhiều bệnh nhân còn băn khoăn về những vấn đề khác liên quan đến bệnh. Sau đây Bệnh viện Đa khoa Phương Đông xin giải đáp cụ thể như sau: 

Bệnh sỏi túi mật gây nguy hiểm không?

Nếu như thường xuyên thăm khám và điều trị kịp thời có thể loại bỏ sỏi túi mật đơn giản và nhanh chóng. Tuy nhiên, nếu như chần chờ và phát hiện muộn có thể dễ dẫn đến những hệ lụy tai hại, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe như: 

• Viêm túi mật cấp gây hoại tử, thủng túi mật, có thể dẫn đến tử vong. 
• Viêm túi mật mạn, sỏi rơi xuống ống mật chủ gây viêm đường mật, rò mật-ruột, tắc ruột, viêm tụy cấp…

Sỏi túi mật 8mm và sỏi túi mật 17mm có cần phẫu thuật không?

Sỏi túi mật 8mm là sỏi nhỏ không nhất thiết phải phẫu thuật mà có thể sử dụng thuốc để tan sỏi. Còn sỏi túi mật 17mm là kích thước lớn nhưng nếu như chưa có biến chứng nào khiến túi mật mất chức năng có thể chưa cần phẫu thuật. Yếu tố cắt túi mật hay không phụ thuộc và biến chứng do sỏi hoặc là sỏi có kích thước lớn chiếm 2/3 túi mật. 

Nhìn chung, kích thước sỏi lớn hay bé chỉ là một trong rất nhiều yếu tố để quyết định phẫu thuật cắt túi mật hay không. Tuy khi sỏi chiếm 2/3 túi mật thường được khuyến cáo nên cắt túi mật bởi lúc này khả năng co bóp tống dịch bị giảm. Tuy nhiên, cũng có trường hợp không cần chỉ định phẫu thuật nếu như người bệnh không có triệu chứng bất thường nào. 

Phẫu thuật cắt túi mật tại Bệnh viện Đa khoa Phương Đông

Bị sỏi tại túi mật có nên mang thai không?

Mang thai có sự gia tăng của các hormone estrogen và progesterone khiến cho việc bài tiết mật chậm lại, đây cũng là nguyên nhân làm gia tăng nguy cơ bị mắc sỏi mật ở bà bầu. Do đó, nếu như đang điều trị sỏi mật nên điều trị dứt điểm mới mang thai để tránh bệnh càng trở nặng hơn trong thai kỳ ảnh hưởng đến sức khỏe bà bầu. 

Mang thai có sự gia tăng của các hormone estrogen và progesterone 

Đau sỏi mật phải làm sao?

Để giảm các triệu chứng đau đớn do bệnh gây ra, bạn có thể chườm nóng để thuyên giảm hoặc là dùng thuốc giảm đau có sự hướng dẫn của chuyên gia y tế. 

Cắt túi mật có ảnh hưởng gì không?

Sau khi thực hiện phẫu thuật cắt túi mật, bệnh nhân không nhất thiết phải dùng thêm các loại thuốc do gan vẫn hỗ trợ tiêu hóa và bài tiết ra các chất dịch đầy đủ. Một số ít trường hợp có thể chậm tiêu với thức ăn có chứa nhiều chất béo, trứng. 

Do đó, sau khi thực hiện cắt túi mật, bệnh nhân nên giảm ăn thức ăn có chứa nhiều chất béo, trứng ít nhất 3 tháng để cơ thể tự điều chỉnh chức năng dự trữ dịch mật. Rất ít trường hợp xuất hiện tiêu lỏng, thông thường dấu hiệu này sẽ tự khỏi sau vài tuần. 

Như vậy, bài viết đã chia sẻ sỏi túi mật là gì, nguyên nhân và cách điều trị phù hợp. Hãy nhận biết những triệu chứng sớm để điều trị tránh những biến chứng nguy hiểm, bảo vệ sức khỏe của bạn.